Kinh Hoa Nghiêm

Đại Phương Quảng Phật

giảng giải

Phẩm Thứ 26

Hòa Thượng TUYÊN HÓA
Việt dịch: Tỳ Kheo Thích Minh Ðịnh

— o0o —

Phẩm Thập Địa 7

Đệ Thất Địa – Viễn Hành Địa

Thị thời Thiên Chúng tâm hoan hỉ                     Bấy giờ thiên chúng lòng hoan hỷ
Tán bảo thành vân tại không trụ                       Rải hoa thành mây dừng hư không
Phổ phát chủng chủng diệu âm thanh             Khắp nơi pháp âm thanh diệu mầu
Cáo ư tối thắng thanh tịnh giả                           Thưa cùng đắng tối thắng thanh tịnh:

Giảng: Lúc đó, các Thiên chúng ở trong pháp hội, trong tâm của mọi người đều tràn đầy sự hoan hỉ, bèn rải xuống các thứ châu báu ở trong không kết thành vầng mây sáng chói rất đẹp. Các vị đó khắp phát ra đủ thứ âm thanh hay, nói với đức Phật, bậc thù thắng nhất thanh tịnh nhất.

Liễu đạt thắng nghĩa trí tự tại,                           Rõ thấu thắng nghĩa trí tự tại
Thành tựu công đức bách thiên ức,                  Thành tựu công đức trăm ngàn ức
Nhân trung liên hoa vô sở trước,                       Không chấp trước, như sen không nhiễm
Vi lợi quần sanh diễn thâm hạnh                       Vì lợi chúng sanh nói thâm hạnh.

Giảng: Đức Phật thấu đạt tất cả nghĩa đế thù thắng nhất, lại có trí huệ tự tại, thành tựu công đức trăm ngàn ức, đây có thể ví dụ là một đoá hoa sen lớn trong loài người – Hoa sen sinh ra từ trong bùn mà không nhiễm, cũng không vướng nước. Đức Phật không chấp trước bất cứ điều gì, chỉ vì muốn lợi ích chúng sinh, mới diễn nói pháp môn thâm sâu vi diệu nầy.

Tự tại Thiên Vương tại không trung                  Tự tại Thiên Vương ở hư không.
Phóng đại quang minh chiếu Phật thân,          Phóng đại quang minh chiếu thân phật
Diệc tán tối thượng diệu hương vân                 Cũng rải mây thơm tối thượng diệu
Phổ cung trừ ưu phiền não giả.                          Cúng khắp đắng sạch trừ phiền não

Giảng: Đại Tự Tại Thiên Vương cũng ở trong hư không, phóng ra đại quang minh, chiếu đến thân Phật, lại rải xuống hương thơm tốt đẹp nhất, kết thành mây ở trong hư không. Tất cả đều dâng lên cúng dường đức Thế Tôn, bậc chẳng còn sầu lo phiền não.

Nhĩ thời Thiên Chúng giai hoan hỉ                     Bấy giờ thiên chúng đều vui mừng
Tất phát mỹ âm đồng tán thuật                         Ðều phát tiếng hay đồng ca ngợi:
Ngã đẳng văn tư địa công đức                           Chúng tôi được nghe hiện tiền địa
Tức vi dĩ hoạch Đại thiện lợi.                              Thời là đã được nhiều lợi lành.

Giảng: Lúc đó, Đại Tự Tại Thiên Vương và Thiên chúng, ở trong hư không rải hoa, rải hương thành mây, phóng quang minh chiếu đến thân Phật, Dạ Ma Thiên Vương và Thiên chúng cũng rất hoan hỉ, nên đại chúng dị khẩu đồng thanh, cùng phát ra tiếng tốt đẹp để khen ngợi đức Phật, nói: Chúng tôi đang nghe đến pháp môn Địa thứ sáu – Hiện tiền địa, thật là bất khả đa đắc! Vì đây là căn lành công đức của các đại Bồ Tát phát đại tâm và đại nguyện lực tu hành. Mà khiến cho chúng tôi nghe được rồi, cũng đắc được đại thiện nghiệp và lợi ích, khiến cho chúng tôi minh bạch phải sớm giác ngộ, bỏ mê về với giác.

Thiên nữ Thị thời tâm khánh duyệt,                Thiên nữ lúc ấy lòng mừng vui
Cạnh tấu nhạc âm thiên vạn chủng,                Cùng trổi âm nhạc ngàn muôn điệu
Tất dĩ Như Lai thần lực cố                                 Ðều do thần lực của Như Lai
Âm trung cọng tác như thị ngôn                      Trong tiếng hòa nhạc thành lời nói:

Giảng: Lúc đó, trong tâm của các Thiên nữ cũng đặc biệt hoan hỉ vui mừng, cùng nhau tấu lên ngàn vạn thứ nhạc trời, để biểu thị chí tâm cúng dường chư Phật. Cảnh tượng đó đều hoàn toàn nhờ đại oai thần lực của Phật. Trong tiếng nhạc và tiếng ca đó, mọi người không hẹn mà cùng nhau xướng lên lời ca giống nhau, khen ngợi công đức vô thượng của chư Phật.

Uy nghi tịch tĩnh tối vô bỉ,                                   Oai nghi tịch tịnh không sánh kịp
Năng điều nan điều thế ứng cúng                     Ðiều ngự chúng sanh đời nên cúng
Dĩ siêu nhất thiết chư thế gian,                          Ðã siêu tất cả những thế gian
Nhi hành ư thế xiển diệu đạo.                            Mà vào thế gian truyền diệu đạo.

Giảng: Oai nghi của Phật là từ tường, khiến cho người kính sợ. Trong sự tịch tịnh chảy lộ ra hoà mục, khiến cho người thấy rồi sinh ra tánh hâm mộ. Trong thế gian không có người nào có thể sánh với đức Phật. Có những chúng sinh cang cường khó điều phục, họ vô minh ám chướng quá nhiều, đối với sự lý chẳng minh bạch, đối với người cống cao ngã mạn, thấy mình rất cao. Một khi gặp được bậc thiện tri thức, hiểu chút sự lý ngược lại càng thêm ngạo mạn. Tóm lại, loại chúng sinh nầy có các thứ chướng ngại, khiến cho họ không dễ gì tự tại buông bỏ được, phá chẳng được chấp trước của chính mình. Đức Phật đối với những chúng sinh cang cường đáng thương xót nầy, dùng trí huệ vô thượng và các thứ pháp môn phương tiện khéo léo, để điều phục, giáo hoá họ, dẫn dắt họ đi trên con đường lớn sáng suốt. Do đó, chúng sinh trên thế gian đều phải tôn kính cúng dường đức Phật. Đức Phật là sư biểu của trời người phước huệ đầy đủ giác hạnh viên mãn, tất cả đều đã vượt qua phàm Thánh. Nhưng lòng từ bi của đức Phật như biển cả, chưa từng xả bỏ chúng ta, tuỳ thời đều vì chúng sinh trong biển khổ, tuyên dương họ làm thế nào được vô thượng diệu pháp lìa khổ được vui.

Tuy hiện chủng chủng vô lượng thân               Dầu hiện nhiều loại vô lượng thân
Tri thân nhất nhất vô sở hữu,                            Biết thân mỗi mỗi vô sở hữu
Xảo dĩ ngôn từ thuyết chư Pháp                        Khéo dùng ngôn từ nói các pháp
Bất thủ văn tự âm thanh tướng.                        Chẳng chấp tướng văn tự âm thanh.

Giảng: Tuy nhiên đức Phật hiện đủ thứ, nhiều vô lượng không thể đếm được hoá thân khác nhau, để giáo hoá chúng sinh, nhưng đức Phật không chấp vào những thân đó, vì đức Phật biết tất cả cuối cùng đều là hư vọng không thật. Đức Phật biết rất rõ căn tánh của chúng sinh, Ngài biết vận dụng lời lẽ khéo léo và pháp môn phương tiện, khế hợp với căn cơ của chúng sinh, đối với chúng sinh diễn nói các pháp. Đức Phật vì giáo hoá chúng sinh, dùng đủ thứ lời lẽ, đủ thứ văn tự, đủ thứ âm thanh, đủ thứ hoá tướng; tuy nhiên như vậy, Ngài cũng chẳng chấp trước vào lời nói, lời dạy, và giả tướng của văn tự âm thanh.

Vãng nghệ bách thiên chư quốc độ,                Qua đến trăm ngàn các quốc độ.
Dĩ chư thượng cung cúng dường Phật,            Dùng những thượng cúng cúng dường phật
Trí tuệ tự tại vô sở trước                                    Trí huệ tự tại không chấp trước
Bất sanh ư ngã Phật quốc tưởng.                     Chẳng sanh niệm tưởng cõi phật ta

Giảng: Đức Phật giáo hoá chúng sinh, không giới hạn một cõi nước, Ngài trải qua khắp trăm ngàn ức cõi nước, giáo hoá chúng sinh. Đại Bồ Tát hành Bồ Tát đạo, cũng đến trăm ngàn ức cõi nước để gần gũi Phật. Bồ Tát dùng các thứ đồ thượng hạng cần dùng hằng ngày, cúng dường mười phương chư Phật. Trí huệ của Phật và Bồ Tát, đều đã đạt đến cảnh giới tự tại không chấp trước, cho nên các Ngài chẳng có giới hạn cõi nước của tôi và cõi nước của bạn. Chư Phật là một thể, cõi nước của chư Phật chẳng phân chia đó đây, chẳng có sự khác biệt. Do đó, đức Phật không sinh khởi tư tưởng kêu chúng sinh đến nước của tôi.

Tuy cần giáo hóa chư chúng sanh                    Dầu siêng giáo hóa các chúng sanh.
Nhi vô bỉ kỷ nhất thiết tâm                                 Mà không nhơn ngã tất cả tâm
Tuy dĩ tu thành quảng đại thiện                        Dầu đã tu thành hạnh quảng đại
Nhi ư thiện Pháp bất sanh trước                      Mà nơi hạnh lành chẳng chấp trước.

Giảng: Tuy nhiên đức Phật luôn luôn giáo hoá chúng sinh, nhưng trong tâm nghĩ như vầy:

“Tôi khiến tất cả chúng sinh được diệt độ,
Mà không một chúng sinh được diệt độ”.

Nghĩa là không chấp vào tướng. Đức Phật chẳng có tâm phân biệt “bạn là chúng sinh, tôi là Phật”. Tuy nhiên biết mình đã tu thành căn lành và công đức rộng lớn, mà đối với pháp lành của mình tu, không sinh tâm chấp trước.

Dĩ kiến nhất thiết chư thế gian                          Bởi thấy tất cả các thế gian
Tham khuể si hỏa thường sí nhiên                   Lửa tham, sân, si thường cháy hực
Ư chư tưởng niệm tất giai ly                               Nơi các tưởng niệm thảy đều lìa
Phát khởi đại bi tinh tấn lực.                              Phát khởi đại bi sức tinh tấn.

Giảng: Đức Phật thấy hết thảy chúng sinh trên thế gian, từ vô lượng kiếp đến nay, thường bị lửa tham sân si thiêu đốt che lấp đi chân tánh vốn có. Tại sao phàm phu không dễ gì tu thành Phật quả? Vì bị thiêu đốt mê hồ ở trong lửa dữ ba độc, thoát chẳng được. Nếu tiêu diệt được lửa dữ ba độc, gần gũi Phật, siêng tu giới định huệ ba học vô lậu, đắc được ba học mát mẻ, thì sẽ thành Phật đạo. Phải lìa khỏi tâm si vọng tưởng, cuồng tâm dã tánh, bỏ vọng về chân, phát tâm đại bi vô lượng, dũng mãnh tinh tấn, siêng cầu Phật đạo.

Nhất thiết chư Thiên cập Thiên nữ,                  Tất cả chư thiên và thiên nữ
Chủng chủng cúng dường xưng tán dĩ,             Cúng dường nhiều thứ khen ngợi rồi
Tất cộng đồng thời mặc nhiên trụ                      Tất cả đồng thời đứng lặng yên
Chiêm ngưỡng nhân tôn nguyện văn Pháp.      Chiêm ngưỡng thế tôn mong nghe pháp.

Giảng: Hết thảy Thiên Vương của các cõi trời, Thiên chúng, và Thiên nữ, rải hoa, rải hương, tấu nhạc trời, ca tụng khen ngợi và dâng cúng đủ thứ đồ thượng hạng rồi, mọi người đồng thời cung kính yên lặng, mắt không nháy, chiêm ngưỡng Đức Phật tối tôn quý trong loài người, hy vọng tiếp tục nghe đức Phật nói pháp.

Thời giải thoát nguyệt phục thỉnh ngôn           Giải thoát nguyệt vì chúng lại thưa:
Thử chư Đại chúng tâm thanh tịnh                   Cả đại chúng đây lòng thanh tịnh
Đệ thất địa trung chư hành tướng                     Những hành tướng trong đệ thất địa
Duy nguyện Phật tử vi tuyên thuyết!                 Trông mong Bồ Tát thương giảng giải.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt lại hướng về Bồ Tát Kim Cang Tạng thỉnh pháp, nói: Các đại Bồ Tát trong pháp hội nầy, đều đã hoàn toàn thanh tịnh, chẳng có tơ hào tâm vọng tưởng, đang đợi nghe diệu pháp Địa thứ bảy trong Thập địa. Tại Địa thứ bảy phải tu hành như thế nào? Tu những pháp môn gì? Những cảnh giới đó ra sao? Có những tướng trạng gì? Hy vọng đại đệ tử của đức Phật – Bồ Tát Kim Cang Tạng, xin Ngài tiếp tục vì đại chúng diễn nói.

Kim Cương tạng Bồ Tát cáo giải thoát nguyệt Bồ Tát ngôn: Phật tử! Bồ-Tát Ma-ha-tát cụ túc đệ lục địa hạnh dĩ, dục nhập đệ thất viễn hành địa, đương tu thập chủng phương tiện tuệ khởi thù thắng đạo.

Bấy giờ, Bồ Tát Kim Cang Tạng bảo Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt rằng: Phật tử! Đại Bồ Tát đầy đủ hạnh Địa thứ sáu rồi, muốn vào Viễn Hành Địa thứ bảy, phải tu mười thứ phương tiện huệ, phát khởi đạo thù thắng.

Giảng: Khi Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt hướng về Bồ Tát Kim Cang Tạng thỉnh pháp rồi, thì Bồ Tát Kim Cang Tạng liền tiếp thọ sự thỉnh cầu của Ngài, nói: Các vị đệ tử của Phật! Đại Bồ Tát tu hành Bồ Tát đạo tích tập đủ thứ căn lành, tu hành viên mãn Địa thứ sáu rồi, lại tiếp tục tu hành Địa thứ bảy – Viễn Hành địa, thì phải tu tập mười thứ phương tiện trí huệ. Mười thứ phương tiện trí huệ nầy, sẽ phát khởi sự thấu hiểu thâm sâu đối với Phật pháp, đối với tất cả pháp hữu vi càng nhận thức triệt để, mà xả bỏ sự chấp trước. Tâm từ bi đối với sự giáo hoá chúng sinh càng thâm thiết. Rõ pháp tánh không mà hay tuỳ thuận ý giải của chúng sinh, phát khởi trí huệ thù thắng, phương tiện khéo léo nhậm vận hành sự.

Hà đẳng vi thập? sở vị: Tuy thiện tu không, vô tướng, vô nguyện tam muội, nhi từ bi bất xả chúng sanh.

Tuy đắc chư Phật bình đẳng pháp, nhi lạc thường cúng dường Phật; tuy nhập quán không trí môn, nhi cần tập phước đức;

Tuy viễn ly tam giới, nhi trang nghiêm tam giới; tuy tất cánh tịch diệt chư phiền não diệm, nhi năng vi nhất thiết chúng sanh khởi diệt tham, sân, si phiền não diệm;

Tuy tri chư Pháp như huyễn, như mộng, như ảnh, như hưởng, như diễm, như hóa, như thủy trung nguyệt, như kính trung tượng, tự tánh vô nhị, nhi tùy tâm tác nghiệp vô lượng sái biệt;

Tuy tri nhất thiết quốc độ do như hư không, nhi năng dĩ thanh tịnh diệu hạnh trang nghiêm Phật thổ; tuy tri chư Phật Pháp thân bổn tánh vô thân, nhi dĩ tướng hảo trang nghiêm kỳ thân;

Tuy tri chư Phật âm thanh tánh không tịch diệt bất khả ngôn thuyết, nhi năng tùy nhất thiết chúng sanh xuất chủng chủng sái biệt thanh tịnh âm thanh;

Tuy tùy chư Phật liễu tri tam thế duy thị nhất niệm, nhi tùy chúng sanh ý giải phân biệt, dĩ chủng chủng tướng, chủng chủng thời, chủng chủng kiếp số nhi tu chư hạnh.

Bồ Tát dĩ như thị thập chủng phương tiện tuệ khởi thù thắng hạnh, tùng đệ lục địa nhập đệ thất địa; nhập dĩ, thử hạnh thường hiện tại tiền, danh vi: trụ đệ thất viễn hành địa.

Những gì là mười? Đó là: Tuy khéo tu tam muội không, vô tướng, vô nguyện, mà từ bi chẳng bỏ chúng sinh.

Tuy được pháp bình đẳng của chư Phật, mà thường ưa thích cúng dường Phật.

Tuy vào môn quán không trí, mà siêng tích tập phước đức.

Tuy xa lìa ba cõi, mà trang nghiêm ba cõi.

Tuy rốt ráo vắng lặng các lửa phiền não, mà hay vì tất cả chúng sinh khởi diệt lửa phiền não tham sân si.

Tuy biết các pháp như huyễn, như mộng, như tiếng vang, như lửa ngọn, như biến hoá, như trăng dưới nước, như hình trong gương, tự tánh không hai, mà tuỳ tâm tạo vô lượng nghiệp thiện khác biệt.

Tuy biết tất cả cõi nước giống như hư không, mà hay dùng diệu hạnh thanh tịnh trang nghiêm cõi Phật.

Tuy biết pháp thân chư Phật bổn tánh không thân, mà dùng tướng tốt để trang nghiêm thân Phật.

Tuy biết âm thanh chư Phật, tánh không vắng lặng không thể nói, mà hay tuỳ tất cả chúng sinh phát ra đủ thứ âm thanh tịnh khác nhau.

Tuy tuỳ chư Phật rõ biết ba đời chỉ là một niệm, mà tuỳ chúng sinh ý hiểu phân biệt, dùng đủ thứ tướng, đủ thứ thời, đủ thứ kiếp số, mà tu các hạnh.

Bồ Tát dùng mười thứ phương tiện huệ như vậy, phát khởi hạnh thù thắng. Từ Địa thứ sáu vào Địa thứ bảy, khi vào rồi, hạnh nầy thường hiện ra ở trước, tên là trụ Viễn Hành địa thứ bảy.

Giảng: Những gì là mười thứ phương tiện trí huệ? Tức là:

Tuy nhiên Bồ Tát biết tất cả đều là không, tất cả đều là vô tướng, tất cả đều là vô nguyện. Ba thứ tam muội không, vô tướng, vô nguyện nầy – Tuy Bồ Tát đã thâm nhập vào trong tam muội giải thoát nầy, nhưng Ngài vẫn phải phát tâm đại từ bi để giáo hoá chúng sinh. Khiến cho chúng sinh phát tâm bồ đề, dùng từ bi hỷ xả bốn tâm đại từ bi vô lượng, không bỏ một chúng sinh nào. Có những người không tin Bồ Tát trợ giúp người, vì họ chẳng thấy được sự thật hiển hiện. Phải biết Bồ Tát trợ giúp người, mà chẳng cầu báo đáp. Nếu Bồ Tát không trợ giúp chúng ta, thì e rằng thân người này cũng khó đắc được! Làm thế nào để thấy được? Giống như chúng ta có thể một niệm hướng thiện, biết được không làm các điều ác, biết sợ nhân quả, đó tức là Bồ Tát làm ảnh hưởng chúng ta trong vô hình, giáo hoá chúng ta.
Bồ Tát trải qua kiếp số tu hành, vốn đã chứng được trí huệ, pháp lực và thần thông bình đẳng với Phật, nhưng Ngài vẫn muốn cung kính cúng dường ba đời chư Phật.
Tuy Bồ Tát đã vào pháp môn trí huệ quán không, biết rõ các pháp đều không, nhưng Ngài vẫn luôn luôn tu tập đủ thứ phước đức căn lành.
Bồ Tát vốn sớm đã vượt qua ba cõi, sớm đã lìa khỏi dục niệm, nhưng Ngài vẫn làm công đức lành không ngừng, dùng để trang nghiêm ba cõi.
Bồ Tát đã diệt trừ tất cả lửa phiền não, nhưng Ngài vì giáo hoá chúng sinh, vẫn sinh một chút diệt lửa ba độc.
Tuy Bồ Tát biết tất cả pháp hữu vi trên thế gian như huyễn, như cảnh mộng, như hình bóng, như tiếng vang, như lửa ngọn, như biến hoá, như trăng dưới nước, như hình bóng trong gương – những thứ đó đều là hư vọng, là giả. Phật tánh của mình chẳng có hai, mà có thể tuỳ theo tâm từ bi vốn có, tạo đủ thứ nghiệp thiện khác nhau.
Tuy Bồ Tát biết tất cả cõi nước của chư Phật, cũng giống như hư không, không sinh tâm chấp trước, mà Ngài vẫn dùng diệu hạnh thanh tịnh, để trang nghiêm cõi nước chư Phật trong mười phương, khiến cho cõi nước chư Phật trong mười phương càng thêm thù thắng vi diệu.
Tuy Bồ Tát đã biết pháp thân của chư Phật, bản tánh chẳng có thân tướng nhất định, nhưng Ngài vẫn dùng ba mươi hai tướng tốt để trang nghiêm pháp thân của chư Phật.
Tuy Bồ Tát đã biết âm thanh của chư Phật, vốn là tánh không vắng lặng, không thể dùng lời nói để hình dung biểu đạt, là lìa lời nói tướng, lìa tướng văn tự, lìa tâm duyên tướng, nhưng Bồ Tát vẫn tuỳ cảnh giới của tất cả chúng sinh, phát ra đủ thứ âm thanh thanh tịnh khác nhau.
Tuy Bồ Tát minh bạch pháp của chư Phật, giác ngộ ba đời bất quá là một niệm sinh khởi, nhưng Ngài vẫn y nhiên tuỳ tâm ý minh bạch của chúng sinh để phân biệt. Trong sự đủ thứ hình tướng, đủ thứ thời gian, đủ thứ kiếp số, Bồ Tát phải tu đủ thứ pháp môn.

Bồ Tát dùng mười thứ phương tiện trí huệ vừa nói ở trên, khai phát trí huệ vô thượng thù thắng nhất của Ngài, tu hạnh Bồ Tát, hành Bồ Tát đạo. Từ Địa thứ sáu tiến vào Địa thứ bảy rồi, như vậy đủ thứ pháp môn tu hành và cảnh giới, thường hiện ở trong tâm ý của Ngài, vĩnh viễn không bao giờ thối thất, đây gọi là “trụ Địa thứ bảy – Viễn hành địa, “trụ” nghĩa là không thối thất.

Phật tử! Bồ-Tát Ma-ha-tát trụ thử đệ thất địa dĩ, nhập vô lượng chúng sanh giới, nhập vô lượng chư Phật giáo hóa chúng sanh nghiệp, nhập vô lượng thế giới võng, nhập vô lượng chư Phật thanh tịnh quốc độ, nhập vô lượng chủng chủng sái biệt Pháp, nhập vô lượng chư Phật hiện giác trí, nhập vô lượng kiếp số, nhập vô lượng chư Phật giác liễu tam thế trí, nhập vô lượng chúng sanh sái biệt tín giải, nhập vô lượng chư Phật thị hiện chủng chủng danh sắc thân, nhập vô lượng chúng sanh dục lạc chư căn sái biệt, nhập vô lượng chư Phật ngữ ngôn âm thanh lệnh chúng sanh hoan hỉ, nhập vô lượng chúng sanh chủng chủng tâm hành, nhập vô lượng chư Phật liễu tri quảng đại trí, nhập vô lượng Thanh văn thừa tín giải, nhập vô lượng chư Phật thuyết trí đạo lệnh tín giải, nhập vô lượng Bích Chi Phật sở thành tựu, nhập vô lượng chư Phật thuyết thậm thâm trí tuệ môn lệnh thú nhập, nhập vô lượng chư Bồ-tát phương tiện hạnh, nhập vô lượng chư Phật sở thuyết Đại-Thừa tập thành sự lệnh Bồ Tát đắc nhập.

Phật tử ! Đại Bồ Tát trụ Địa thứ bảy nầy rồi, vào vô lượng cõi chúng sinh, vào vô lượng thiện nghiệp giáo hoá chúng sinh của chư Phật, vào vô lượng lưới thế giới, vào vô lượng cõi nước thanh tịnh của chư Phật, vào vô lượng đủ thứ pháp khác biệt, vào vô lượng hiện giác trí của chư Phật, vào vô lượng kiếp số, vào vô lượng giác ngộ trí ba đời của chư Phật, vào vô lượng tin hiểu khác nhau của chúng sinh, vào vô lượng đủ thứ thân danh sắc của chư Phật thị hiện, vào vô lượng ưa muốn, các căn khác nhau của chúng sinh, vào vô lượng lời nói âm thanh của chư Phật, khiến cho chúng sinh hoan hỉ. Vào vô lượng đủ thứ tâm hành của chúng sinh, vào vô lượng trí huệ hiểu biết rộng lớn của chư Phật, vào vô lượng tin hiểu của Thanh Văn thừa, vào vô lượng trí đạo của chư Phật nói, khiến cho tin hiểu. Vào vô lượng sự thành tựu của Bích Chi Phật. Vào vô lượng môn trí huệ thâm sâu của chư Phật nói, khiến cho thú nhập. Vào vô lượng phương tiện hạnh của các Bồ Tát. Vào vô lượng đại thừa tập thành sự của chư Phật nói, khiến cho Bồ Tát được vào.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Đại Bồ Tát trụ Địa thứ bảy rồi, Ngài hay tuỳ tâm nguyện đi vào các cõi chúng sinh khác nhau. Ngài lại hay vào trong thiện nghiệp của chư Phật giáo hoá trợ giúp Phật tế độ chúng sinh. Ngài lại hay đi đến lưới các thế giới nhiều không thể đếm biết được để hành Bồ Tát đạo. Ngài lại hay đi vào cõi nước thanh tịnh của chư Phật để gần gũi chư Phật, không bị bất cứ trở ngại nào. Ngài lại hay vào sâu vô lượng đủ thứ pháp hữu vi và pháp vô vi khác nhau. Ngài lại hay vào vô lượng trí huệ của chư Phật thị hiện giác ngộ chúng sinh, khiến cho chúng sinh sớm giác ngộ. Ngài lại hay vào vô lượng kiếp thời gian dài ngắn khác nhau, cùng nhau nhiếp nhập, cùng nhau vô tận. Ngài lại hay vào vô lượng giác ngộ trí huệ ba đời của chư Phật. Lại hay vào vô lượng sự tin hiểu khác nhau của chúng sinh, vì Ngài minh bạch căn tánh của chúng sinh. Lại hay vào vô lượng các thứ thân danh sắc khác nhau của chư Phật thị hiện. Lại hay vào vô lượng các thứ căn tánh khác nhau của chúng sinh, khế hợp sự ưa muốn của họ.

Lại hay phát huy vô lượng lời lẽ âm thanh giống như chư Phật, thay thế chư Phật tuyên dương Phật pháp, giáo hoá chúng sinh, làm cho chúng sinh hoan hỉ. Ngài lại khéo biết vô lượng tâm lý của chúng sinh, tuỳ thời hoà với họ, làm ảnh hưởng họ, khiến cho họ không lầm vào đường tà. Lại hay vào sâu vô lượng biển trí rộng lớn của chư Phật và biết rõ xử dụng. Lại hay vào sâu trong vô lượng Thanh Văn thừa, tin sâu, lý giải pháp môn bốn đế. Lại hay vào sâu trong vô lượng trí đạo của chư Phật thuyết pháp, khiến cho chúng sinh sinh tâm tin hiểu. Lại hay vào sâu vô lượng pháp môn mười hai nhân duyên của Bích Chi Phật tu, thành tựu quả vị A la hán. Lại hay vào sâu vô lượng pháp môn trí huệ thâm sâu của chư Phật nói, khiến cho chúng sinh đều tiến vào được. Lại hay vào sâu vô lượng pháp môn phương tiện của các Bồ Tát. Lại hay vào sâu vô lượng lục độ vạn hạnh, pháp môn đại thừa của chư Phật nói mà thành Phật sự, khiến cho Bồ Tát cũng đều vào được pháp môn đại thừa viên dung vô ngại nầy.

Thử Bồ Tát tác thị niệm: như thị vô lượng Như Lai cảnh giới, nãi chí ư bách thiên ức na-do-tha kiếp bất năng đắc tri, ngã tất ưng dĩ vô công dụng vô phân biệt tâm thành tựu viên mãn.

Phật tử! thử Bồ Tát dĩ thâm trí tuệ như thị quan sát, thường cần tu tập phương tiện tuệ khởi thù thắng đạo, an trụ bất động, vô hữu nhất niệm hưu tức phế xả; hành, trụ, tọa, ngọa nãi chí thụy mộng, vị tằng tạm dữ cái chướng tướng ứng, thường bất xả ư như thị tưởng niệm.

Bồ Tát nầy nghĩ như vầy: Vô lượng cảnh giới Như Lai như vậy, cho đến trăm ngàn ức Na do tha kiếp cũng không biết hết được. Tôi phải dùng tâm không phân biệt, không công dụng để thành tựu viên mãn.

Phật tử! Bồ Tát nầy dùng trí huệ thâm sâu quán sát như vậy, thường siêng tu tập phương tiện huệ, khởi đạo thù thắng, an trụ bất động, không một niệm ngừng nghỉ phế bỏ. Đi đứng nằm ngồi cho đến ngủ nghỉ, chưa từng tạm tương ưng với cái chướng, thường không hề bỏ tưởng niệm như vậy.

Giảng: Vị Bồ Tát trụ tại Địa thứ bảy nầy, suy gẫm như vầy: Cảnh giới của Phật nhiều không thể biết hết như vậy, dù có trải qua trăm ngàn ức Na do tha kiếp thời gian lâu dài, cũng không cách chi biết được hết số mục chính xác. Hiện tại tôi phải dùng tâm ý tự tại, vô công dụng hạnh, nhậm vận tự tại, chẳng có sự phân biệt so đo, để thành tựu viên mãn tất cả các pháp môn đó.

Các vị đệ tử của Phật! Vị Bồ Tát địa thứ bảy nầy, lại dùng trí huệ thâm sâu của Ngài tu được quán sát như vậy, luôn luôn siêng năng tu tập phương tiện trí huệ, chẳng trụ nơi không, có, sở hành thù thắng. Trong pháp đạo thù thắng đó, an trụ tu hành, hiển quán thành tướng, oai nghi đi đứng, thân tướng chẳng động. Bồ Tát chẳng sinh tư tưởng một niệm giải đãi, càng không ngừng phế bỏ. Khi đi, khi dừng nghỉ, khi tĩnh toạ, khi ngủ nghỉ, thậm chỉ ở trong mộng, đều không quên những Phật pháp đại thừa nầy; dù ở trong chiêm bao, cũng không có cái chướng, phiền não chướng để quấy nhiễu những Phật pháp đại thừa nầy, vì Ngài trọn không quên Phật đạo thù thắng.

Thử Bồ Tát ư niệm niệm trung, thường năng cụ túc thập Ba la mật.

Hà dĩ cố? niệm niệm giai dĩ đại bi vi thủ, tu hành Phật Pháp, hướng Phật trí cố. sở hữu thiện căn, vi cầu Phật trí, thí dữ chúng sanh,

Thị danh: đàn na Ba-la-mật; năng diệt nhất thiết chư phiền não nhiệt,

Thị danh: thi-la Ba-la-mật; từ bi vi thủ, bất tổn chúng sanh,

Thị danh: Sạn-đề Ba-la-mật; cầu thắng thiện Pháp, vô hữu yếm túc,

Thị danh: Tỳ-lê-da Ba-la-mật; nhất thiết trí đạo thường hiện tại tiền, vị 甞tán loạn,

Thị danh: Thiền-na Ba-la-mật; năng nhẫn chư Pháp vô sanh vô diệt,

Thị danh: Bát-nhã Ba-la-mật; năng xuất sanh vô lượng trí,

Thị danh: phương tiện Ba-la-mật; năng cầu thượng thượng thắng trí,

Thị danh: nguyện Ba-la-mật; nhất thiết dị luận cập chư ma chúng vô năng tự hoại,

Thị danh: lực ba-la-mật; như thật liễu tri nhất thiết pháp,

Thị danh: trí Ba-la-mật.

Bồ Tát nầy ở trong niệm niệm, thường đầy đủ mười Ba la mật. Tại sao? Vì niệm niệm đều dùng đại bi làm đầu, tu hành Phật pháp, hướng về trí huệ của Phật.

Hết thảy căn lành, vì cầu trí huệ của Phật, mà bố thí cho chúng sinh, đó gọi là Đàn na Ba la mật.

Hay diệt tất cả các phiền não nóng bức, đó gọi là Thi la ba la mật.

Từ bi làm đầu, không tổn hại chúng sinh, đó gọi là Sàn đề Ba la mật.

Cầu thiện pháp thù thắng, không nhàm đủ, đó gọi là Tỳ lê gia Ba la mật.

Nhất thiết trí đạo thường hiện ra ở trước, chưa từng tán loạn, đó gọi là Thiền na Ba la mật.

Hay nhẫn các pháp không sinh không diệt, đó gọi là Bát nhã Ba la mật.

Hay sinh ra vô lượng trí, đó gọi là phương tiện Ba la mật.

Hay cầu trí huệ vô thượng, đó gọi là nguyện Ba la mật.

Tất cả dị luận và các chúng ma không thể trở ngại phá hoại được, đó gọi là lực Ba la mật.

Như thật biết rõ tất cả pháp, đó gọi là trí Ba la mật.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy trụ Địa thứ bảy – Viễn hành địa, bất cứ lúc nào, ở đâu, trong tâm của Ngài chẳng có một sát na nào quên mất mười Ba la mật. Tại sao? Vì Bồ Tát ở trong mỗi ý niệm, đối với mọi người, đối với tất cả chúng sinh, đối với tất cả sự việc, Ngài đều dùng tâm đại bi làm bổn hoài. Do đó, Ngài siêng tu các thứ pháp môn, nghĩa là vì hướng về siêng cầu trí huệ của Phật.

Ngài tích tập đủ thứ căn lành công đức, cũng là vì cầu được trí huệ của Phật. Sau đó lại đem những trí huệ thù thắng nầy, bố thí cho chúng sinh, khiến cho chúng sinh cũng đắc được đại trí huệ vô thượng, đây gọi là Đàn na ba la mật. Ba la mật nghĩa là “đến bờ kia”, bờ kia tức là bờ lìa sinh tử bên kia, chứng Niết bàn bờ bên kia, thành tựu Phật đạo. Tức cũng nói Đàn na ba la mật – bố thí công đức, đạt đến không, vô tướng, vô nguyện, tam luân thể không, chẳng có chút thiếu khuyết nào, nên đến được bờ bên kia, thành Phật đạo.
Trí huệ của Phật, hay tiêu diệt bất cứ phiền não chấp trước, lửa dữ vô minh nào; nghĩa là nói công phu giữ giới, đạt đến trình độ thanh tịnh, chẳng có chút nhiễm ô nào, thì sẽ đạt đến Niết bàn bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.
Dùng tâm từ bi làm đầu, không làm cho chúng sinh bị chút tổn hại nào, nghĩa là công đức nhẫn nhục tu đến giai đoạn viên mãn nhất, chẳng có chút khuyết điểm nào, thì sẽ đạt đến bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.
Siêng cầu tu học thiện pháp thù thắng, chưa từng sinh tâm mỏi mệt và tâm tự mãn kiêu ngạo, nghĩa là tinh thần dũng mãnh tinh tấn siêng cầu tu học, đạt đến trình độ cao nhất, chứng được Niết bàn bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.
Hết thảy đạo trí huệ của Phật, thường thường chỉ hiện ở trong tâm thức, vận dụng tự như, tuyệt đối chẳng tán loạn hốt hoảng, nghĩa là công phu thiền định đạt đến trình độ cao nhất. Lúc đó, định lực thâm hậu, trí huệ tự nhiên sinh ra, đạt đến bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.
Thấu hiểu được đạo lý chân thật của các pháp thật tướng, không sinh không diệt, nghĩa là trí huệ đạt đến đỉnh cao nhất, mà đến được bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.
Sinh ra vô lượng phương tiện trí huệ khéo léo, đối với vô lượng pháp thế gian, nghĩa là pháp môn phương tiện “đại dụng”, phát duy được hiệu lực cao nhất, đạt đến bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.
Biết siêng cầu Phật trí vô thượng, nghĩa là biểu hiện của nguyện lực đạt đến cực điểm, cũng có thể đến được bờ Niết ban bên kia, thành tựu Phật đạo.
Tất cả tà kiến dị luận ngoại đạo, và các ma thảy, đều không thể phá hoại được tâm kiên cố tu học Phật đạo của Bồ Tát, không thể lay động được ý chí của Ngài tu hành Bồ Tát đạo, nghĩa là tín tâm nguyện lực đã đạt đến bờ bên kia, thành tựu Phật đạo.

10. Như thật tướng hiểu rõ được đạo lý của tất cả các pháp, dùng để giáo hoá chúng sinh, nghĩa là trí lực đã đến đỉnh điểm, chẳng có gì vượt qua được, tự đạt đến bờ bên kia, thành tựu Phật đạo. Bồ Tát tu học đạt đến Địa thứ bảy, có thể ở trong một niệm đầy đủ mười Ba la mật, niệm niệm như vậy, đến đây mới được đầy đủ viên mãn.

Phật tử! thử thập Ba la mật, Bồ Tát ư niệm niệm trung giai đắc cụ túc. Như thị, tứ nhiếp, tứ trì, tam thập thất phẩm, tam giải thoát môn, lược thuyết nãi chí nhất thiết Bồ-đề phần Pháp, ư niệm niệm trung giai tất viên mãn.

Phật tử! Mười Ba la mật nầy, Bồ Tát ở trong niệm niệm đều được đầy đủ. Như vậy bốn pháp nhiếp, bốn pháp trì, ba mươi bảy phẩm, ba môn giải thoát, lược nói cho đến tất cả pháp bồ đề phần, ở trong niệm niệm thảy đều viên mãn.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Mười Ba la mật nầy, Bồ Tát ở trong mỗi niệm thảy đều đầy đủ viên mãn. Như bốn pháp nhiếp – Bồ Tát độ chúng sinh thường dùng bốn thứ phương pháp để nhiếp thọ chúng sinh:

Bố thí.
Ái ngữ.
Lợi hành.
Đồng sự.

Bốn pháp trì, còn gọi là bốn tổng trì:

Pháp tổng trì, còn gọi là văn tổng trì, nơi giáo pháp của Phật nghe giữ không quên
Nghĩa tổng trì: Nơi nghĩa lý các pháp, tổng trì không quên.
Chú tổng trì: Bồ Tát nương định khởi chú, trí chú thần nghiệm, hay trừ tai hoạ của chúng sinh.
Nhẫn tổng trì: Thật trí của Bồ Tát, hay nhẫn trì thật tướng của pháp mà không quên.

Ba mươi bảy phẩm, tức là ba mươi bảy thứ phẩm danh của Phật đạo:

Bốn niệm xứ.
Bốn chánh cần.
Bốn như ý túc, còn gọi là bốn thần túc.
Năm căn.
Năm lực.
Bảy giác phần.
Bát chánh đạo. Cộng lại là ba mươi bảy phẩm.

Ba môn giải thoát, tức là:

Không giải thoát môn.
Vô tướng giải thoát môn.
Vô nguyện giải thoát môn.

Đây chỉ là nói sơ lược mà thôi. Tóm lại, tất cả phải tu học pháp môn bồ đề giác đạo, Bồ Tát tại Địa thứ bảy, ở trong niệm niệm, thảy đều siêng năng tu học, viên mãn đầy đủ.

Nhĩ thời, giải thoát nguyệt Bồ Tát vấn Kim Cương tạng Bồ Tát ngôn: Phật tử! Bồ Tát đãn ư thử đệ thất địa trung mãn túc nhất thiết Bồ-đề phần Pháp, vi chư địa trung diệc năng mãn túc?

Kim Cương tạng Bồ Tát ngôn: Phật tử! Bồ Tát ư Thập Địa trung giai năng mãn túc Bồ-đề phần Pháp, nhiên đệ thất địa tối vi thù thắng. Hà dĩ cố? thử đệ thất địa công dụng hạnh mãn, đắc nhập trí tuệ tự tại hạnh cố.

Bấy giờ, Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt hỏi Bồ Tát Kim Cang Tạng rằng: Phật tử! Bồ Tát chỉ ở trong Địa thứ bảy nầy, đầy đủ tất cả pháp bồ đề phần, hay là ở trong các địa cũng được đầy đủ?

Bồ Tát Kim Cang Tạng nói: Phật tử! Bồ Tát ở trong Thập địa đều đầy đủ pháp bồ đề phần. Riêng Địa thứ bảy thì thù thắng nhất. Tại sao? Vì Địa thứ bảy nầy công dụng hạnh đã viên mãn, vào được hạnh trí huệ tự tại.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt hỏi Bồ Tát Kim Cang Tạng: Đại đệ tử của Phật! Bồ Tát tu học pháp môn Thập địa, là trong địa thứ bảy mới đầy đủ tất cả pháp môn bồ đề giác đạo? Hay là mỗi địa trong Thập địa đều đầy đủ tất cả pháp môn bồ đề giác đạo?

Bồ Tát Kim Cang Tạng đáp lại Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt rằng: Đại đệ tử của Phật! Bồ Tát tu học pháp môn Thập địa, mỗi địa trong Thập địa đều đầy đủ tất cả pháp môn bồ đề giác đạo, bất quá ở tại Địa thứ bảy, tu học được thù thắng nhất viên mãn nhất. Tại sao? Vì các địa ở trước Địa thứ bảy, tu công đức và hạnh môn, tuy nói đã viên mãn, nhưng chưa chân chánh đắc được trí huệ tự tại, chỉ là đến tự phần đầy đủ. Đến Địa thứ bảy, tu công đức hạnh mãn, có thể cầu chứng trí Địa thứ tám, đắc được trí huệ tự tại.

Phật tử! Bồ Tát ư sơ địa trung, duyên nhất thiết Phật Pháp nguyện cầu cố, mãn túc Bồ-đề phần Pháp; đệ nhị địa ly tâm cấu cố, đệ tam địa nguyện chuyển tăng trưởng đắc pháp quang minh cố, đệ tứ địa nhập đạo cố, đệ ngũ địa thuận thế sở tác cố, đệ lục địa nhập thậm thâm pháp môn cố, đệ thất địa khởi nhất thiết Phật Pháp cố, giai diệc mãn túc Bồ-đề phần Pháp.

Hà dĩ cố? Bồ Tát tòng sơ địa nãi chí đệ thất địa, thành tựu trí công dụng phần. Dĩ thử lực cố, tùng đệ bát địa nãi chí đệ Thập Địa, vô công dụng hạnh giai tất thành tựu.

Phật tử! Bồ Tát ở tại Sơ địa, vì duyên tất cả Phật pháp nguyện cầu, đầy đủ pháp bồ đề phần. Vì Địa thứ hai lìa tâm cấu. Vì Địa thứ ba nguyện lại tăng trưởng được pháp quang minh. Vì Địa thứ tư nhập đạo. Vì Địa thứ năm thuận việc làm thế gian. Vì Địa thứ sáu vào pháp môn thâm sâu. Vì Địa thứ bảy khởi tất cả Phật pháp, cũng đều đầy đủ pháp phần bồ đề.

Tại sao? Vì Bồ Tát từ Sơ địa cho đến Địa thứ bảy thành tựu phần trí công dụng. Do nhờ sức lực nầy, từ Địa thứ tám cho đến Địa thứ mười, vô công dụng hạnh, thảy đều thành tựu.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật! Bồ Tát tu tập pháp môn Thập địa, lúc ở trước Tam địa thì đều y cứ vào thập thiện, tất cả pháp hữu lậu thế gian, bổn trước nguyện lực, siêng cầu đạt đến viên mãn bồ đề giác đạo. Cho nên nói: “Sơ địa nguyện trung cụ”. Địa thứ hai thì y trì vào giới hạnh thanh tịnh, lìa tất cả nhiễm cấu, mà viên mãn đầy đủ, nên nói: “Nhị địa giới trung cụ”. Địa thứ ba thì nguyện lực tăng trưởng, nương trí huệ của Phật lợi ích chúng sinh, nên nói: “Tam địa văn trung cụ”. Địa thứ hai và Địa thứ ba đem các pháp hữu lậu, bổn trước trí huệ thông đạt đến pháp vô lậu xuất thế. Địa thứ tư nương tam muội thanh tịnh, được văn trì trí như thật hiển bày, huệ sáng tăng trưởng.

Lúc đó, Bồ Tát đã vào Phật đạo, tu pháp môn xuất thế. Địa thứ năm sao gọi là Nan thắng địa? Vì các địa trước tuy được xuất thế, mà chưa thể thuận thế. Chân đế và tục đế vốn trái ngược với nhau, mà nay phải khiến cho nó tương ưng hoà hợp với nhau, nên địa nầy đã được phương tiện nhiếp bồ đề phần, có thể thuận những việc làm của thế gian. Địa thứ sáu thì đã viên mãn đầy đủ bồ đề giác đạo, mà tiến vào pháp môn thâm sâu. Địa thứ bảy thì tu tập thế xuất thế gian thù thắng, sinh ra tất cả Phật pháp. Hết thảy 37 đạo phẩm các pháp môn đã nói ở trước, đều đã viên mãn đầy đủ.

Bởi nguyên nhân gì? Vì Bồ Tát tu học pháp môn Thập địa, từ Sơ địa đến Địa thứ bảy, sáu địa trước đều thiên năng tu tập một thứ pháp môn, đến Địa thứ bảy mới đầy đủ tất cả. Do đó, từ sơ tích tập, đến địa nầy thì đã thành tựu trí công dụng chân thật trí huệ. Có phần trí lực nầy rồi, thì tiến vào Địa thứ tám cho đến Địa thứ mười, đều có thể nhậm vận tự tại, vô công dụng hạnh rất tự nhiên, đều có thể thành tựu.

Phật tử! thí như hữu nhị thế giới, nhất xứ tạp nhiễm, nhất xứ thuần tịnh, thị nhị trung gian nan khả đắc qua, duy trừ Bồ Tát hữu đại phương tiện thần thông nguyện lực.

Phật tử! Bồ Tát chư địa diệc phục như thị, hữu tạp nhiễm hạnh, hữu thanh tịnh hạnh, thị nhị trung gian nan khả đắc qua, duy trừ Bồ Tát hữu đại nguyện lực phương tiện trí tuệ nãi năng đắc qua.

Phật tử! Ví như có hai thế giới, một nơi tạp nhiễm, một nơi thuần tịnh; ở giữa hai thế giới đó khó qua được, chỉ trừ Bồ Tát có đại phương tiện thần thông nguyện lực.

Phật tử! Bồ Tát các địa cũng lại như vậy; có hạnh tạp nhiễm, có hạnh thanh tịnh. Ở giữa hai thế giới đó khó qua được, chỉ trừ Bồ Tát có đại nguyện lực, phương tiện trí huệ, mới vượt qua được.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Ví như có hai thế giới, một thế giới thì có thanh tịnh, cũng có tạp uế nhiễm cấu hỗn hợp, và một thế giới thì thuần nhất thanh tịnh không có chút tạp nhiễm nào. Ở giữa hai thế giới đó, rất khó thông qua được, chỉ có Bồ Tát có đại phương tiện trí huệ, thần thông diệu dụng, đại nguyện lực xả mình vì người, thì có thể đến đi tự tại.

Các vị đệ tử của Phật! Bồ Tát tu tập pháp môn Thập địa, khi tiến vào mỗi địa, cũng khó khăn như vậy. Nghĩa là thế nào? Vì mỗi người đều có A lại da thức, trong đó hàm chứa những hạt giống tạp nhiễm nhiều đời nhiều kiếp, tức là gốc rễ câu sanh ngã chấp. Từ Sơ địa đến Địa thứ bảy, phá được câu sanh ngã chấp rồi, chuyển tàng thức thành Đại viên cảnh trí, trở thành thanh tịnh thức, nhưng vẫn còn một phần hạt giống câu sanh khó dứt, cho nên nói khó qua được. Ý nghĩa ở giữa hai thế giới là: A lại da thức nầy nhiễm tịnh hai thứ hoà hợp, hiện tại ở tại Địa thứ bảy phải phá tướng câu sanh hoà hợp nầy, đoạn tuyệt hết sạch, rất là khó khăn nhất. Chỉ có Bồ Tát có đại nguyện lức rất lớn, có phương tiện trí huệ thù thắng, mới có thể an nhiên vượt qua tiến vào các địa sau.

Giải Thoát Nguyệt Bồ Tát ngôn: Phật tử! thử thất địa Bồ Tát, vi thị nhiễm hạnh? vi thị tịnh hạnh?

Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt nói: Phật tử! Bồ Tát Thất địa nầy là nhiễm hạnh, là tịnh hạnh?

Giảng: Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt hỏi Bồ Tát Kim Cang Tạng rằng: Đại đệ tử của Phật! Bồ Tát Thất địa là nhiễm hạnh? Hay là tịnh hạnh?

Kim Cương tạng Bồ Tát ngôn: Phật tử! tòng sơ địa chí thất địa, sở hạnh chư hạnh giai xả ly phiền não nghiệp, dĩ hồi hướng vô thượng Bồ-đề cố, phần đắc bình đẳng đạo cố, nhiên vị danh vi siêu phiền não hạnh.

Bồ Tát Kim Cang Tạng nói: Phật tử! Từ Sơ địa đến Thất địa thực hành các hạnh, đều xả lìa nghiệp phiền não, vì đem hồi hướng vô thượng bồ đề. Vì được phần đạo bình đẳng, nhưng chưa được gọi là hạnh siêu phiền não.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng trả lời Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt nói: Phật tử! Bồ Tát tu học pháp môn Thập địa, từ Sơ địa đến Thất địa, trong quá trình nầy, các Ngài tu học các thứ pháp môn, cùng với tư tưởng hành vi của các Ngài, đều đã lìa khỏi tất cả hạnh nghiệp phiền não. Đủ thứ hạnh nghiệp tu tích tập đều đem hồi hướng vô thượng bồ đề giác đạo, vì tông chỉ chủ yếu thành tựu tịnh hạnh. Nhưng chưa được tịnh vị. Vì hồi hướng mà được phần bình đẳng Phật đạo, được tịnh danh, mà chẳng phải là tịnh vị. Đây là nói đang muốn đoạn một phần chủng tử câu sanh mà chưa có thể hoàn toàn đoạn hết, cho nên không thể nói là siêu phiền não, vì vẫn chưa cầu được thuần tịnh.

Phật tử! thí như Chuyển luân Thánh Vương thừa Thiên tượng bảo du tứ thiên hạ, tri hữu bần cùng khốn khổ chi nhân, nhi bất vi bỉ chúng hoạn sở nhiễm, nhiên vị danh vi siêu quá nhân vị; nhược xả Vương thân, sanh ư phạm thế, thừa Thiên cung điện, kiến thiên thế giới, du thiên thế giới, thị hiện phạm thiên quang minh uy đức, nhĩ nãi danh vi siêu quá nhân vị.

Phật tử! Ví như Chuyển Luân Thánh Vương cỡi voi trời báu, du hành bốn thiên hạ, biết có người bần cùng khốn khổ, mà không bị hoạn nạn của những người đó làm nhiễm, nhưng chưa gọi là bậc siêu nhân. Nếu bỏ thân vua sinh về trời Phạm Thế, ngự cung điện trời, thấy ngàn thế giới, du hành ngàn thế giới, thị hiện Phạm Thiên, quang minh oai đức, như vậy mới gọi là bậc siêu nhân.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Hiện tại tôi đưa ra một ví dụ: Chuyển Luân Thánh Vương ngồi trên voi báu, tuần du đông nam tây bắc bốn thiên hạ tất cả thế giới, nhìn thấy có rất nhiều người bần cùng khốn khổ, nhưng vua chẳng bị nhiễm những tình huống khốn khổ đó, mà chuyển biến những cảnh ngộ của những người bần cùng khốn khổ đó. Vì vua Chuyển Luân chưa đắc được sức lực siêu nhân, vua vẫn là một con người. Giả như vua Chuyển Luân xả bỏ thân người đó, mà sinh về trời Phạm Thiên làm Phạm Thiên Vương, ngự ở cung điện Phạm Vương, thì nhìn thấy được ngàn thế giới, du hành ngàn thế giới, cũng hiện thân Phạm Vương quang minh thần thông quyền năng oai đức, giải cứu được hoàn cảnh của những người bần cùng khốn khổ đó, đây mới có thể nói là sức lực hơn người.

Phật tử! Bồ Tát diệc phục như thị, thủy tòng sơ địa chí ư thất địa, thừa Ba-la-mật thừa du hành thế gian, tri chư thế gian phiền não quá hoạn, dĩ thừa chánh đạo cố, bất vi phiền não quá thất sở nhiễm, nhiên vị danh vi siêu phiền não hạnh; nhược xả nhất thiết hữu công dụng hạnh, tùng đệ thất địa nhập đệ bát địa, thừa Bồ Tát thanh tịnh thừa du hành thế gian, tri phiền não quá thất bất vi sở nhiễm, nhĩ nãi danh vi siêu phiền não hạnh, dĩ đắc nhất thiết tận siêu quá cố.

Phật tử! Bồ Tát cũng lại như vậy. Ban đầu từ Sơ địa đến Thất địa, ngồi Ba la mật thừa, du hành thế gian. Biết các thế gian phiền não lỗi lầm hoạn nạn, do ngồi thừa chánh đạo, nên không bị phiền não lỗi lầm làm nhiễm, nhưng chưa gọi là siêu hạnh phiền não. Nếu bỏ tất cả hữu công dụng hạnh, từ Địa thứ bảy vào Địa thứ tám, ngồi thừa Bồ Tát thanh tịnh, du hành thế gian, biết phiền não lỗi lầm, mà chẳng bị nhiễm. Đó mới gọi là siêu hạnh phiền não, vì vượt qua được hết tất cả.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Bồ Tát tu học pháp môn Thập địa, cũng giống như đạo lý ví dụ ở trên. Từ lúc ban đầu phát tâm tu học địa thứ nhất – Hoan hỉ địa, tuần tự dần dần tiến lên Địa thứ bảy – Viễn hành địa, tích tập đủ thứ căn lành, siêng cầu tu tập các Ba la mật, đắc được thần thông diệu dụng viên mãn của các Ba la mật, ngồi đại thừa vô thượng trí huệ, du hành thế gian. Biết được thấy được tất cả ưu bi khổ hoạn của thế gian, cùng với các thứ phiền não ràng buộc. Nhưng Bồ Tát đã hiểu tất cả nhân duyên nghiệp báo, có tư tưởng chánh đạo, trí huệ thù thắng, cho nên chẳng bị ảnh hưởng những thứ phiền não lỗi lầm đó. Tuy nhiên có chánh kiến và định lực đó, nhưng vẫn không thể nói là đã vượt qua nhiễm hạnh phiền não. Giả sử Bồ Tát có thể tiến tới mà xả bỏ công dụng tư tưởng tất cả hữu tướng, ý chấp, đoạn trừ một phần chủng tử câu sanh cuối cùng, từ Địa thứ bảy tiến vào Địa thứ tám, thì lúc đó đã xả bỏ tư tưởng hữu công dụng, đắc được sự thành tựu của Địa thứ tám, thanh tịnh danh vị. Ngồi đại thừa thanh tịnh nầy, du hành thế gian, thấy biết phiền não lỗi lầm mà chẳng bị nhiễm. Đó mới có thể chân chánh nói là đã vượt qua hạnh nghiệp phiền não. Vì Bồ Tát lúc nầy đã xả bỏ triệt để hết tất cả hữu tướng và ý chấp, được pháp hỉ chân thật nhậm vận tự tại.

Phật tử! thử đệ thất địa Bồ Tát tận siêu quá đa tham đẳng chư phiền não chúng trụ thử địa, bất danh hữu phiền não giả, bất danh vô phiền não giả. Hà dĩ cố? nhất thiết phiền não bất hiện hành cố, bất danh hữu giả; cầu Như Lai trí tâm vị mãn cố, bất danh vô giả.

Phật tử! Bồ Tát Địa thứ bảy nầy, đã vượt qua hết nhiều tham dục và các thứ phiền não, trụ ở địa nầy, không gọi là bậc có phiền não, không gọi là bậc không phiền não. Tại sao ? Vì tất cả phiền não không hiện hành, nên chẳng gọi là có. Vì tâm cầu trí Như Lai chưa viên mãn, nên chẳng gọi là không.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Vị Bồ Tát nầy đang tu tập Địa thứ bảy, Ngài đã vượt qua tất cả niệm tham dục, và hết thảy tất cả phiền não vô vị, thậm chí tâm cầu thành quả vị Phật đều không tồn tại. Đối với tất cả khổ não thế gian cũng nhàm chán vô sở vị; cũng chẳng chấp không, cũng chẳng chấp có. Những thứ đó đối với Ngài đều đưa đến phiền não, cho nên nói Ngài đã : “Vượt qua hết các thứ tham dục và phiền não”. Giai đoạn trụ ở Địa thứ bảy nầy, không thể nói là không có phiền não. Tại sao? Vì tất cả phiền não không dễ gì hiển hiện, Bồ Tát nầy thường quán chiếu bên trong, cho nên nói không gọi người có phiền não. Nhưng Ngài tu tích tập đủ thứ căn lành công đức, vẫn không lìa khỏi hữu công dụng hạnh. Công dụng tức là phiền não, vì tâm cầu trí huệ của Phật cũng chưa được đầy đủ, cho nên không thể nói là người không có phiền não.

Phật tử! Bồ-tát trụ thử đệ thất địa, dĩ thâm tịnh tâm, thành tựu thân nghiệp, thành tựu ngữ nghiệp, thành tựu ý nghiệp. Sở hữu nhất thiết bất thiện nghiệp đạo Như Lai sở ha, giai dĩ xả ly; nhất thiết thiện nghiệp Như Lai sở tán, thường thiện tu hành.

Phật tử! Bồ Tát trụ tại Địa thứ bảy, dùng tâm thanh tịnh thành tựu nghiệp thân, thành tựu nghiệp lời, thành tựu nghiệp ý. Hết thảy tất cả nghiệp đạo bất thiện mà Như Lai quở trách đều đã bỏ lìa. Tất cả nghiệp thiện mà Như Lai khen ngợi thường khéo tu hành.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Khi Bồ Tát trụ tại Địa thứ bảy, Ngài ôm lòng thanh tịnh thâm thiết một lòng cầu chứng quả Phật, thành tựu nghiệp thân thanh tịnh viên mãn, thanh tịnh nghiệp lời không nhiễm, thanh tịnh nghiệp ý như trăng sáng. Hết thảy tất cả nghiệp ác bất thiện ô nhiễm – ba nghiệp và ba độc, mà chư Phật cho là không tốt, thì Bồ Tát thảy đều xả bỏ lìa xa. Còn tất cả ba nghiệp thiện và ba học vô lậu mà chư Phật khen ngợi, thì Bồ Tát đều tinh tấn tu học, thường không nhàm mỏi.

Thế gian sở hữu Kinh thư, kĩ thuật, như ngũ địa trung thuyết, giai tự nhiên nhi hành, bất giả công dụng. Thử Bồ Tát ư tam thiên đại thiên thế giới trung vi Đại Minh sư, duy trừ Như Lai cập bát địa dĩ thượng kỳ dư Bồ Tát, thâm tâm diệu hạnh vô dữ đẳng giả,

Hết thảy kinh thư kỹ thuật của thế gian, như nói trong Địa thứ năm, đều tự nhiên mà thực hành, không cần dụng công. Bồ Tát nầy ở trong ba ngàn đại thiên thế giới làm minh sư, chỉ trừ Như Lai và bậc Bát địa trở lên, ngoài ra các Bồ Tát khác, thâm tâm diệu hạnh không ai bằng được.

Giảng: Trên thế gian, hết thảy tất cả kinh luận học thuyết, và các thứ kỹ xảo công nghệ mỹ thuật, Bồ Tát ở tại Địa thứ năm đã “bát cổ thông kim”, thế trí biện thông, không cần phải hạ thủ công phu nữa, tất cả tuỳ theo ý muốn của tâm, tự nhiên thành tựu. Bồ Tát đang tu tập tại Địa thứ bảy, Ngài ở trong ba ngàn đại thiên thế giới, là một vị minh sư có đại trí huệ. Ngoại trừ đức Phật và đại Bồ Tát Bát địa trở lên, các Bồ Tát khác tuy có tâm thâm thiết chí thành khẩn thiết cầu Phật đạo, và các thứ thần thông diệu dụng, nhưng không bằng được.

Chư Thiền tam muội, Tam Ma Bát Để, thần thông giải thoát giai đắc hiện tiền. Nhiên thị tu thành, phi như bát địa báo đắc thành tựu. Thử địa Bồ Tát ư niệm niệm trung cụ túc tu tập phương tiện trí lực cập nhất thiết Bồ-đề phần Pháp, chuyển thắng viên mãn.

Các thiền tam muội, tam ma bát đề, thần thông giải thoát, đều được hiện tiền. Nhưng do tu thành, chẳng phải như Bát địa, quả báo được thành tựu. Bồ Tát tại địa nầy ở trong niệm niệm, tu tập đầy đủ phương tiện trí lực, và tất cả pháp bồ đề phần, càng thù thắng viên mãn.

Giảng: “Các thiền tam muội”: Sơ thiền, ly sinh hỷ lạc địa. Nhị thiền: Định sinh hỷ lạc địa. Tam thiền: Ly hỷ diệu lạc địa. Tứ thiền: Xả niệm thanh tịnh địa. Bốn giai đoạn thiền định nầy có: Không vô biên xứ định, Thức vô biên xứ định, Vô sở hữu xứ định, Phi phi tưởng xứ định, tại Vô tưởng thiên định gọi là chín thứ địa định. Các thiền tam muội là nói chánh định chánh thọ của Sơ thiền hoặc là Nhị thiền, Tam thiền, Tứ thiền.

“Tam ma bát đề” là nói “chỉ quán”, có năm thứ:

Bốn vô sắc.
Tám thắng xứ.
Mười biên xứ.
Diệt tận định.
Vô tưởng định.

“Thần thông giải thoát”: Một thứ sức lực thần thông không thể nghĩ bàn, lìa khỏi sự ràng buộc của vật chất mà tự tại, đắc được nghiệp dụng không chướng ngại. Những cảnh giới ở trên được như như định, như như huệ, được liễu liễu quang minh trí huệ, tuỳ thời có thể hiển hiện mà sinh diệu dụng. Nhưng những cảnh giới nầy, ở tại Bồ Tát Địa thứ bảy, đều là từ công phu tu hành mà thành tựu, chẳng phải giống như sau này Bồ Tát Bát địa sinh ra có đủ, chẳng cần trải qua tu học thì có. Bồ Tát trước Địa thứ bảy có thần thông, thiền định .v.v… gọi là tu đắc thông. Bồ Tát Bát địa về sau hết thảy thiền định, thần thông v.v… gọi là báo đắc thông. Vì Ngài đã tu được đủ thứ hạnh môn, căn lành công đức đầy đủ viên mãn rồi. Công phu tu hành chẳng lãng phí, một phần công phu thì có một phần thu hoạch. Tại Bồ Tát Địa thứ bảy, giây phút đều không lãng phí, thâm tâm khẩn thiết tu tập các thứ pháp môn, khiến cho Ngài đầy đủ phương tiện trí lực. Tất cả pháp môn bồ đề giác đạo, Ngài hoàn toàn tu tập viên mãn thành tựu. Tuy nhiên như vậy, Ngài vẫn không giải đãi, cho nên ngày càng thù thắng viên mãn.

Phật tử! Bồ-tát trụ thử địa, nhập Bồ Tát thiện quán trạch tam muội, thiện trạch nghĩa tam muội, tối thắng tuệ tam muội, phân biệt nghĩa tạng tam muội, như thật phần biệt nghĩa tam muội, thiện trụ kiên cố căn tam muội, trí tuệ Thần thông môn tam muội, Pháp giới nghiệp tam muội, Như Lai thắng lợi tam muội, chủng chủng nghĩa tạng sanh tử Niết Bàn môn tam muội.

Phật tử ! Bồ Tát trụ địa nầy, nhập vào Bồ Tát khéo quán chọn tam muội, khéo chọn nghĩa tam muội, tối thắng huệ tam muội, phân biệt nghĩa tạng tam muội, như thật phân biệt nghĩa tam muội, khéo trụ kiên cố căn tam muội, môn trí huệ thần thông tam muội, pháp giới nghiệp tam muội, Như Lai thắng lợi tam muội, đủ thứ môn nghĩa tạng sinh tử Niết bàn tam muội.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Bồ Tát trụ tại Địa thứ bảy, Ngài có thể nhập sâu vào Bồ Tát chánh định, khéo quán sát, khéo chọn, khéo biết thị đạo, phi đạo. Chỉ cần một khi nhập vào trong định, thì minh bạch những gì đúng, những gì không đúng, những gì hợp với thiện pháp, những gì chẳng hợp với thiện pháp? Ngài cũng khéo chọn nghĩa lý chánh quyết, biết xả bỏ nghĩa lý không chánh quyết, và tiến cầu chánh định tối thù thắng. Lại có thể phân biệt nghĩa lý trọng điểm ở tại nơi nào? Ngài biết phân biệt nghĩa lý chánh định. Ngài khéo giữ căn lực thâm nhập chánh định. Chánh định có trí huệ có thần thông. Chánh định thiện nghiệp sung mãn pháp giới. Chánh định Như Lai tối thù thắng lợi ích chúng sinh. Chánh định chánh thọ đủ thứ môn nghĩa lý bao hàm sinh tử Niết bàn.

Nhập như thị đẳng cụ túc đại trí Thần thông môn bách vạn tam muội, tịnh trì thử địa. Thị Bồ Tát đắc thử tam muội, thiện trì tịnh phương tiện tuệ cố, đại bi lực cố, siêu quá nhị thừa địa, đắc quan sát trí tuệ địa.

Nhập vào đầy đủ trăm ngàn môn tam muội đại trí thần thông như vậy, tịnh trị địa nầy. Bồ Tát đó được tam muội nầy, vì khéo tịnh trị phương tiện huệ, vì sức đại bi, vượt qua bậc nhị thừa, được bậc quán sát trí huệ.

Giảng: Bồ Tát thâm nhập vào đầy đủ trăm ngàn thứ môn tam muội đại trí thần thông như ở trước đã nói, khi ở Địa thứ bảy nầy muốn tiến vào Địa thứ tám thì, lúc nầy tất cả đều tu tập viên mãn. Bồ Tát Địa thứ bảy đắc được những tam muội ở trên, là vì Ngài khéo tịnh trị đại phương tiện trí huệ. Vì dùng sức đại bi làm đầu. Bồ Tát Địa thứ bảy đã vượt qua địa vị nhị thừa Thanh Văn Duyên Giác, đã đến được giai đoạn quán sát trí huệ, đã vào biển trí huệ của Phật. “bậc trí huệ” tức chỉ nhập vào bát địa vô công dụng trí.

Phật tử! Bồ-tát trụ thử địa, thiện tịnh vô lượng thân nghiệp vô tướng hành, thiện tịnh vô lượng ngữ nghiệp vô tướng hành, thiện tịnh vô lượng ý nghiệp vô tướng hành cố, đắc Vô sanh Pháp nhẫn quang minh.

Phật tử! Bồ Tát trụ địa nầy, khéo tịnh vô lượng thân nghiệp vô tướng hạnh, khéo tịnh vô lượng lời nghiệp vô tướng hạnh, khéo tịnh vô lượng ý nghiệp vô tướng hạnh, nên được vô sinh pháp nhẫn quang minh.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Bồ Tát Địa thứ bảy đạt đến quả vị nầy, Ngài khéo thanh tịnh vô lượng thân nghiệp, vô tướng hạnh. Ngài lại khéo thanh tịnh vô lượng vô lượng lời nghiệp, vô tướng hạnh. Ngài lại khéo thanh tịnh vô lượng ý nghiệp, vô tướng hạnh. Bồ Tát nhị thừa tuy cũng đạt đến ba nghiệp thanh tịnh, nhưng chưa được vô lượng. Ý nghĩa khéo tịnh là nói Thất địa Bồ Tát tu phương tiện hạnh môn đã đầy đủ. Do đó, Bồ Tát chứng được hạnh môn vô sinh pháp nhẫn không thấy chút pháp sinh, không thấy chút pháp diệt, quang minh trí huệ hiện tiền, là những điều Bồ Tát Thất địa chưa từng chứng được.

Giải Thoát Nguyệt Bồ Tát ngôn: Phật tử! Bồ Tát tòng sơ địa lai sở hữu vô lượng thân, ngữ, ý nghiệp, khởi bất siêu quá nhị thừa da?

Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt nói: Phật tử! Bồ Tát từ Sơ địa đến bậc nầy, hết thảy vô lượng thân lời ý nghiệp, đã vượt qua hàng nhị thừa chưa?

Giảng: Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt nghe những lời trên rồi, bèn hỏi Bồ Tát Kim Cang Tạng rằng: Phật tử! Bồ Tát tu tập pháp môn Thập địa, từ Sơ địa đến Địa thứ bảy, ba nghiệp của Ngài đã vượt qua hàng nhị thừa chưa?

Kim Cương tạng Bồ Tát ngôn: Phật tử! bỉ tất siêu quá, nhiên đãn dĩ nguyện cầu chư Phật Pháp cố, phi thị tự trí quan sát chi lực; kim đệ thất địa tự trí lực cố, nhất thiết nhị thừa sở bất năng cập.

Thí như Vương tử, sanh tại vương gia, Vương hậu sở sanh, cụ túc Vương tướng, sanh dĩ tức thắng nhất thiết Thần chúng, đãn dĩ Vương lực, phi thị tự lực; nhược thân trường đại, nghệ nghiệp tất thành, nãi dĩ tự lực siêu quá nhất thiết.

Bồ-Tát Ma-ha-tát diệc phục như thị, sơ phát tâm thời, dĩ chí cầu đại pháp cố, siêu quá nhất thiết Thanh văn, độc giác; kim trụ thử địa, dĩ tự sở hạnh trí tuệ lực cố, xuất qua nhất thiết nhị thừa chi thượng.

Bồ Tát Kim Cang Tạng nói: Phật tử! Các bậc nầy đều đã vượt qua, nhưng vì nhờ nguyện cầu các Phật pháp, chứ chẳng phải là tự trí lực quán sát. Nay Địa thứ bảy do tự trí lực, nên tất cả hàng nhị thừa không sao bằng được.

Ví như vương tử sinh vào trong nhà vua, do hoàng hậu sinh ra đầy đủ vương tướng. Sinh ra rồi, liền hơn hẳn tất cả chúng thần, nhưng nhờ sức lực của vua, chứ chẳng phải tự lực. Nếu thân trưởng thành lớn lên, nghề nghiệp thành tựu, thì mới nhờ vào tự lực hơn hẳn tất cả.

Đại Bồ Tát cũng lại như thế. Lúc ban đầu phát tâm, vì nhờ chí cầu đại pháp, nên vượt qua tất cả hàng Thanh Văn Duyên Giác. Nay trụ ở địa nầy, nhờ tự mình tu hành trí huệ lực, nên vượt lên trên tất cả hàng nhị thừa.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng trả lời Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt nói: Phật tử! Không sai, Bồ Tát tu tập pháp môn Thập địa, ba nghiệp của các Ngài đều đã vượt qua hàng nhị thừa. Bồ Tát trước Địa thứ bảy, ba nghiệp các Ngài thanh tịnh, là nhờ nguyện lực siêng cầu tu tập pháp môn của chư Phật, mà đắc được ba nghiệp thanh tịnh, chứchẳng phải là do trí huệ vốn có, và sức lực quán sát của chính mình mà được, chỉ là do nguyện lực. Hiện tại Bồ Tát Địa thứ bảy và hàng nhị thừa khác nhau, là Ngài tự tu được, do trí huệ quán sát của mình. Hết thảy trí huệ và định lực của hàng nhị thừa, đều không bằng Bồ Tát Địa thứ bảy. Hiện tại đưa ra một ví dụ:

Ví như thái tử của vua, Ngài sinh vào trong nhà vua, do chánh cung hoàng hậu – đệ nhất phu nhân sinh ra. Khi sinh ra rồi, thì đầy đủ tướng của vua. Một khi sinh ra thì hơn hẳn các vị đại thần trong triều. Đây chẳng phải là do sức lực tự thân, chỉ bất quá là vì cha của Ngài làm vua, do đó thân phận của Ngài hơn hẳn người khác, đợi đến lúc Ngài trưởng thành lớn lên rồi, học thức và năng lực của Ngài – lục nghệ: Lễ, nhạc, xạ, ngự, thư, số, đều tinh thông hết, nghề nghiệp năng lực của Ngài hơn hẳn mọi người, thì chẳng còn nương tựa vào quyền thế của vua cha mà hơn hẳn mọi người.

Đại Bồ Tát tu hành Bồ Tát đạo tích tụ đủ thứ căn lành, cũng giống như vậy. Một khi Ngài bắt đầu phát đại tâm, nhờ chí nguyện của Ngài, siêng cầu vô thượng đại pháp, nên hơn hẳn tất cả hàng nhị thừa Thanh Văn và Duyên Giác. Hà huống là hiện tại đã trụ Địa thứ bảy, nhờ chính Ngài tu hành đắc được trí huệ lực, do đó mà vượt lên trên hàng nhị thừa. Đó đều là do sức lực của chính mình, chứ chẳng phải nhờ sức lực của người khác mà vượt lên trên tất cả hàng nhị thừa.

Phật tử! Bồ-tát trụ thử đệ thất địa, đắc thậm thâm viễn ly vô hành, thường hành thân ngữ ý nghiệp, cần cầu thượng đạo nhi bất xả ly, thị cố Bồ Tát tuy hành thật tế nhi bất tác chứng.

Phật tử! Bồ Tát ở địa nầy, được cảnh giới thâm sâu xa lìa vô hành, thường hành thân lời ý nghiệp, siêng cầu thượng đạo mà không xả lìa, cho nên Bồ Tát tuy hành thật tế mà không tác chứng.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Bồ Tát đang tu học trụ tại địa thứ bảy, đạt đến được cảnh giới thâm sâu không dễ gì dò biết được, đã xa lìa tất cả nhiễm ô và hết thảy chướng cái quá khứ. Ngài thường biểu hiện nơi thân lời ý nghiệp, siêng cầu Phật đạo vô thượng, mà chưa từng xả bỏ sự tinh tấn. Bồ Tát tuy đã thật chứng được pháp môn vô tướng, nhưng Ngài chẳng tự nhận đã đoạn phiền não, hoặc chưa đoạn phiền não, chỉ ở giữa hai giai đoạn nầy.

Giải Thoát Nguyệt Bồ Tát ngôn: Phật tử! Bồ Tát tùng hà địa lai, năng nhập diệt định?

Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt nói: Phật tử! Bồ Tát từ địa nào chứng nhập được diệt tận định?

Giảng: Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt hỏi Bồ Tát Kim Cang Tạng: Đại đệ tử của Phật! Bồ Tát tu pháp môn Thập địa từ địa nào bắt đầu, mới có thể nhập vào diệt tận định?

Kim Cương tạng Bồ Tát ngôn: Phật tử! Bồ Tát tùng đệ lục địa lai, năng nhập diệt định. kim trụ thử địa, năng niệm niệm nhập, diệc niệm niệm khởi, nhi bất tác chứng. Cố thử Bồ Tát danh vi: thành tựu bất khả tư nghị thân, ngữ, ý nghiệp, hành ư thật tế nhi bất tác chứng.

Thí như hữu nhân thừa thuyền nhập hải, dĩ thiện xảo lực bất tao thủy nan; thử địa Bồ Tát diệc phục như thị, thừa Ba-la-mật thuyền hành thật tế hải, dĩ nguyện lực cố nhi bất chứng diệt.

Bồ Tát Kim Cang Tạng nói: Phật tử! Bồ Tát từ Địa thứ sáu trở lên, có thể nhập diệt tận định. Nay trụ địa nầy có thể niệm niệm nhập, cũng niệm niệm khởi, mà chẳng tác chứng. Nên Bồ Tát nầy gọi là thành tựu thân lời ý nghiệp không thể nghĩ bàn, tu hành nơi thật tế mà chẳng tác chứng.

Ví như có người ngồi thuyền đi vào biển, nhờ sức khéo léo chẳng gặp tai nạn, Bồ Tát địa nầy cũng lại như vậy, ngồi thuyền Ba La Mật đi vào biển thật tế, vì nhờ nguyện lực nên chẳng chứng diệt.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng trả lời Bồ Tát Giải Thoát Nguyệt: Đệ tử của Phật! Bồ Tát tu tập pháp môn Thập địa, từ Địa thứ sáu thì có thể nhập vào diệt tận định, bất quá chưa có thể niệm niệm nhập vào. Nay trụ ở Địa thứ bảy nầy, niệm niệm có thể nhập vào diệt tận định, niệm niệm khởi diệt tận định, tức khiến cho không khởi nơi diệt tận định, cũng có thể hiện oai nghi của ba nghiệp. Nhưng Bồ Tát trụ Địa thứ bảy Ngài cũng chẳng nói tôi có thể niệm niệm nhập vào diệt tận định, hoặc nói tôi không thể niệm niệm nhập vào và khởi diệt tận định. Vì Bồ Tát Địa thứ bảy được gọi là “Bồ Tát thành tựu than lời ý ba nghiệp không thể nghĩ bàn”. Tuy Ngài thành tựu như vậy, vẫn siêng tu tinh tấn, thiết thật tu hành, chẳng bao giờ nghĩ mình đã đến được cảnh giới nào đó, hoặc quả vị gì đó.

Ví như có người ngồi thuyền vào biển cả, vì có năng lực tri thức về hàng hải, cho nên không sợ sóng to gió lớn trong biển cả. Người đó vận dụng trí năng hàng hải của mình, thì sẽ không bị tai nạn nguy hiểm. Bồ Tát địa thứ bảy, Ngài đã có căn lành công đức, và cũng giống như người lái thuyền. Bồ Tát ngồi thuyền trí huệ, đi vào trong biển trí của Phật, hướng về bờ Niết Bàn bên kia. Vì Bồ Tát nhờ nguyện lực thuở xưa đã phát, tuy nhiên được các pháp môn thật tế diệu dụng, vì độ chúng sinh, nên Ngài chẳng chứng nhập Niết bàn.

Phật tử! thử Bồ Tát đắc như thị tam muội trí lực, dĩ đại phương tiện, tuy thị hiện sanh tử, nhi hằng trụ Niết-Bàn; tuy quyến thuộc vi nhiễu, nhi thường lạc viễn ly; tuy dĩ nguyện lực tam giới thọ sanh, nhi bất vi thế Pháp sở nhiễm; tuy thường tịch diệt, dĩ phương tiện lực nhi hoàn sí nhiên, tuy nhiên bất thiêu; tuy tùy thuận Phật trí, nhi thị nhập Thanh văn, Bích Chi Phật địa; tuy đắc Phật cảnh giới tạng, nhi thị trụ ma cảnh giới; tuy siêu ma đạo, nhi hiện hành ma Pháp; tuy thị đồng ngoại đạo hạnh, nhi bất xả Phật Pháp; tuy thị tùy thuận nhất thiết thế gian, nhi thường hành nhất thiết xuất thế gian pháp

Sở hữu nhất thiết trang nghiêm chi sự, xuất qua nhất thiết Thiên, long, dạ xoa, Càn thát bà, A-tu-la, Ca Lâu La, khẩn-na-la, Ma hầu la già, nhân cập phi nhân, Đế Thích, phạm Vương, Tứ Thiên Vương đẳng chi sở hữu giả, nhi bất xả ly lạc Pháp chi tâm.

Phật tử! Bồ Tát nầy được tam muội trí lực như vậy, dùng đại phương tiện, tuy thị hiện sinh tử, mà luôn trụ Niết bàn. Tuy quyến thuộc vây quanh, mà thường ưa thích xa lìa. Tuy dùng nguyện lực thọ sinh trong ba cõi, mà chẳng bị pháp thế gian làm ô nhiễm. Tuy dùng sức phương tiện thường tịch diệt, mà vẫn cháy hực, tuy đốt mà chẳng cháy. Tuy tuỳ thuận trí Phật, mà thị hiện vào bậc Thanh Văn Bích Chi Phật. Tuy được cảnh giới tạng của Phật, mà thị hiện trụ cảnh giới ma. Tuy vượt khỏi đường ma, mà hiện thực hành pháp ma. Tuy thị hiện đồng hành với ngoại đạo, mà chẳng xả bỏ Phật pháp. Tuy thị hiện tuỳ thuận tất cả thế gian, mà thường tu hành tất cả pháp xuất thế gian.

Hết thảy tất cả việc trang nghiêm, vượt qua tất cả trời, rồng, Dạ Xoa, Cưu Bàn Trà, A tu la, Ca Lâu La, Khẩn Na La, Ma Hầu La Già, người, và chẳng phải người, Đế Thích, Phạm Vương, Tứ Thiên Vương v.v… mà chẳng xả bỏ tâm ưa thích Phật pháp.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Bồ Tát đang tu học pháp môn Địa thứ bảy, đắc được tam muội trí lực, mà chẳng tác chứng, đã nhiếp lấy vô trước vô y, cho nên thành tựu đại phương tiện trí huệ. Bồ Tát dùng sức đại phương tiện tự tại diệu dụng nầy, tuy thị hiện sinh tử mà chẳng bị nhiễm sinh tử. Vì Ngài sớm đã giải thoát khỏi sinh tử, hà huống là tâm niệm của Ngài thường ở trong cảnh giới Niết Bàn tịch tĩnh, chẳng vào biển sinh tử thì chẳng thể đắc được phước đức như Phật. Mặc dù Bồ Tát thị hiện sinh tử, tuy nhiên có lục thân quyến thuộc, vợ con, nô bộc, những người đó thường vây quanh Ngài, nhưng Ngài luôn tu phạm hạnh, cho nên Ngài thường ưa thích xa lìa tất cả lục thân quyến thuộc. Tuy Bồ Tát phát nguyện “đảo giá từ thuyền” để vào trong ba cõi thọ sinh, nhưng Ngài chẳng tham luyến vinh hoa phú quý của thế gian, cũng chẳng bị những pháp thế gian bất tịnh làm nhiễm ô. Tuy Bồ Tát thường ở trong sự tịch diệt chẳng động, nhưng Ngài vẫn dùng trí lực phương tiện khéo léo tuỳ duyên độ chúng, giống như một hầm lửa lớn, nhìn thấy thì lửa mạnh cháy hừng hực, nhưng không thể nào tạo thành tai hại. Tuy Bồ Tát đã có trí huệ của Phật, nhưng Ngài vẫn thường hiện thân vào hàng nhị thừa Thanh văn Duyên giác, dùng phương pháp lợi hành động sự để chuyển hàng nhị thừa phát tâm hồi tiểu hướng đại, khiến cho họ phát tâm đại bồ đề, đi vào biển trí huệ của Phật. Tuy Bồ Tát đã đạt đến cảnh giới thần thông của Phật, mà Ngài hay thị hiện trụ nơi cảnh giới ma, nhưng Ngài không tuỳ thuận chúng ma làm trái với Phật pháp, bất quá nhờ đó mà độ ngoại đạo. Tông thú Ngài tu hành vẫn là nương vào lời dạy của Phật, chưa từng xả bỏ giác đạo tối thượng của Phật. Do đó có câu:

“Ngoại hiện ma đạo thân
Nội mật Bồ Tát hạnh”.

Nghĩa là:
“Bên ngoài hiện thân ma
Bên trong hành Bồ Tát đạo”.

Tuy Bồ Tát thị hiện các thứ thân, tuỳ thuận pháp thế gian để dẫn dắt giáo hoá họ, nhưng oai nghi biểu hiện của Ngài, cùng với phương diện thân lời ý nghiệp mà nghiêm trì tịnh hạnh, thường tu tập giới định huệ ba học xuất thế gian, chẳng có điều gì mà chẳng phải pháp môn xuất thế thanh tịnh vô thượng. Bồ Tát dùng đủ thứ căn lành công đức của Ngài tu tập, để trang nghiêm cõi nước chư Phật, hơn hẳn hết thảy sự trang nghiêm của trời, rồng, và tám bộ chúng, Đế thích, Phạm vương, Tứ thiên vương v.v… Tuy như vậy, nhưng Ngài chẳng xả bỏ thâm tâm ưa thích Phật pháp.

Phật tử! Bồ Tát thành tựu như thị trí tuệ, trụ viễn hành địa, dĩ nguyện lực cố, đắc kiến đa Phật. sở vị: kiến đa bách Phật, nãi chí kiến đa bách thiên ức na-do-tha Phật. ư bỉ Phật sở, dĩ quảng đại tâm, tăng thắng tâm, cúng dường cung kính, tôn trọng tán thán, y phục, ẩm thực, ngọa cụ, y dược, nhất thiết tư sanh tất dĩ phụng thí, diệc dĩ cúng dường nhất thiết chúng tăng, dĩ thử thiện căn hồi hướng A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề.

Phật tử! Bồ Tát thành tựu trí huệ như vậy, trụ Viễn Hành địa. Vì nhờ nguyện lực nên được thấy nhiều vị Phật. Thấy được nhiều trăm vị Phật, cho đến thấy được nhiều trăm ngàn ức Na do tha vị Phật. Ở chỗ các đức Phật đó, dùng tâm rộng lớn, tâm tăng thắng, cúng dường cung kính, tôn trọng khen ngợi. Y phục thức ăn uống, toạ cụ thuốc thang, tất cả đồ tư sanh, đều dâng lên cúng dường. Cũng cúng dường tất cả Tăng chúng. Đem căn lành đó hồi hướng về Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Bồ Tát Địa thứ bảy tu hành Bồ Tát đạo, tích tụ đủ thứ căn lành, Ngài trụ ở Địa thứ bảy – Viễn Hành địa. Ngài thành tựu trí huệ thù thắng như đã nói ở trước. Nhờ nguyện lực mà Ngài đã phát ra trong quá khứ, do đó mà nay thấy được rất nhiều vị Phật, thấy được nhiều trăm vị Phật, thậm chí thấy được mười phương ba đời trăm ngàn ức Na do tha vị Phật. Ở trong cõi của các vị Phật đó, dùng chân tâm rộng lớn vô biên, tâm tăng thắng chí thành vô thượng, cúng dường chư Phật, cung kính chư Phật, tôn trọng chư Phật, khen ngợi chư Phật, lại đem y phục, thức ăn uống thượng hạng, toạ cụ, thuốc thang v.v… và những vật dùng hằng ngày, đem dâng lên cúng dường chư Phật, cũng bố thí cho những chúng sinh khác. Đồng thời cũng cúng dường các vị hiền Thánh Tăng. Ngài đem tất cả căn lành công đức đó, hồi hướng về Phật đạo Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Phục ư Phật sở cung kính thính pháp, văn dĩ thọ trì, hoạch như thật tam muội trí tuệ quang minh, tùy thuận tu hành. ư chư Phật sở hộ trì chánh pháp, thường vi Như Lai chi sở tán hỉ, nhất thiết nhị thừa sở hữu vấn nan vô năng thoái khuất,

Lại ở chỗ các đức Phật, cung kính nghe pháp, nghe rồi thọ trì. Đắc được như thật tam muội trí huệ quang minh, tuỳ thuận tu hành. Ở chỗ các đức Phật đó, thọ trì chánh pháp, thường được Như Lai hoan hỉ khen ngợi. Hết thảy tất cả vấn nạn của hàng nhị thừa, đều không thua khuất phục được.

Giảng: Lại ở chỗ đạo tràng của chư Phật, cung kính nghe Phật thuyết pháp, nghe rồi thì nhất định thọ trì phụng hành, do đó đắc được chân thật chánh định chánh huệ, trí huệ quang minh càng thêm sáng tịnh, tuỳ thuận pháp môn của chư Phật nói, dụng công tu hành. Ngài ở tại đạo tràng của chư Phật, ủng hộ chánh pháp của chư Phật. Biểu hiện chân thành của Bồ Tát như vậy, cho nên luôn luôn được chư Phật khen ngợi và hoan hỉ. Hết thảy những vấn nạn của hàng nhị thừa thường gặp trong Phật pháp, xin thỉnh giáo vấn nạn với Ngài, Ngài đều vì họ giải thích rất rõ ràng và xiển dương chân lý đại thừa, tuyệt đối không bị thua khuất phục được.

Lợi ích chúng sanh, pháp nhẫn thanh tịnh. Như thị Kinh vô lượng bách thiên ức na-do-tha kiếp, sở hữu thiện căn chuyển canh tăng thắng.

Lợi ích chúng sinh, pháp nhẫn thanh tịnh. Như vậy trải qua vô lượng trăm ngàn ức Na do tha kiếp, hết thảy căn lành càng thêm tăng trưởng thù thắng.

Giảng: Bồ Tát chuyên cần tu học Phật đạo, cố nhiên có ích cho tự thân, nhưng Bồ Tát phát đại tâm đại nguyện không lìa khỏi chúng sinh, mà làm lợi ích cho chúng sinh. Giáo hoá chúng sinh thấu đạt chân lý. Xiển minh Phật pháp, biết nhân duyên ba đời. Suy gẫm các pháp duyên khởi, ngộ được chân lý vô sinh pháp nhẫn. Xa lìa nhiễm ô, thanh tịnh thức điền, thì trí huệ tự nhiên sinh ra. Bồ Tát siêng năng tu hành như vậy, trải qua vô lượng số Na do tha kiếp, Ngài tu tập đủ thứ căn lành, theo thời gian kiếp số càng thêm viên mãn, càng thêm thù thắng.

Thí như chân kim, dĩ chúng diệu bảo gian thác trang nghiêm, chuyển canh tăng thắng, bội ích quang minh, dư trang nghiêm cụ sở bất năng cập;

Bồ-tát trụ thử đệ thất địa sở hữu thiện căn diệc phục như thị, dĩ phương tiện tuệ lực chuyển canh minh tịnh, phi thị nhị thừa chi sở năng cập.

Ví như vàng thật, dùng các thứ báu đẹp xen vào trang nghiêm, thì càng thêm thù thắng, càng thêm sáng lạn. Các đồ trang nghiêm khác không thể bằng được.

Bồ Tát trụ Địa thứ bảy nầy, hết thảy căn lành cũng lại như vậy. Dùng sức phương tiện huệ, càng thêm sáng tịnh, chẳng phải hàng nhị thừa bằng được.

Giảng: Ví như một miếng vàng thật, nếu làm thành một thứ đồ trang sức, xen vào rất nhiều các thứ đá quý đủ màu sắc, thì ánh sáng sẽ chói mắt, càng đẹp thêm vạn phần. Các đồ trang sức khác không sao sánh kịp được. Bồ Tát trụ Địa thứ bảy tu học, hết thảy căn lành của Ngài cũng giống như vàng thật. Do công phu tu hành của Bồ Tát trải qua số kiếp, khiến cho Ngài tu được sức phương tiện trí huệ, nhậm vận tự tại, diệu dụng vô cùng. Khi đến Viễn Hành địa nầy, thì càng quang minh thanh tịnh, chẳng phải hàng nhị thừa Thanh Văn Duyên Giác so sánh bằng được.

Phật tử! Thí như nhật quang, tinh nguyệt đẳng quang vô năng cập giả, Diêm-phù-đề địa sở hữu nê lạo tất năng càn kiệt; thử viễn hành địa

Bồ Tát diệc phục như thị, nhất thiết nhị thừa vô hữu năng cập, tất năng càn kiệt nhất thiết chúng sanh chư hoặc nê lạo.

Phật tử! Ví như ánh sáng mặt trời, ánh sáng của mặt trăng sao đều không bằng được. Những chỗ bùn lầy của mặt đất cõi Diêm phù đề, ánh sáng mặt trời đều làm cho khô ráo.

Bồ Tát Viễn Hành địa nầy cũng lại như vậy, tất cả hàng nhị thừa không thể bằng được, Bồ Tát đều làm cho khô ráo bùn lầy các hoặc của tất cả chúng sinh.

Giảng: Bồ Tát Kim Cang Tạng lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Ví như ánh sáng mặt trời, những ánh sáng của các tinh tú khác và ánh sáng của mặt trăng đều không bằng được, trong thế giới Ta Bà của cõi Nam Diêm Phù Đề, hết thảy chỗ bùn lầy, ánh sáng của mặt trời đều có thể làm khô ráo. Bồ Tát tại Địa thứ bảy – Viễn Hành địa, cũng thù thắng giống như ánh sáng mặt trời. Tất cả hàng nhị thừa Thanh Văn Duyên Giác giống như ánh sáng của mặt trăng tinh tú, làm sao bằng Thất địa Bồ Tát? Vì Thất địa Bồ Tát hay giáo hoá chúng sinh, khiến cho chúng sinh khô ráo các hoặc nghiệp bùn lầy, những ác nghiệp nhiễm ô không thanh tịnh, trở thành nghiệp thiện thanh tịnh.

Thử Bồ Tát, thập Ba la mật trung, phương tiện Ba-la-mật Thiên đa; dư phi bất hạnh, đãn tùy lực tùy phần.

Phật tử! thị danh: lược thuyết Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ thất viễn hành địa.

Bồ Tát nầy ở trong mười Ba la mật, thiên nhiều về phương tiện Ba la mật, còn các Ba la mật kia chỉ tuỳ sức tuỳ phần mà tu.

Phật tử! Đó là lược nói về Địa thứ bảy Viễn Hành địa của đại Bồ Tát.

Giảng: Bồ Tát đang tu học pháp môn Địa thứ bảy, khi tu học mười Ba la mật, thì Ngài chú trọng tu nhiều về phương tiện Ba la mật. Còn chín Ba la mật kia chẳng phải là không tu, mà chỉ tuỳ sức của mình và duyên phận quyết định.

Các vị đệ tử của Phật ! Những lời vừa sơ lược nói ở trên là quá trình và cảnh giới tu chứng Địa thứ bảy Viễn Hành địa của đại Bồ Tát.

Bồ-tát trụ thử địa, đa tác Tự tại Thiên Vương, thiện vi chúng sanh thuyết chứng trí Pháp, lệnh kỳ chứng nhập. Bố thí, ái ngữ, lợi hạnh, đồng sự như thị nhất thiết chư sở tác nghiệp, giai bất ly niệm Phật, nãi chí bất ly niệm cụ túc nhất thiết chủng, nhất thiết trí trí.

Bồ Tát trụ ở địa nầy, phần nhiều làm Tự Tại Thiên Vương, khéo vì chúng sinh nói pháp chứng trí, khiến cho họ chứng nhập. Làm tất cả các nghiệp bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng sự, như vậy đều không lìa niệm Phật, cho đến không lìa niệm đầy đủ trí nhất thiết chủng, nhất thiết trí.

Giảng: Khi Bồ Tát trụ nơi Địa thứ bảy, nhờ căn lành công đức của Ngài tu tập, đa số thị hiện thọ sanh làm Đại Tự Tại Thiên Vương. Ngài khéo vì chúng sinh diễn nói pháp môn tu chứng trí huệ, khiến cho họ cũng chứng được trí huệ thù thắng. Dùng bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng sự, bốn pháp nhiếp, thực hành tất cả nghiệp thiện độ sanh, giáo hoá chúng sinh lìa ác tu thiện. Khi Ngài tu những nghiệp thiện nầy, bất luận ở trong cảnh giới gì, trong tâm niệm của Ngài cũng không lìa khỏi nghĩ tưởng đến ba đức của Phật, và cũng không lìa khỏi nghĩ nhớ đến tất cả Phật pháp, và trí huệ tối cao trong nhất thiết trí huệ của Phật.

Phục tác thị niệm: ngã đương ư nhất thiết chúng sanh trung vi thủ, vi thắng, nãi chí vi nhất thiết trí trí y chỉ giả. Thử Bồ Tát nhược phát cần tinh tấn, ư nhất niệm khoảnh, đắc bách thiên ức na-do-tha tam muội, nãi chí thị hiện bách thiên ức na-do-tha Bồ Tát dĩ vi quyến thuộc; nhược dĩ Bồ Tát thù thắng nguyện lực tự tại thị hiện, qua ư thử số, nãi chí bách thiên ức na-do-tha kiếp bất năng số tri.

Lại nghĩ như vầy: Tôi phải ở trong tất cả chúng sinh làm thượng thủ, làm thắng, cho đến làm bậc y chỉ của nhất thiết trí. Nếu Bồ Tát nầy phát tâm chuyên cần tinh tấn, thì trong khoảng một niệm đắc được trăm ngàn ức Na do tha tam muội, cho đến thị hiện trăm ngàn ức Na do tha Bồ Tát dùng làm quyến thuộc. Nếu dùng nguyện lực thù thắng của Bồ Tát, thì tự tại thị hiện hơn số trên đây, cho đến trăm ngàn ức Na do tha kiếp không thể đếm biết được.

Giảng: Bồ Tát Địa thứ bảy lại nghĩ như vầy: Tôi phải ở trong tất cả chúng sinh làm lãnh tụ của họ, làm người lãnh đạo thù thắng, thậm chí muốn làm một bậc y chỉ sư có trí huệ nhất trong tất cả những người có trí huệ – giống như đức Phật, bậc Thánh ba đức viên mãn, hai hạnh vĩnh tuyệt. Bồ Tát tu học pháp môn Thất địa, phát đại tinh tấn, có thể ở trong một niệm đắc được trăm ngàn ức Na do tha tam muội (chánh định chánh thọ), cho đến có thể thị hiện trăm ngàn ức Na do tha Bồ Tát dùng làm quyến thuộc của Ngài. Nếu dùng nguyện lực thù thắng, thì nhậm vận tự tại thị hiện, càng nhiều hơn số vừa nói ở trên. Dù bạn dùng trăm ngàn ức Na do tha kiếp để tính đếm, cũng không thể biết được số chính xác.

Nhĩ thời, Kim Cương tạng Bồ Tát dục trọng tuyên thử nghỉa nhi thuyết tụng viết:

Kim Cang Tạng Bồ Tát muốn tuyên lại nghĩa này mà nói kệ rằng:

Đệ nhất nghĩa trí tam muội đạo                        Ðệ nhứt nghĩa trí tam muội đạo
Lục địa tu hành tâm mãn túc,                            Lục Ðịa tu hành tâm đầy đủ
Tức thời thành tựu phương tiện tuệ                Tức thời thành tựu phương tiện huệ
Bồ Tát dĩ thử nhập thất địa.                               Bồ Tát dùng đây vào Thất Ðịa.

Giảng: Đệ nhất nghĩa đế – tức là đạo lý pháp xuất thế thù thắng nhất. Bồ Tát tu học pháp môn xuất thế vô thượng thù thắng nhất, thấu triệt đạo lý tối thượng, trí huệ tăng thắng, đắc được tam muội chân tu thật học. Khi Ngài ở tại Địa thứ sáu thì, tu học viên mãn hạnh môn công đức đệ nhất nghĩa đế. Bấy giờ phương tiện huệ lập tức hiện tiền, trở thành diệu dụng độ chúng, nhờ đó mà Bồ Tát rất thuận lợi tiến vào Địa thứ bảy.

Tuy minh tam thoát khởi từ bi                          Dầu chứng tam thoát nhưng từ bi,
Tuy đẳng Như Lai cần cúng Phật                      Dầu đồng Như Lai nhưng cúng Phật,
Tuy quán ư không tập phước đức                    Dầu quán không nhưng chứa phước đức
Bồ Tát dĩ thử thăng thất địa.                              Bồ Tát do đây lên Thất Ðịa.

Giảng: Bồ Tát Địa thứ bảy tu học pháp môn ba giải thoát – Không giải thoát môn, vô tướng giải thoát môn, vô nguyện giải thoát môn. Tuy nhiên Ngài đã đạt đến tất cả đều không, không chấp không nương tựa, nhưng vì cứu tất cả chúng sinh nơi khổ nạn, cho nên tâm từ bi hỉ xả không thể không được. Chẳng những chẳng không mà còn phát thêm đại tâm. Bồ Tát địa thứ bảy thành tựu cảnh giới công đức trí huệ, thần thông diệu dụng, biện tài, gần bằng với đức Phật. Tuy nhiên Ngài có công hạnh như vậy, nhưng Ngài vì vậy mà sinh tơ hào tâm cống cao ngã mạn. Chẳng những không sinh tâm ngạo mạn, mà còn dũng mãnh tinh tấn tu học thêm, siêng cúng dường chư Phật. Bồ Tát Địa thứ bảy tuy khéo quán các pháp không tướng, nhưng Ngài vẫn rộng tu thiện nghiệp, tích tập đủ thứ công đức, để tăng trưởng căn lành phước đức. Khi Bồ Tát còn ở Địa thứ sáu, đã tu tập thiện nghiệp viên mãn, thành tựu thù thắng. Nhưng đến Địa thứ bảy thì càng tăng thêm thù thắng, càng quang minh hơn. Vì Bồ Tát chẳng có tâm nhàm mỏi, chẳng có tâm tự mãn, cho nên thuận lợi tự tại, thăng đến Địa thứ bảy.

Viễn ly tam giới nhi trang nghiêm                     Xa rời tam giới mà trang nghiêm,
Diệt trừ hoặc hỏa nhi khởi diệm                       Dứt trừ lửa phiền mà khởi lửa,
Tri Pháp vô nhị cần tác nghiệp                          Biết pháp bất nhị nhưng siêng tu
Liễu sát giai không lạc nghiêm độ,                    Rõ cõi không hư mà nghiêm độ,

Giảng: Bồ Tát tu pháp xuất thế, quán ba cõi như nhà lửa, tuy nhiên sớm đã minh bạch xa lìa ba cõi, nhưng Ngài vẫn siêng tu đủ thứ căn lành công đức, để trang nghiêm ba cõi. Bồ Tát hay diệt trừ lửa vô minh phiền não hoặc nghiệp khổ, mà sinh khởi lửa trí huệ. Bồ Tát biết pháp vốn là một pháp chẳng lập, pháp môn không hai, nhưng Ngài vẫn chuyên cần làm đủ thứ nghiệp thiện. Bồ Tát sớm đã thấu đạt tất cả cõi nước đều là không, nhưng vẫn siêng tu lục độ vạn hạnh, ưa thích trang nghiêm các cõi nước chư Phật.

Giải thân bất động cụ chư tướng                      Hiểu thân bất động, đủ các tướng,
Đạt thanh tánh ly thiện khai diễn                     Thấu thinh tánh ly, khéo khai diễn,
Nhập ư nhất niệm sự các biệt                           Thâm nhập nhứt niệm, hành nhiều việc,
Trí giả dĩ thử thăng thất địa.                              Bực trí do đây lên Thất Ðịa.

Giảng: Bồ Tát hiểu rõ pháp thân tịch nhiên bất động, mà đầy đủ 32 tướng tốt 80 vẻ đẹp, nhưng Ngài chẳng chấp vào nơi tướng. Minh bạch âm thanh vốn lìa tánh mà không tự thể, nhưng Ngài vẫn khéo lợi dụng âm thanh để diễn nói tất cả Phật pháp. Bồ Tát có thể ở trong một niệm minh bạch vạn thù, vạn thù lại quy về một niệm. Một niệm là lý, vạn thù là sự, lý sự có sự khác biệt. Minh bạch pháp môn sự lý không hai, Bồ Tát có trí huệ nầy, liền thăng lên tiến vào quả vị Địa thứ bảy.

Quan sát thử pháp đắc minh liễu,                      Quán sát pháp này được rõ ràng
Quảng vi quần mê hưng lợi ích,                          Rộng vì chúng sanh làm lợi ích,
Nhập chúng sanh giới vô hữu biên                     Vào chúng sanh giới không biên tế
Phật giáo hóa nghiệp diệc vô lượng.                  Công nghiệp giáo hóa cũng vô lượng.

Giảng: Bồ Tát quán sát các pháp, thấu rõ các pháp duyên khởi tánh không, do đó Ngài khắp vì những chúng sinh mê mờ nầy, làm đủ thứ công việc giáo hoá có lợi ích cho chúng sinh, dẫn dắt họ bỏ mê về với giác ngộ. Vào sâu vô lượng vô biên cõi chúng sinh, Phật giáo hoá chúng sinh không làm các điều ác, hãy làm các việc thiện. Công việc nghiệp thiện nầy cũng vô lượng vô biên.

Quốc độ chư Pháp dữ kiếp số,                           Quốc độ, các pháp cùng kiếp số
Giải dục tâm hành tất năng nhập                      Giải, dục, tâm hành đều hay vào
Thuyết tam thừa Pháp diệc vô hạn                    Thuyết pháp tam thừa cũng vô hạn
Như thị giáo hóa chư quần sanh.                       Như thế giáo hóa các quần sanh.

Giảng: Cõi nước vô biên, các pháp cũng vô số, thời kiếp vô lượng – Bồ Tát đều biết như vậy, đều hiểu như vậy. Minh bạch tâm ý của chúng sinh, minh bạch dục vọng của chúng sinh, minh bạch hành vi và ưa thích của chúng sinh. Bồ Tát đều có thể thâm nhập vào chúng sinh, hiểu rõ tâm ý dục lạc của chúng sinh. Đối với chúng sinh có thể quán cơ đầu giáo, ứng với căn tánh của chúng sinh, rộng nói pháp môn ba thừa – Phật thừa, Bồ Tát thừa, Thanh Văn Duyên Giác thừa. Dùng Pháp môn ba thừa, vô hạn lượng để giáo hoá hết thảy chúng sinh mê hoặc.

Bồ Tát cần cầu tối thắng đạo,                            Bồ Tát siêng cầu đạo tối thắng
Động tức bất xả phương tiện tuệ                     Ðộng nghĩ, chẳng bỏ phương tiện huệ
Nhất nhất hồi hướng Phật Bồ-đề                     Mỗi mỗi hồi hướng Phật Bồ đề
Niệm niệm thành tựu Ba-la-mật.                     Niệm niệm thành tựu Ba la mật.

Giảng: Tại sao Bồ Tát phải tu lục độ vạn hạnh ? Tại sao phải luôn luôn tinh tấn không lùi ? Là vì siêng cầu Phật đạo tối thù thắng. Dù đi đứng nằm ngồi, Ngài cũng đều không xả bỏ dùng phương tiện trí huệ. Bồ Tát tu lục độ vạn hạnh, tích tập đủ thứ công đức, mỗi thứ đều hồi hướng về Phật, hồi hướng về Bồ Tát giác đạo, hồi hướng về chúng sinh, mỗi một niệm đều hướng về sự tu thành viên mãn pháp môn Ba la mật.

Phát tâm hồi hướng thị bố thí,                           Phát tâm hồi hướng là bố thí,
Diệt hoặc vi giới bất hại nhẫn,                            Dứt hoặc là giới, chẳng hại: nhẫn,
Cầu thiện vô yếm tư tấn sách,                            Cầu lành không nhàm là tinh tấn,
Ư đạo bất động tức tu Thiền,                             Nơi đạo chẳng động tức tu thiền,

Giảng: Phát tâm đem tất cả căn lành công đức tu tập, đều hồi hướng về vô thượng pháp giới, đó là tu bố thí Ba la mật. Phá trừ được vô minh, không làm các điều ác, làm các việc lành, đó tức là diệt hoặc. Hay diệt hoặc, không hại chúng sinh, tức là trì giới. Không làm hại những chúng sinh khác, tức là nhẫn nhục Ba la mật. Cầu pháp lành, tu thiện đạo mà không nhàm đủ, chuyên cần cầu Bồ Tát đạo, đó tức là tinh tấn, đồng thời phải khuyên mình không giải đãi. Tu hành Phật đạo, sẽ đạt được chẳng bị cảnh giới làm lay chuyển, vào được bậc bất động, đó tức là tu thiền định Ba la mật.

Nhẫn thọ vô sanh danh Bát-nhã                        Nhẫn thọ vô sanh là Bát Nhã,
Hồi hướng phương tiện hy cầu nguyện,          Hồi hướng phương tiện là nguyện độ,
Vô năng tồi lực thiện liễu trí,                              Không bị phá: lực, khéo rõ: trí,
Như thị nhất thiết giai thành mãn.                   Thập độ như vậy đều thành mãn,

Giảng: Không thấy có chút pháp sinh, cũng không thấy có chút pháp diệt, minh bạch đạo lý tối cao đó – vô sinh pháp nhẫn. Đó tức là Bát Nhã trí huệ, là trí huệ thù thắng ở trong pháp xuất thế. Có thể dùng phương tiện trí huệ vô công dụng hạnh hồi hướng về vô thượng bồ đề, hồi hướng cho chúng sinh, như vậy vì cầu viên mãn đại nguyện của chính mình đã phát. Công hạnh tu hành của Bồ Tát đã đạt đến giai đoạn bậc bất động, chẳng có bất cứ sức lực gì có thể lay động, phá hoại được tín nguyện của Ngài. Vì Ngài đã tu được khéo thấu rõ nhất thiết trí lực vô thượng. Lục độ vạn hạnh như đã nói ở trước, phương tiện trí, mười thứ Ba la mật hết thảy các pháp môn, đều tu học viên mãn đầy đủ.

Sơ địa phàn duyên công đức mãn                    Sơ Ðịa phan duyên công đức đủ,
Nhị địa ly cấu tam tránh tức,                              Nhị Ðịa Ly Cấu tam nghiệp tịnh,
Tứ địa nhập đạo ngũ thuận hành                      Tứ Ðịa nhập đạo, Ngũ thuận hành,
Đệ lục vô sanh trí quang chiếu,                          Ðệ Lục vô sanh trí quang chiếu,

Giảng: Sơ địa gọi là Hoan hỉ địa. Ý nghĩa hoan hỉ là nói Bồ Tát thành tựu công đức của Ngài, tuy nói có mang chút tính chất miễn cưỡng, mà không sao rất tự nhiên, nhưng Ngài vẫn rất hoan hỉ. Phan duyên là chỉ khi Bồ Tát tại Sơ địa, chuyên tu công đức, càng nhiều càng tốt, gần như tham cầu. Cho nên nói Sơ địa Bồ Tát tu tập căn lành công đức, viên mãn đầy đủ. Đến Địa thứ hai thì, Bồ Tát biết không nên tham cầu công đức quá, Ly Cấu địa là lìa tất cả trần cấu, cũng lìa khỏi cấu tham cầu công đức nầy. Tam địa gọi là Phát Quang địa, vì lìa trừ tất cả cấu, nên sinh ra trí huệ quang minh xuất thế. Có đại trí huệ rồi, thì tất cả tâm thắng phụ đều dứt hết, cho nên gọi là Phát Quang địa. Tứ địa gọi là Diệm Huệ địa, diệm huệ là hình dung trí huệ phóng ra quang minh lửa ngọn, chiếu sáng tiến vào trí huệ Phật đạo. Ngũ địa gọi là Nan Thắng địa, tức là thuận theo Phật đạo, hành lục độ vạn hạnh, độ khắp chúng sinh. Lục địa là Hiện Tiền địa, tu học pháp môn thâm sâu – vô sinh pháp nhẫn. Thành tựu pháp môn vô sinh rồi, thì trí huệ quang minh sẽ hiện tiền.

Thất trụ Bồ-đề công đức mãn                            Ðệ Thất Bồ đề công đức toàn
Chủng chủng đại nguyện giai cụ túc,                Tất cả đại nguyện đều đầy đủ,
Dĩ thị năng lệnh bát địa trung,                           Do đây hay khiến bực nhập Ðịa
Nhất thiết sở tác hàm thanh tịnh.                     Tất cả câng hạnh đều thanh tịnh.

Giảng: Khi Bồ Tát tu học đến quả vị Địa thứ bảy thì, nhờ đủ thứ công đức bồ đề giác phần như đã nói ở trước, hết thảy đều viên mãn đầy đủ, cho nên gọi là Viễn Hành địa. Thuở xưa phát đủ thứ đại nguyện, khi đến Địa thứ bảy thì cũng đều tu hành thành thục, viên mãn thành tựu. Vì được thành tựu như vậy, mới có thể tiến vào Địa thứ tám, an trụ bất động, tất cả việc làm đều thanh tịnh tự tại, không còn bị phiền não quấy nhiễu nữa.

Thử địa nan qua trí nãi siêu,                               Ðịa này khó qua, trí mới siêu
Thí như thế giới nhị trung gian,                          Ví như chặng giữa hai thế giới
Diệc như Thánh Vương vô nhiễm trước            Cũng như Thánh Vương không lây nghèo
Nhiên vị danh vi tổng siêu độ.                             Nhưng chưa được gọi: Tổng siêu độ.

Giảng: Từ Địa thứ bảy tiến vào Địa thứ tám, quá trình nầy rất khó khăn, vì một phần chủng tử câu sanh, chẳng có đại trí huệ thì không dễ gì dứt trừ. Do đó, phải có phương tiện trí huệ thù thắng mới có thể vượt qua. Ví như một thế giới thuần thanh tịnh, một thế giới tạp nhiễm chẳng thanh tịnh, ở giữa chẳng dễ gì vượt qua. Lại giống như Chuyển Luân Thánh Vương, tuy chẳng có mọi nhiễm ô chấp trước, có thể du hành bốn thiên hạ, có đại thế lực, nhưng vẫn không thể nói đã vượt qua được tất cả, vì vẫn còn là người nhân gian, chưa phải là địa vị siêu nhân.

Nhược trụ đệ bát trí địa trung                           Nếu trụ trong Ðệ Bát Trí Ðịa
Nhĩ nãi du ư tâm cảnh giới,                                Mới là vượt qua tâm cảnh giới
Như phạm quán thế siêu nhân vị,                     Như Phạm Thiên Vương siêu nhơn loại
Như liên xứ thủy vô nhiễm trước                       Như sen ở nước chẳng tanh bùn.

Giảng: Giả sử đã trụ ở trong Địa thứ tám, đã đắc được phương tiện trí huệ vô công dụng, thì lúc đó mới có thể nói đã vượt qua cảnh giới “Ngôn ngữ đạo đoạn, tâm hành xứ diệt”. Giống như Đại Phạm Thiên Vương, du hành ba ngàn đại thiên thế giới, đây mới có thể nói là địa vị siêu nhân loại. Lại giống như hoa sen, tuy trồng ở trong nước, nhưng lên khỏi nước rồi, mà chẳng dính nước. Tuy là trồng ở trong bùn, nhưng lớn lên rồi, cũng không nhiễm bùn.

Thử địa tuy siêu chư hoặc chúng,                    Ðệ Thất dầu siêu các phiền não
Bất danh hữu hoặc phi vô hoặc                       Chẳng gọi có hay không phiền não
Dĩ vô phiền não ư trung hành                          Chẳng có vì không hoặc hiện hành
Nhi cầu Phật trí tâm vị túc.                                Chẳng không vì tâm cầu Phật trí.

Giảng: Bồ Tát Địa thứ bảy tuy vượt qua những chúng sinh có vô minh phiền não, nhưng Ngài không thể nói là có phiền não, hoặc nói là không có phiền não. Tại sao? Vì tuy không có phiền não hiện tiền, nhưng không thể nói tuyệt đối chẳng có phiền não. Tâm Bồ Tát cầu trí huệ của Phật chưa đầy đủ, chưa đầy đủ thì vẫn còn tham cầu; có tâm tham cầu thì phiền não chưa thể dứt tuyệt, cho nên nói:

“Biết việc ít việc phiền não ít,
Người đến vô cầu sẽ hết lo”.

Thế gian sở hữu chúng kỹ nghệ,                        Bao nhiêu kỷ nghệ ở thế gian
Kinh thư từ luận phổ minh liễu,                         Kinh sách từ luận đều rành cả
Thiền định tam muội cập thần thông               Thiền định, tam muội và thần thông
Như thị tu hành tất thành tựu.                           Tất cả tu hành đều thành tựu.

Giảng: Bồ Tát đối với hết thảy tất cả kỹ thuật nghề nghiệp thế gian, kinh điển, thư tịch, từ ngữ, luận nghị v.v… thảy đều tinh thông thấu rõ. Tứ thiền, bát định và đủ thứ tam muội, lục thông, mười phương tiện, đều tu hành thành tựu hết trong Địa thứ bảy.

Bồ Tát tu thành thất trụ đạo                             Bồ Tát tu hành đạo Thất Ðịa
Siêu quá nhất thiết nhị thừa hạnh                   Vượt hơn tất cả hạnh Nhị thừa,
Sơ địa nguyện cố thử do trí                               Sơ Ðịa nguyện thành, đây do trí,
Thí như Vương tử lực cụ túc.                             Ví như Vương tử đủ oai lực,

Giảng: Bồ Tát tu thành đạo nghiệp Địa thứ bảy, đã vượt qua các hạnh của hàng nhị thừa, Thanh Văn Duyên Giác A la hán. Sơ địa là do nguyện lực mà thành tựu. Địa thứ bảy là do trí lực mà thành tựu. Như thái tử của vua, một khi sinh ra thì đầy đủ điều kiện ông vua.

Thành tựu thậm thâm nhưng tiến đạo            Thành tựu thậm thâm vẫn tiến tu
Tâm tâm tịch diệt bất thủ chứng                       Tâm tâm tịch diệt chẳng tác chứng
Thí như thừa thuyền nhập hải trung                Ví như ngồi thuyền vào trong biển
Tại thủy bất vi thủy sở nịch.                               Ở nước chẳng bị nước nhận chìm.

Giảng: Bồ Tát Địa thứ bảy, tuy nhiên đã thành tựu đủ thứ pháp môn thâm sâu, nhưng Ngài vẫn tinh tấn tu đạo, chưa từng giải đãi. Tâm của Ngài tuy đã tịch diệt, nhưng Ngài không gấp gáp cầu chứng quả Phật. Ví như ngồi thuyền lớn đi vào trong biển cả, tuy ở trong nước, nhưng nhờ sức của thuyền mà không bị nước đắm chìm, cũng không thể bị tai hại của nước. Đây là ví như Bồ Tát có đại trí huệ, đại nguyện lực, ngồi thuyền Bát nhã, dùng trí lái thuyền.

Phương tiện tuệ hành công đức cụ                    Phương tiện huệ hành đủ công đức
Nhất thiết thế gian vô năng liễu,                        Tất cả thế gian không rõ được
Cúng dường đa Phật tâm ích minh                    Cúng dường nhiều Phật tâm càng sáng
Như dĩ diệu bảo trang nghiêm kim.                   Như dùng diệu bửu trang nghiêm vàng.

Giảng: Dùng phương tiện trí huệ, tu tập đủ thứ căn lành công đức, thuận ứng viên mãn đầy đủ. Phàm phu tục tử trên thế gian, không dễ gì hiểu rõ được trí huệ nầy. Bồ Tát cúng dường vô lượng chư Phật, tâm trí ngày càng tăng thêm thù thắng, trí huệ thông minh ngày càng sáng tịnh, đây cũng giống như dùng các báu đẹp để trang nghiêm vàng thật.

Thử địa Bồ Tát trí tối minh,                                Thất Ðịa Bồ Tát trí rất sáng
Như nhật thư quang kiệt ái thủy                       Như sáng mặt trời khô nước ái
Hựu tác Tự tại Thiên trung chủ                         Thường làm Tự Tại vua cõi Trời
Hóa đạo quần sanh tu chánh trí.                       Hóa đạo quần sanh tu chánh trí.

Giảng: Bồ Tát Địa thứ bảy, trí huệ quang minh nhất, giống như mặt trời phóng ra ánh sáng nóng gắt, có thể làm khô cạn nước ái dục của chúng sinh. Bồ Tát tại quả vị Địa thứ bảy, thường thị hiện thọ sinh làm Thiên Vương cõi trời Đại Tự Tại, giáo hoá chúng sinh, hướng dẫn chúng sinh tu học trí huệ chân chánh.

Nhược dĩ dũng mãnh tinh cần lực,                    Nếu do dũng mãnh tinh tấn lực
Hoạch đa tam muội kiến đa Phật,                      Ðược nhiều tam muội thấy nhiều Phật
Bách thiên ức số na-do-tha,                                Trăm ngàn ức số na do tha
Nguyện lực tự tại phục qua thị.                          Nguyện lực tự tại lại hơn đây.

Giảng: Nếu như Bồ Tát dùng sức dũng mãnh tinh tấn của Ngài, thì lập tức sẽ đắc được rất nhiều sức thần thông tam muội, đồng thời cũng thấy được vô lượng số chư Phật, trăm ngàn ức Na do tha các đức Phật. Nếu như dùng nguyện lực của Ngài tự tại thị hiện, thì nhiều hơn số mục vừa nói ở trên.

Thử thị Bồ Tát viễn hành địa,                             Ðây là Bồ Tát Viễn Hành Ðịa
Phương tiện trí tuệ thanh tịnh đạo,                  Phương tiện trí huệ thanh tịnh đạo
Nhất thiết thế gian Thiên cập nhân,                 Tất cả thế gian trời và người
Thanh văn độc giác vô năng tri.                         Thanh văn, độc giác không biết được.

Giảng: Những gì vừa nói ở trên là Bồ Tát tu học Viễn Hành địa – pháp môn Địa thứ bảy trong Thập địa. Ngài đắc được trí huệ phương tiện vô ngại, Phật đạo thanh tịnh, là điều mà người thế gian và chư Thiên, cùng với hàng nhị thừa Thanh Văn Duyên Giác, đều không thể nào biết được cảnh giới nầy.

Kinh Hoa Nghiêm

Đại Phương Quảng Phật

Huyễn

Giác