Kinh Hoa Nghiêm – Phẩm Thập Hạnh

Kinh Hoa Nghiêm

Đại Phương Quảng Phật

giảng giải

Phẩm Thập Hạnh

Hòa Thượng TUYÊN HÓA
Việt dịch: Tỳ Kheo Thích Minh Ðịnh

— o0o —

Phẩm Thứ 21

Người tu đạo, phải y theo Phật trí để tu hành, đây là năng y. Thập hạnh là sở y, sở y chiếu mười hạnh môn để tu hành. Thập hạnh tức là thập độ. Bồ Tát phải tu hành thập độ (pháp môn Ba La Mật), khi công đức viên mãn, thì mới chứng nhập ba bậc Hiền (thập trụ, thập hạnh, thập hồi hướng), sau đó chứng nhập mười bậc Thánh (thập địa). Những gì là thập hạnh ?

1. Hạnh hoan hỉ (bố thí).
2. Hạnh nhiêu ích (trì giới).
3. Hạnh vô vi nghịch (nhẫn nhục).
4. Hạnh vô khuất nhiễu (tinh tấn).
5. Hạnh ly si loạn (thiền định).
6. Hạnh thiện hiện (bát nhã).
7. Hạnh vô trước (phương tiện).
8. Hạnh nan đắc (nguyện).
9. Hạnh thiện pháp (lực).
10. Hạnh chân thật (trí).

Mười phẩm hạnh nầy là dạy người tu đạo tu như thế nào, dụng công như thế nào? Phẩm nầy là phẩm thứ hai mươi mốt trong tám mươi phẩm của Kinh Hoa Nghiêm.

 

Nhĩ thời, công đức lâm Bồ Tát thừa Phật thần lực, nhập Bồ Tát thiện tư duy tam muội.

Bấy giờ, Bồ Tát Công Đức Lâm, nương thần lực của đức Phật, nhập vào tam muội Bồ Tát Tư Duy.

Giảng: Sau khi nói xong Phẩm Kệ Tán Trong Cung Dạ Ma ở trước rồi, lúc đó, chủ thuyết pháp hội thứ tư của Kinh Hoa Nghiêm, đại Bồ Tát Công Ðức Lâm, Ngài nương đại oai thần lực gia trì của Ðức Phật Thích Ca Mâu Ni, mà nhập vào tam muội Bồ Tát Tư Duy.

Công tức là lập công, tu hành phải lợi ích cho tất cả mọi người, đây gọi là lập công. Ðức tức là âm chất, nghĩa là lợi ích cho người, mà không mong người biết, Do đó : “Âm chất đức hạnh”. Nói tóm lại, làm những việc lành, không muốn người biết, làm những việc ác, mong muốn người biết. Tại sao ? Vì có cơ hội sửa đổi lỗi lầm. Trước hết phải lập công, công hạnh viên mãn, thì mới có đức hạnh. Vì công đức nhiều như rừng cây (thụ lâm), cho nên gọi là đại Bồ Tát Công Ðức Lâm.

Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm rất khiêm nhường, chẳng có tâm lý cống cao ngã mạn. Cử chỉ hành động của Ngài, hết thảy công đức đều hướng về Phật, hoặc hướng về cho pháp giới chúng sinh. Trước khi nói pháp, thì trước hết nói nương oai lực của chư Phật, mới có thể nói pháp, đây là biểu thị chẳng có tâm kiêu ngạo. Ngài chẳng nói như vầy : “Các vị xem ! Tôi Bồ Tát Công Ðức Lâm, hay tu hành, hay thuyết pháp, hay nhập định”. Ngài tuyệt đối chẳng có tư tưởng như thế. Chúng ta người tu đạo, phải hướng về Bồ Tát Công Ðức Lâm mà học tập, phải làm cho bằng Ngài, đừng có hành vi ngã mạn.

Tam muội Bồ Tát Tư Duy, tức là vào thiền định tốt nhất. Cảnh giới nói trong Kinh Hoa Nghiêm, đều là cảnh giới không thể nghĩ bàn, đều là mẹ của tất cả định. Ðức Phật Thích Ca Mâu Ni ở dưới cội bồ đề, chẳng dời khỏi toà ngồi, ở trong định mà đi đến sáu nơi (Ðiện Phổ Quang Minh, Cung Trời Ðao Lợi, Cung Trời Dạ Ma, Cung Trời Ðâu Suất, Cung Trời Tha Hoá, Rừng Thệ Ða) diễn nói diệu pháp của Bộ Kinh Hoa Nghiêm Ðại Phương Quảng Phật nầy.

 

Nhập thị tam muội dĩ, thập phương các qua vạn Phật sát vi trần số thế giới ngoại, hữu vạn Phật sát vi trần số chư Phật, giai hiệu: công đức lâm, nhi hiện kỳ tiền, cáo công đức lâm Bồ Tát ngôn: Thiện tai! Phật tử! nãi năng nhập thử thiện tư duy tam muội.

Vào tam muội đó rồi, mỗi phương trong mười phương, ngoài các thế giới nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật, có chư Phật nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật, đều đồng danh hiệu là Công Đức Lâm, hiện ra ở trước, nói với Bồ Tát Công Đức Lâm rằng : Lành thay Phật tử ! Ông vào được tam muội Bồ Tát Tư Duy nầy.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm, vào tam muội Bồ Tát Tư Duy rồi, mỗi phương trong mười phương, trải qua ngoài các cõi Phật, nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật, lại có chư Phật nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật. Danh hiệu của các Ngài đều là Phật Công Ðức Lâm. Các Ngài đồng thời đều hiện ra ở trước đại Bồ Tát Công Ðức Lâm, khác miệng cùng lời nói : “Lành thay ! Lành thay ! Phật tử ! Ông từ lâu đã tu lục độ vạn hạnh, mới vào được định Bồ Tát Tư Duy”.

 

Thiện nam tử! thử thị thập phương các vạn Phật sát vi trần số đồng danh chư Phật cọng gia ư nhữ, diệc thị Tỳ Lô Giá Na Như Lai vãng tích nguyện lực, uy thần chi lực, cập chư Bồ-tát chúng thiện căn lực, lệnh nhữ nhập thị tam muội nhi diễn thuyết Pháp.

Thiện nam tử ! Đây là mỗi phương trong mười phương, chư Phật đồng danh hiệu nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật, cùng gia bị cho ông, cũng là nguyện lực, oai thần lực thuở xưa của Tỳ Lô Giá Na Như Lai, và sức căn lành của các Bồ Tát, khiến cho ông vào được tam muội nầy, để diễn nói pháp.

Giảng: Chư Phật nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật lại nói : “Thiện nam tử ! Ðây là nhờ mỗi phương trong mười phương các Ðức Phật Công Ðức Lâm, nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật, các Ngài cùng đến gia bị cho ông, khiến cho ông vào được tam muội nầy. Cũng là nguyện lực và đại oai thần lực thuở xưa của Thanh Tịnh Pháp Thân Tỳ Lô Giá Na Phật, cùng với sức căn lành của các Bồ Tát tu hành, khiến cho ông vào được tam muội Bồ Tát Tư Duy, để vì chúng sinh diễn nói diệu pháp thập hạnh.

 

Vi tăng trưởng Phật trí cố, thâm nhập Pháp giới cố, liễu tri chúng sanh giới cố, sở nhập vô ngại cố, sở hạnh Vô chướng cố, đắc vô lượng phương tiện cố, nhiếp thủ nhất thiết trí tánh cố, giác ngộ nhất thiết chư pháp cố, tri nhất thiết chư căn cố, năng trì thuyết nhất thiết pháp cố, sở vị: phát khởi chư Bồ-tát thập chủng hạnh.

Vì tăng trưởng Phật trí. Vì vào sâu pháp giới. Vì biết chúng sinh giới. Vì chỗ vào không trở ngại. Vì chỗ hành không chướng ngại. Vì được vô lượng phương tiện. Vì nhiếp lấy tất cả trí tánh. Vì giác ngộ tất cả các pháp. Vì biết tất cả các căn. Vì hay thọ trì diễn nói tất cả các pháp. Ðó là phát khởi mười thứ hạnh của các Bồ Tát.

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm, diễn nói tất cả các pháp, nguyên nhân là: Vì khiến cho tất cả chúng sinh tăng trưởng Phật trí. Vì khiến cho tất cả chúng sinh vào sâu pháp giới, thấu rõ tánh pháp giới. Vì khiến cho tất cả chúng sinh minh bạch triệt để cảnh giới của tất cả chúng sinh. Vì khiến cho tất cả chúng sinh chỗ vào cảnh giới không chướng ngại. Vì khiến cho tất cả chúng sinh tu hành chẳng có chướng ngại. Vì khiến cho tất cả chúng sinh đắc được vô lượng pháp môn phương tiện. Vì khiến cho tất cả chúng sinh nhiếp lấy tất cả trí tánh. Vì khiến cho tất cả chúng sinh hay giác ngộ tất cả các pháp thật tướng. Vì khiến cho tất cả chúng sinh biết căn tánh của tất cả chúng sinh. Vì khiến cho tất cả chúng sinh hay thọ trì diễn nói đạo lý tất cả các pháp thật tướng. Vì mười nguyên nhân nầy, cho nên diễn nói pháp môn thập hạnh của Bồ Tát.

 

Thiện nam tử! nhữ đương thừa Phật uy thần chi lực nhi diễn thử pháp. Thị thời, chư Phật tức dữ công đức lâm Bồ Tát vô ngại trí, Vô Trước trí, vô đoạn trí, vô sư trí, vô si trí, vô dị trí, vô thất trí, vô lượng trí, Vô thắng trí, vô giải trí, vô đoạt trí. Hà dĩ cố? thử tam muội lực, Pháp như thị cố.

Thiện nam tử ! Ông nên nương oai thần lực của Phật, mà diễn nói pháp nầy. Bấy giờ, chư Phật liền ban cho Bồ Tát Công Đức Lâm trí không ngại. Trí không chấp trước. Trí không gián đoạn. Trí không thầy. Trí không ngu si. Trí không đổi. Trí không mất. Trí không hạn lượng. Trí không thắng. Trí không giải đãi. Trí không đoạt lấy. Tại sao ? Vì sức của tam muội nầy, là pháp như vậy.

Giảng: Vô số vô lượng Phật Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng : “Thiện nam tử ! Hiện tại ông phải nương đại oai thần lực gia bị của mười phương tất cả chư Phật và Tỳ Lô Giá Na Phật (pháp thân của Phật Thích Ca), mà diễn nói diệu pháp thập hạnh không thể nghĩ bàn”.

Lúc đó, Phật Công Ðức Lâm nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật, đều đến rờ đầu đại Bồ Tát Công Ðức Lâm, để gia trì cho Ngài, ban cho Ngài trí huệ viên dung vô ngại. Lại ban cho Ngài trí huệ không chấp trước, Lại ban cho Ngài trí huệ không gián đoạn, Lại ban cho Ngài trí huệ không thầy mà tự thông, Lại ban cho Ngài trí huệ không ngu si, Lại ban cho Ngài trí huệ không biến đổi, Lại ban cho Ngài trí huệ không mất, Lại ban cho Ngài trí huệ không hạn lượng, Lại ban cho Ngài trí huệ không giải đãi, Lại ban cho Ngài trí huệ không đoạt lấy. Tại sao chư Phật phải ban cho đại Bồ Tát Công Ðức Lâm mười thứ trí huệ nầy ? Vì đây là sức lực của tam muội Bồ Tát Tư Duy, cho nên chư Phật phải đến gia trì cho đại Bồ Tát Công Ðức Lâm, ban cho Ngài những đại trí huệ nầy.

 

Nhĩ thời, chư Phật các thân hữu thủ, ma công đức lâm Bồ Tát đảnh. Thời, công đức lâm Bồ Tát tức tùng định khởi, cáo chư Bồ-tát ngôn: Phật tử! Bồ Tát hạnh bất khả tư nghị, dữ Pháp giới, hư không giới đẳng. hà dĩ cố? Bồ-Tát Ma-ha-tát học tam thế chư Phật nhi tu hành cố.

Bấy giờ, chư Phật đều dũi tay phải ra, rờ đầu Bồ Tát Công Đức Lâm, thì Bồ Tát Công Đức Lâm liền từ định mà dậy, bảo các Bồ Tát rằng : Phật tử ! Hạnh Bồ Tát không thể nghĩ bàn, đồng với pháp giới hư không giới. Tại sao ? Vì đại Bồ Tát học theo chư Phật ba đời mà tu hành.

Giảng: Lúc đó, chư Phật nhiều như số hạt bụi vạn cõi Phật (Phật Công Ðức Lâm), mỗi vị Phật đều dũi tay phải ra, rờ đỉnh đầu Bồ Tát Công Ðức Lâm, đây là nghi thức chư Phật gia trì cho Bồ Tát Công Ðức Lâm, khiến cho Ngài đắc được trí huệ.

Bồ Tát Công Ðức Lâm, nhờ chư Phật rờ đầu rồi, bèn từ tam muội Bồ Tát Tư Duy mà dậy, đối với tất cả Bồ Tát trong pháp hội Hoa Nghiêm nói rằng : “Các vị đệ tử của Phật ! Hạnh môn của Bồ Tát tu hành, thật là không thể nghĩ bàn, diệu không thể tả, đồng với mười pháp giới hư không giới. Tại sao ? Vì đại Bồ Tát phát tâm bồ đề, hành Bồ Tát đạo, phải học theo pháp môn tu hành của ba đời tất cả chư Phật”.

 

Phật tử! hà đẳng thị Bồ-Tát Ma-ha-tát hạnh? Phật tử! Bồ Tát ma ha tát hữu thập chủng hạnh, tam thế chư Phật chi sở tuyên thuyết.

Phật tử ! Những gì là hạnh của đại Bồ Tát ? Phật tử ! Đại Bồ Tát có mười hạnh, mà ba đời chư Phật đều nói.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh môn của đại Bồ Tát tu hành ? Các vị mọi người biết chăng ? Lại gọi một tiếng đệ tử của Phật ! Ðại Bồ Tát phải tu hành mười hạnh môn nầy. Mười hạnh môn nầy, chư Phật đời quá khứ, chư Phật đời hiện tại, chư Phật đời vị lai, các Ngài đều tuyên nói. Ðây là cơ hội ngàn năm khó gặp, cho nên hy vọng mọi người chú ý lắng nghe. Nếu bỏ lỡ cơ hội, chẳng dụng tâm để nghe, như gió thoảng qua tai, thì sau này hối tiếc không kịp nữa.

 

Hà đẳng vi thập? nhất giả hoan hỉ hạnh, nhị giả nhiêu ích hạnh, tam giả vô vi nghịch hạnh, tứ giả vô khuất nạo hạnh, ngũ giả vô si loạn hạnh, lục giả thiện hiện hành, thất giả Vô Trước hạnh, bát giả nan đắc hạnh, cửu giả thiện Pháp hành, thập giả chân thật hạnh. Thị vi thập.

Những gì là mười ? Một là hạnh hoan hỉ. Hai là hạnh nhiêu ích. Ba là hạnh vô vi nghịch. Bốn là hạnh vô khuất nhiễu. Năm là hạnh vô si loạn. Sáu là hạnh thiện hiện. Bảy là hạnh vô trước. Tám là hạnh nan đắc. Chín là hạnh thiện pháp. Mười là hạnh chân thật, đó là mười hạnh.

Giảng: Những gì là mười hạnh môn ? Tức là :

1. Hạnh hoan hỉ : Pháp môn bố thí của Bồ Tát tu, chẳng những tự mình hoan hỉ, mà cũng khiến cho chúng sinh hoan hỉ.
2. Hạnh nhiêu ích : Pháp môn trì giới của Bồ Tát tu, đều là lợi ích chúng sinh, khiến cho chúng sinh đắc được ấm no và đầy đủ.
3. Hạnh vô vi nghịch : Pháp môn nhẫn nhục của Bồ Tát tu, chẳng trái ngược với mình, cũng chẳng trái ngược với chúng sinh.
4. Hạnh vô khuất nhiễu : Pháp môn tinh tấn của Bồ Tát tu, cũng chẳng khiến cho mình khuất nhiễu, cũng chẳng khiến cho chúng sinh khuất nhiễu.
5. Hạnh vô si loạn : Pháp môn thiền định của Bồ Tát tu, thân tâm chẳng điên đảo, vì có định lực, nên hạnh chẳng loạn.
6. Hạnh thiện hiện : Pháp môn Bát Nhã của Bồ Tát tu, thấu rõ pháp thế gian là vô thường, khổ, không, vô ngã; và hiểu rõ pháp xuất thế là thường, lạc, ngã, tịnh.
7. Hạnh vô trước : Pháp môn phương tiện của Bồ Tát tu, có cảnh giới sự lý chẳng trì trệ, dùng phương tiện khéo léo để độ chúng sinh.
8. Hạnh nan đắc : Pháp môn nguyện của Bồ Tát tu, là đại nguyện đại hạnh, đại từ đại bi, độ khắp chúng sinh.
9. Hạnh thiện pháp : Pháp môn lực của Bồ Tát tu, có trí huệ lực, mới thực hành tất cả pháp lành, có lực ngu si thì muốn làm tất cả pháp ác.
10. Hạnh chân thật : Pháp môn trí của Bồ Tát tu, lời nói việc làm đều chẳng hư vọng, tất cả đều chân thật.

Ðây là mười hạnh môn của Bồ Tát tu, cũng là mười pháp tiêu chuẩn của người tu đạo, mọi người thực hành, thì mọi người đều là Bồ Tát.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát hoan hỉ hạnh?

Phật tử ! Những gì là hạnh hoan hỉ của đại Bồ Tát ?

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm, tự hỏi tự trả lời. Tự đề ra vấn đề, rồi tự mình trả lời. Cho nên lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Các vị có biết hạnh hoan hỉ của đại Bồ Tát tu chăng ? Hiện tại tôi nói cho các vị nghe, xin hãy chú ý lắng nghe.

 

Phật tử! thử Bồ Tát vi Đại thí chủ, phàm sở hữu vật tất năng huệ thí.

Phật tử ! Bồ Tát nầy làm đại thí chủ, phàm là tất cả đồ vật, thảy đều đem bố thí.

Giảng: Phàm là Bồ Tát tu hạnh hoan hỉ, phải làm một vị đại thí chủ, đem tất cả của cải tài vật của mình, bố thí hết cho những chúng sinh cần. Bất cứ là ngoại tài (đất nước vợ con), hoặc nội tài (đầu mắt tuỷ não), Ngài đều bố thí không sẻn tiếc, Do đó : “Tam luân thể không”. Nghĩa là chẳng có người bố thí, chẳng có người nhận, cũng chẳng có vật thí, tư tưởng như vậy mới là chân bố thí. Bố thí có bố thí tài (tu phước), bố thí pháp (tu huệ), bố thí vô uý ba thứ. Phàm là người tín ngưỡng Phật giáo, đều phải làm được việc bố thí, thì công đức đó không thể hạn lượng.

 

Kỳ tâm bình đẳng, vô hữu hối lận, bất vọng quả báo, bất cầu danh xưng, bất tham lợi dưỡng. đãn vi cứu hộ nhất thiết chúng sanh, nhiếp thọ nhất thiết chúng sanh, nhiêu ích nhất thiết chúng sanh.

Tâm của Bồ Tát bình đẳng, chẳng có sẻn tiếc, chẳng mong quả báo, chẳng cầu tiếng tăm, chẳng tham lợi dưỡng. Chỉ vì cứu hộ tất cả chúng sinh, nhiếp thọ tất cả chúng sinh, lợi ích tất cả chúng sinh.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy tu hạnh hoan hỉ, tâm của Ngài bình đẳng, chẳng có phân biệt ta người. Do đó : “Vô duyên đại từ, đồng thể đại bi”. Ðem hết thảy tài vật, chẳng phân biệt đó đây, chẳng phân biệt thân sơ, thảy đều bình đẳng bố thí cho người cầu xin. Bố thí rồi, tuyệt đối chẳng sinh tâm hối tiếc và tham sẻn, cũng chẳng có tư tưởng “xả một được vạn báo”, cũng chẳng hy vọng có quả báo tốt, cũng chẳng mong cầu có tiếng tăm, càng chẳng tham xí đồ được người khen ngợi, hoặc cầu lợi dưỡng của người khác. Chẳng có tư tưởng không chánh đáng xả bỏ ít mong được nhiều. Hoàn toàn xả mình cứu người, khiến cho chúng sinh lìa khỏi biển khổ, đắc được an vui thường lạc ngã tịnh.

Tại sao Bồ Tát muốn bố thí ? Vì muốn cứu hộ tất cả chúng sinh, muốn nhiếp thọ tất cả chúng sinh, cho nên bố thí. Nhưng không tham, cũng chẳng mong cầu.

 

Vi học tập chư Phật bổn sở tu hành, ức niệm chư Phật bổn sở tu hành, ái lạc chư Phật bổn sở tu hành, thanh tịnh chư Phật bổn sở tu hành, tăng trưởng chư Phật bổn sở tu hành, trụ trì chư Phật bổn sở tu hành, hiển hiện chư Phật bổn sở tu hành, diễn thuyết chư Phật bổn sở tu hành, lệnh chư chúng sanh ly khổ đắc lạc.

Bồ Tát vì học tập sự tu hành xưa kia của chư Phật. Nghĩ nhớ sự tu hành xưa kia của chư Phật. Ưa thích sự tu hành xưa kia của chư Phật. Thanh tịnh sự tu hành xưa kia của chư Phật. Tăng trưởng sự tu hành xưa kia của chư Phật. Trụ trì sự tu hành xưa kia của chư Phật. Hiển hiện sự tu hành xưa kia của chư Phật. Diễn nói sự tu hành xưa kia của chư Phật, khiến cho các chúng sinh lìa khổ được vui.

Giảng: Bồ Tát bố thí, vì muốn học tập hạnh môn tu hành xưa kia của mười phương ba đời tất cả chư Phật. Vì hồi niệm nghĩ nhớ hạnh môn tu hành xưa kia của chư Phật. Vì ưa thích hạnh môn tu hành xưa kia của tất cả chư Phật. Vì thanh tịnh hạnh môn tu hành xưa kia của chư Phật. Vì tăng trưởng hạnh môn tu hành xưa kia của chư Phật. Vì trụ trì hạnh môn tu hành xưa kia của chư Phật. Vì hiển hiện hạnh môn tu hành xưa kia của chư Phật. Vì diễn nói hạnh môn tu hành xưa kia của chư Phật. Vì khiến cho tất cả chúng sinh đều được lìa khổ được vui, vì lợi ích tất cả chúng sinh, Bồ Tát mới tu pháp môn bố thí. Bồ Tát hy sinh lợi ích của mình, để vì chúng sinh mưu hạnh phúc, tinh thần đại từ đại bi như vậy thật là vĩ đại ! Do đó : “Kiến hiền tư tề”, thấy bậc hiền phải nghĩ làm cho bằng họ. Chúng ta thọ giới Bồ Tát, thì nhất định hướng về Bồ Tát mà học tập, nghĩ làm cho bằng Bồ Tát, thì mới không hổ thẹn là đệ tử của Phật.

 

Phật tử! Bồ-Tát Ma-ha-tát tu thử hạnh thời, lệnh nhất thiết chúng sanh hoan hỉ ái lạc. Tùy chư phương độ hữu bần phạp xứ, dĩ nguyện lực cố, vãng sanh ư bỉ, hào quý Đại phú, tài bảo vô tận.

Phật tử ! Đại Bồ Tát tu hạnh nầy thì, khiến cho tất cả chúng sinh hoan hỉ ưa thích. Tuỳ theo các cõi nước trong mười phương, nơi nào bần cùng khốn khổ, thì do nguyện lực mà sinh về nơi đó, để làm nhà hào phú giàu có, của cải châu báu vô tận.

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Ðại Bồ Tát tu tập hạnh môn hoan hỉ, là vì khiến cho tất cả chúng sinh đều sinh tâm hoan hỉ, tâm ưa thích. Tuỳ theo cõi nước chư Phật trong mười phương, nơi nào bần cùng khốn khổ, thì Bồ Tát vì nhờ nguyện lực thuở xưa, mà cam tâm tình nguyện đến chỗ đó, làm nhà hào phú giàu có, đem của cải vô cùng vô tận, bố thí cho mọi người nghèo khổ, tuyệt đối chẳng có tư tưởng tham sẻn.

 

Giả sử ư niệm niệm trung, hữu vô lượng vô số chúng sanh nghệ Bồ Tát sở, bạch ngôn: nhân giả! ngã đẳng bần phạp, mị sở tư thiệm, cơ luy khốn khổ, mạng tướng bất toàn. duy nguyện từ ai, thí ngã thân nhục, lệnh ngã đắc thực, dĩ hoạt kỳ mạng!

Giả sử ở trong niệm niệm, có vô lượng vô số chúng sinh, đến chỗ Bồ Tát bạch rằng : Thưa Ngài ! Chúng tôi nghèo khổ thiếu thốn, chẳng có tài vật để nuôi sống, đói khát khốn khổ, mạng sống chẳng an toàn, xin nguyện từ bi thương xót, bố thí thịt nơi thân Ngài cho tôi, để cho tôi được ăn, để duy trì mạng sống.

Giảng: Giả sử ở trong niệm niệm, đều có vô lượng vô biên chúng sinh, đến chỗ Bồ Tát ở, bèn thưa với Bồ Tát rằng : “Nhân giả đại từ bi ! Chúng tôi rất bần cùng khốn khổ, chẳng có vật chất nuôi dưỡng thân mạng, cho nên chúng tôi ốm yếu như cây củi. Chúng tôi sắp chết mất, mạng sống chẳng còn bao lâu ! Xin nguyện Nhân giả từ bi thương xót, lóc thịt trên thân Ngài bố thí cho chúng tôi được thức ăn, để duy trì mạng sống, không biết Nhân giả có bố thí được chăng ? Tâm trạng của Bồ Tát, tất cả vì người chẳng vì mình, xin Ngài hãy bố thí !”

 

Nhĩ thời, Bồ Tát tức tiện thí chi, lệnh kỳ hoan hỉ, tâm đắc mãn túc.

Bấy giờ, Bồ Tát liền bố thí, khiến cho họ hoan hỉ, tâm được đầy đủ.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát tu hành hạnh hoan hỉ, nghe được chúng sinh cầu xin như thế, lập tức lóc thịt trên thân của mình, bố thí cho chúng sinh, khiến cho họ đầy đủ sở cầu như nguyện, mà sinh tâm hoan hỉ.

Thuở xưa khi Ðức Phật Thích Ca tu hành Bồ Tát đạo, thì đã từng xả thân cứu hổ đói, lóc thịt cho chim ưng. Ðây tức là tu hạnh hoan hỉ, khiến cho chúng sinh sinh tâm hoan hỉ, ý được đầy đủ.

 

Như thị vô lượng bách thiên chúng sanh nhi lai khất cầu, Bồ Tát ư bỉ, tằng vô thoái khiếp, đãn cánh tăng trưởng từ bi chi tâm. Dĩ thị chúng sanh hàm lai khất cầu, Bồ Tát kiến chi, bội phục hoan hỉ, tác như thị niệm: ngã đắc thiện lợi! thử đẳng chúng sanh thị ngã phước điền, thị ngã thiện hữu, bất cầu bất thỉnh nhi lai giáo ngã nhập Phật Pháp trung. ngã kim ứng đương như thị tu học, bất vi nhất thiết chúng sanh chi tâm.

Như vậy, vô lượng trăm ngàn chúng sinh đều đến cầu xin thịt, Bồ Tát chưa từng sinh tâm thối chuyển khiếp sợ, chỉ càng tăng trưởng tâm từ bi. Do đó chúng sinh đều đến cầu xin. Bồ Tát thấy vậy, lại càng hoan hỉ. Bèn nghĩ như vầy : Tôi được lợi lành, những chúng sinh nầy là ruộng phước của tôi, là bạn lành của tôi. Tôi không cầu, không thỉnh, mà họ đến dạy tôi vào trong Phật pháp. Nay tôi nên tu học như vậy, không trái với tâm của tất cả chúng sinh.

Giảng: Chúng sinh nhiều vô lượng vô biên trăm ngàn như vậy, đều đến chỗ Bồ Tát cầu xin thịt của Bồ Tát. Bồ Tát tu hạnh hoan hỉ tuyệt đối chẳng tham sẻn, thảy đều lóc thịt bố thí, làm mãn nguyện chúng sinh. Bồ Tát chẳng những chẳng sinh tâm thối chuyển và tâm khiếp sợ, ngược lại tăng thêm tâm từ bi, vì nguyên nhân đó, cho nên chúng sinh đều đến cầu xin thịt nơi thân Bồ Tát. Bồ Tát thấy vậy, càng vui mừng, nghĩ như vầy : “Tôi đắc được lợi ích căn lành, những chúng sinh nầy đến làm ruộng phước cho tôi, tăng trưởng phước báo cho tôi. Họ là thầy lành của tôi, là bạn lành của tôi, là thiện tri thức của tôi. Cũng không cần tôi thỉnh mời họ, mà họ tự động đến chỗ tôi, dạy tôi tu hạnh hoan hỉ, khiến cho tôi vào sâu trong Phật pháp. Hiện tại tôi nên tu hành học tập như vậy, không trái với tâm yêu cầu của tất cả chúng sinh, nhất định khiến cho chúng sinh được đầy đủ”.

 

Hựu tác thị niệm: nguyện ngã dĩ tác, hiện tác, đương tác sở hữu thiện căn, lệnh ngã vị lai ư nhất thiết thế giới, nhất thiết chúng sanh trung thọ quảng đại thân, dĩ thị thân nhục, sung túc nhất thiết cơ khổ chúng sanh. Nãi chí nhược hữu nhất tiểu chúng sanh vị đắc bão túc, nguyện bất xả mạng, sở cát thân nhục, diệc vô hữu tận.

Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Nguyện hết thảy căn lành của tôi đã làm, đang làm, sẽ làm, khiến cho tôi thuở vị lai, nơi tất cả thế giới, trong tất cả chúng sinh, thọ thân rộng lớn. Dùng thịt thân đó làm no đủ tất cả những chúng sinh đói khổ. Cho đến nếu có một chúng sinh nhỏ, chưa được no đủ, thì tôi nguyện không xả bỏ mạng sống. Thịt trên thân lóc ra, cũng chẳng cùng tận.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy lại tưởng niệm như vầy : Nguyện căn lành mà tôi đã làm trong quá khứ, căn lành mà tôi đang làm trong đời nầy, căn lành tôi sẽ làm thuở vị lai, nhờ những căn lành đó, khiến cho tôi trong tất cả thế giới thuở vị lai, ở trong tất cả chúng sinh, biến hoá ra thân rộng lớn, dùng thịt trên thân đó, bố thí cho tất cả chúng sinh đói khổ, khiến cho họ đều được no đủ. Cho đến nếu có một chúng sinh nhỏ (con kiến, hoặc côn trùng) chưa được no đủ, thì tôi nguyện lóc thịt tôi cho họ ăn, mà chẳng xả bỏ mạng sống. Thịt trên thân tôi lóc rồi lại sinh ra, vĩnh viễn chẳng cùng tận. Ðem thịt vô cùng vô tận thân tôi, để duy trì vô cùng vô tận mạng sống của chúng sinh.

 

Dĩ thử thiện căn, nguyện đắc A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề, chứng đại Niết Bàn. Nguyện chư chúng sanh thực ngã nhục giả, diệc đắc A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề, hoạch bình đẳng trí, cụ chư Phật Pháp, quảng tác Phật sự, nãi chí nhập ư Vô-Dư Niết-Bàn. Nhược nhất chúng sanh tâm bất mãn túc, ngã chung bất chứng A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề.

Đem căn lành nầy, nguyện đắc được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, chứng đại Niết Bàn. Nguyện các chúng sinh ăn thịt thân tôi, cũng đắc được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Được trí bình đẳng, đủ các Phật pháp, rộng làm Phật sự, cho đến vào Vô Dư Niết Bàn. Nếu một chúng sinh tâm chẳng đầy đủ, thì tôi quyết không chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh hoan hỉ, đem căn lành nầy, nguyện đắc được Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác, chứng được Phật quả không sinh không diệt. Ngài lại phát nguyện cho tất cả chúng sinh, nếu ăn thịt của tôi, thì họ cũng chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, đều đắc được trí huệ bình đẳng, đầy đủ pháp của chư Phật chứng được, rộng làm Phật sự, cho đến tương lai vào nơi Vô Dư Niết Bàn. Niết Bàn có ba thứ :

1. Hữu Dư Niết Bàn : Là cảnh giới chứng được của hàng nhị thừa.
2. Vô Dư Niết Bàn : Là cảnh giới của Bồ Tát chứng được.
3. Cứu kính Niết Bàn : Là cảnh giới của chư Phật chứng được. Nếu như có một chúng sinh tâm chẳng đầy đủ, thì tôi nguyện quyết không chứng được Phật vị Chánh Ðẳng Chánh Giác.

 

Bồ Tát như thị lợi ích chúng sanh nhi vô ngã tưởng, chúng sanh tưởng, hữu tưởng, mạng tưởng, chủng chủng tưởng, bổ già la tưởng, nhân tưởng, ma nạp Bà tưởng, tác giả tưởng, thọ giả tưởng.

Bồ Tát lợi ích chúng sinh như vậy, mà chẳng có tưởng nghĩ cái ta, tưởng nghĩ chúng sinh, tưởng nghĩ các cõi, tưởng nghĩ mạng sống, tưởng nghĩ đủ thứ, tưỡng nghĩ Bổ Già La, tưởng nghĩ về người, tưởng nghĩ Ma Nạp Bà, tưởng nghĩ người làm, tưởng nghĩ kẻ thọ.

Giảng: Bồ Tát vì giáo hoá chúng sinh, mà nhẫn thọ tất cả thống khổ. Tuy nhiên lóc thịt thân mình bố thí cho chúng sinh, nhưng chẳng có mười thứ nghĩ tưởng :

1. Tưởng nghĩ cái ta : Bồ Tát chẳng nghĩ như vầy : Chúng sinh nầy là tôi giáo hoá, là tôi độ thoát. Ngài chẳng có tư tưởng chấp trước như thế.
2. Tưởng nghĩ chúng sinh : Bồ Tát chẳng những chẳng có tưởng về cái ta, mà cũng chẳng có tưởng nghĩ chúng sinh. Chẳng nói tôi độ được bao nhiêu chúng sinh, công đức lớn bao nhiêu. Ngài hành sở vô sự, nhận rằng là trách nhiệm và sự nghiệp của mình.
3. Tưởng nghĩ các cõi : Bồ Tát chẳng tưởng nghĩ về ta, người, các cõi, hay khởi sinh tử.
4. Tưởng nghĩ mạng sống : Bồ Tát cũng chẳng nghĩ như vầy : Tôi đối với chúng sinh đặc biệt từ bi, thậm chí tôi cứu mạng sống của chúng sinh.
5. Tưởng nghĩ đủ thứ : Bồ Tát cũng chẳng tưởng nghĩ tất cả hết thảy công đức.
6. Tưởng nghĩ Bổ Già La : Bổ Già La là tiếng Phạn, dịch là “Số thủ thú”. Tức cũng là đếm lấy các cõi đi đến (sáu nẻo luân hồi), chẳng lúc nào nhàm mỏi. Bồ Tát cũng chẳng nghĩ như vầy : Tôi làm việc nầy, tương lai sẽ sinh về cõi đó, sẽ có ích lợi gì ? Bồ Tát chẳng tính toán như vậy. Ngài quán sát loài chúng sinh nào độ được, thì Ngài vào đó để độ.
7. Tưởng nghĩ về người : Người là loài linh trong vạn vật, hay làm tất cả đại bát nhã. Bồ Tát chẳng có tưởng nghĩ về người.
8. Nghĩ tưởng Ma Nạp Bà : Ma Nạp Bà là tiếng Phạn, dịch ra là “nho đồng”, tức là thiếu niên có học vấn. Bồ Tát chẳng có tưởng nghĩ về nho đồng.
9. Tưởng nghĩ người làm : Bồ Tát chẳng tưởng nghĩ có tay chân hay làm được.
10. Tưởng nghĩ kẻ thọ : Bồ Tát chẳng có tưởng nghĩ tính toán đời sau có thọ tội phước quả báo, cũng chẳng có tưởng nghĩ ai thọ tôi giáo hoá.

 

Đãn quán Pháp giới, chúng sanh giới, vô biên tế Pháp, không pháp, vô sở hữu Pháp, vô tướng Pháp, vô thể Pháp, vô xứ Pháp, vô y Pháp, vô tác Pháp.

Chỉ quán pháp giới. Chúng sinh giới. Pháp không bờ mé. Pháp không. Pháp chẳng chỗ có. Pháp không tướng. Pháp không thể. Pháp không xứ sở. Pháp không nương tựa. Pháp không làm.

Giảng: Bồ Tát chỉ quán sát tất cả pháp giới, tất cả chúng sinh giới. Chỗ làm đều chẳng có bờ mé, làm xong thì chẳng còn nữa, đây là pháp không. Viên mãn bồ đề, quy về không chỗ được, đây là pháp chẳng có. Cũng chẳng có một tướng, cũng chẳng có một thể, cũng chẳng có một xứ sở, cũng chẳng có nương tựa, cũng chẳng có ai làm công đức.

 

Tác thị quán thời, bất kiến tự thân, bất kiến thí vật, bất kiến thọ giả, bất kiến phước điền, bất kiến nghiệp, bất kiến báo, bất kiến quả, bất kiến đại quả, bất kiến tiểu quả.

Khi quán như vậy, thì Bồ Tát chẳng thấy thân mình, chẳng thấy vật thí, chẳng thấy kẻ nhận, chẳng thấy ruộng phước, chẳng thấy nghiệp, chẳng thấy báo, chẳng thấy quả, chẳng thấy quả lớn, chẳng thấy quả nhỏ.

Giảng: Khi Bồ Tát quán tưởng như vậy, thì Ngài chẳng thấy thân của mình, lóc thịt trên thân mình bố thí cho chúng sinh, cũng chẳng thấy có vật thí, cũng chẳng thấy có ai ăn thịt của mình, cũng quán tưởng chẳng làm ruộng phước, cũng chẳng thấy sự nghiệp, cũng chẳng thấy quả báo lành. Cũng chẳng thấy có quả báo tốt, cũng chẳng thấy có quả báo vui lớn, tức là được lợi ích lớn, cũng chẳng thấy được quả báo nhỏ, đắc được lợi ích nhỏ.

 

Nhĩ thời, Bồ Tát quán khứ, lai, kim nhất thiết chúng sanh sở thọ chi thân tầm tức hoại diệt, tiện tác thị niệm: kì tai! chúng sanh ngu si vô trí, ư sanh tử nội thọ vô số thân, nguy thúy bất đình, tốc quy hoại diệt. Nhược dĩ hoại diệt, Nhược kim hoại diệt, Nhược đương hoại diệt, nhi bất năng dĩ bất kiên cố thân cầu kiên cố thân.

Bấy giờ, Bồ Tát quán sát quá khứ, vị lai, hiện tại, tất cả chúng sinh thọ thân bỗng có liền hoại diệt. Bèn nghĩ như vầy : Lạ thay chúng sinh ngu si không trí huệ. Ở trong sinh tử thọ vô số thân, nguy hiểm không ngừng, chóng quy về hoại diệt. Hoặc đã hoại diệt, hoặc đang hoại diệt, hoặc sẽ hoại diệt, mà không thể dùng thân không kiên cố để cầu thân kiên cố.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát quán tưởng quá khứ, vị lai, hiện tại, tất cả chúng sinh thọ thân, chẳng được thời gian bao lâu, thì phần đoạn sinh tử chẳng còn nữa. Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Rất lạ thay những chúng sinh nầy, quá ngu si, chẳng có trí huệ. Ở trong sinh tử luân hồi, sinh ra rồi chết, chết rồi lại sinh, thọ vô số thân, nguy hiểm không ngừng, rất mau chóng sẽ tan hoại tiêu diệt. Hoặc đã hoại diệt, hoặc đang hoại diệt, hoặc sẽ hoại diệt. Những chúng sinh ngu si nầy, chẳng biết dùng thân bốn đại chẳng kiên cố, để tu thân kim cang bất hoại.

Mục đích chúng ta tu đạo là mượn giả tu chân, mượn phàm để thành Thánh nhân, tức cũng là chuyển thức thành trí, chuyển tám thức thành bốn trí, tức là chứng quả Phật. Chuyển năm thức trước (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân) thành thành sở tác trí, chuyển ý thức thành diệu quán sát trí, chuyển thức Mạt Na thành bình đẳng tánh trí, chuyển thức A lại da thành đại viên cảnh trí, tức cũng là tánh Như Lai tạng, tức cũng là đại quang minh tạng. Ðại quang minh tạng nầy ai ai cũng đều đầy đủ, nhưng chẳng hiện ra. Tại sao ? Vì vô minh vọng tưởng chấp trước, cho nên chân tâm bị che lấp, thì vọng tâm hiện ra. Có vọng tâm rồi thì khởi hoặc tạo nghiệp thọ báo. Vọng tâm của chúng ta giống như bát nước đục, gì cũng chẳng hiện ra. Làm thế nào để cho lắng trong ? Dùng phèn trắng bỏ vào, lúc sau, bụi bặm sẽ lắng xuống đáy bát, nước sẽ trong suốt như tấm gương (đại quang minh tạng), đây tức là chân tâm. Gì là phèn trắng ? Tức là giới định huệ. Do đó :

“Siêng tu giới định huệ

Diệt trừ tham sân si”.

Tu hành viên mãn, thì sẽ được giải thoát, Do đó : “Những gì cần làm đã làm xong, chẳng còn thọ thân sau nữa”.

 

Ngã đương tận học chư Phật sở học, chứng nhất thiết trí, tri nhất thiết pháp, vi chư chúng sanh thuyết tam thế bình đẳng, tùy thuận tịch tĩnh, bất hoại pháp tánh, lệnh kỳ vĩnh đắc an ổn khoái lạc.

Tôi sẽ học hết những điều chư Phật đã học, chứng nhất thiết trí, biết tất cả pháp. Vì các chúng sinh nói pháp ba đời bình đẳng, tuỳ thuận vắng lặng, chẳng hoại pháp tánh. Khiến cho họ vĩnh viễn được an ổn khoái lạc.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh hoan hỉ nói : “Tôi sẽ học hết pháp mà mười phương chư Phật đã học, mới chứng được nhất thiết trí huệ, mới minh bạch tất cả Phật pháp, vì tất cả chúng sinh nói pháp môn ba đời bình đẳng, nghĩa là tuỳ thuận pháp vắng lặng, pháp chẳng hoại pháp tánh. Khiến cho tất cả chúng sinh vĩnh viễn đắc được an ổn và khoái lạc”.

 

Phật tử! thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ nhất hoan hỉ hạnh

Phật tử ! Đó gọi là hạnh hoan hỉ thứ nhất của đại Bồ Tát.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðây tức là hạnh hoan hỉ thứ nhất của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát nhiêu ích hạnh

Phật tử ! Những gì là hạnh nhiêu ích của đại Bồ Tát ?

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh nhiêu ích của đại Bồ Tát tu hành ? Bồ Tát Công Ðức Lâm tự đề ra vấn đề nầy, rồi tự mình trả lời vấn đề nầy.

Hạnh nhiêu ích tức là pháp môn trì giới. Giới có ba tụ tịnh giới :

1. Nhiếp luật nghi giới : Cử chỉ hành động của người xuất gia, đều phải có quy tắc và pháp độ, Do đó : “Ba ngàn oai nghi, tám vạn tế hạnh”. Tức cũng là đi đứng năm ngồi phải nghiêm kính oai nghi, tơ hào không phạm.
2. Nhiếp thiện pháp giới : Thiện pháp tức là làm các điều lành, không làm các điều ác. Những việc làm của người xuất gia, đều hợp với giới luật, tức là nhiếp thiện pháp. Ðối với chúng sinh phải tuyên nói thiện pháp (chánh tri chánh kiến), không được nói bậy bạ tất cả các pháp ác (tà tri tà kiến).
3. Nhiếp tất cả chúng sinh giới : Lại là nhiêu ích hữu tình giới, tức là nhiếp thọ tất cả chúng sinh, lợi lạc tất cả chúng sinh.

Nhiếp luật nghi giới là thuộc về thân nghiệp thanh tịnh, nhiếp thiện pháp giới là thuộc về miệng nghiệp thanh tịnh, nhiếp tất cả chúng sinh giới là thuộc về ý nghiệp thanh tịnh. Ba nghiệp thanh tịnh, thì sinh giới định huệ ba học vô lậu. Có kiếm kim cang giới định huệ rồi, thì sẽ chặt đứt tham sân si ba độc.

Nhiếp luật nghi giới lại có thể nói là giới, nhiếp thiện pháp giới lại có thể nói là định, nhiếp tất cả chúng sinh giới lại có thể nói là huệ. Hay giữ tất cả tịnh giới, thì hay tiêu diệt được tham độc. Hay tu tất cả pháp lành, thì hay tiêu diệt được sân độc. Hay độ tất cả chúng sinh, thì hay tiêu diệt được si độc.

 

Thử Bồ Tát hộ trì tịnh giới, ư sắc, thanh, hương, vị, xúc, tâm vô sở trước, diệc vi chúng sanh như thị tuyên thuyết. Bất cầu uy thế, bất cầu chủng tộc, bất cầu phú nhiêu, bất cầu sắc tướng, bất cầu Vương vị, như thị nhất thiết giai vô sở trước

Bồ Tát nầy hộ trì tịnh giới. Nơi sắc thanh hương vị xúc, tâm chẳng chấp trước, cũng vì chúng sinh tuyên nói như vậy. Chẳng cầu oai đức thế lực, chẳng cầu chủng tộc, chẳng cầu giàu có, chẳng cầu sắc tướng, chẳng cầu ngôi vua. Tất cả như vậy đều chẳng chấp trước.

Giảng: Bồ Tát tu hành hạnh hoan hỉ, Ngài hộ trì ba tụ tịnh giới. Ðối với cảnh giới sắc trần, thanh trần, hương trần, vị trần, xúc trần năm dục nầy, trong tâm chẳng nhiễm trước. Vị Bồ Tát nầy chẳng nhiễm năm dục, tự mình chẳng bị cảnh giới năm dục làm lay chuyển. Ngài lại đối với chúng sinh tuyên nói pháp nầy, khiến cho tất cả chúng sinh cũng chẳng nhiễm pháp năm dục, khiến cho họ chuyển được cảnh giới năm dục.

Vị Bồ Tát nầy tu hạnh nhiêu ích, chẳng phải vì cầu có thế lực lớn, oai đức lớn. Cũng chẳng phải vì cầu sinh vào trong nhà quý tộc, cũng chẳng phải vì cầu quả báo giàu có, cũng chẳng phải vì cầu sắc tướng viên mãn, càng chẳng phải vì cầu làm ông vua. Những cảnh giới như vậy, tâm Bồ Tát chẳng chấp trước, càng chẳng bị những cảnh giới nầy làm lay chuyển.

 

Đãn kiên trì tịnh giới, tác như thị niệm: ngã trì tịnh giới, tất đương xả ly nhất thiết triền phược, tham cầu, nhiệt não, chư nạn, bức bách, hủy báng, loạn trược, đắc Phật sở tán bình đẳng chánh pháp.

Chỉ kiên trì tịnh giới, bèn nghĩ như vầy : Tôi giữ tịnh giới, thì phải bỏ lìa tất cả ràng buộc, tham cầu nhiệt não, các nạn bức bách, huỷ báng loạn trược, mới đắc được chánh pháp bình đẳng, mà Phật khen ngợi.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh nhiêu ích, Ngài kiên cố hộ trì tịnh giới, mà nghĩ như vầy : Tôi thọ trì giới báu quang minh thanh tịnh, thì phải xả bỏ lìa khỏi tất cả ràng buộc, chẳng những phải bỏ lìa ràng buộc, mà còn phải bỏ lìa tham cầu nhiệt não, lại phải bỏ lìa huỷ báng loạn trược. Hay tu hành như vậy, thì đắc được chư Phật khen ngợi, chứng được chánh pháp nhãn tạng, đắc được giải thoát.

Hạnh thứ nhất là hạnh hoan hỉ, Bồ Tát sinh vào trong nhà giàu có, bố thí đủ thứ. Hạnh thứ hai là hạnh nhiêu ích, Bồ Tát tu hạnh nầy thì chẳng cầu giàu có, chẳng cầu sắc tướng, chẳng cầu ngôi vua. Lúc nầy, có người sinh hoài nghi : “Tại sao khi Bồ Tát tu hạnh hoan hỉ, thì muốn sinh vào trong gia đình giàu có ? Tại sao khi Bồ Tát tu hạnh nhiêu ích, thì lại không muốn sinh vào trong gia đình giàu có ? Ðây là đạo lý gì ?” Ðạo lý nầy rất đơn giản, dễ khiến cho người minh bạch. Bồ Tát sinh vào trong gia đình giàu có, là vì bố thí tất cả, mà không tham sẻn, thậm chí tánh mạng của mình cũng chịu bố thí. Nếu chẳng sinh vào trong nhà giàu có, thì cũng lợi ích chúng sinh. Tuy nhiên không thể bố thí tài, chỉ bố thí pháp. Tự mình vẫn tu trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí huệ, năm Ba La Mật nầy. Tu đến lúc viên mãn thì sẽ thành tựu, có thể vì chúng sinh giảng Kinh thuyết pháp. Pháp thí nầy càng trọng yếu hơn bố thí tài, Do đó :

“Trong các sự bố thí
Bố thí pháp là hơn hết”.

 

Phật tử! Bồ Tát như thị trì tịnh giới thời, ư nhất nhật trung, giả sử vô số bách thiên ức na-do-tha chư Đại ác ma nghệ Bồ Tát sở, nhất nhất các tướng vô lượng vô số bách thiên ức na-do-tha Thiên nữ giai ư ngũ dục thiện hành phương tiện, đoan chánh xu lệ khuynh hoặc nhân tâm chấp trì chủng chủng trân ngoạn chi cụ, dục lai hoặc loạn Bồ Tát đạo ý.

Phật tử ! Khi Bồ Tát giữ tịnh giới như vậy, giả sử trong một ngày, có vô số trăm ngàn ức Na do tha các đại ác ma, đến chỗ Bồ Tát, mỗi đại ác ma đem theo vô lượng vô số trăm ngàn ức Na do tha Thiên nữ, đều khéo hành phương tiện nơi năm dục, đoan chánh xinh đẹp, khuynh đảo mê hoặc lòng người. Cầm mang đủ thứ đồ chơi trân quý, muốn đến mê hoặc dẫn dụ đạo tâm của Bồ Tát.

Giảng: Ðệ tử của Phật ! Khi Bồ Tát giữ tịnh giới, tức cũng là kiên cố không thay đổi, thọ trì giới báu quang minh thanh tịnh. Một ngày nọ, giả sử có vô lượng vô số trăm ngàn ức Na do tha đại ác ma, cùng nhau đến chỗ ở của Bồ Tát tu hạnh nhiêu ích. Mỗi đại ác ma lại xuất lãnh vô lượng vô số trăm ngàn ức Na do tha Thiên nữ (ma nữ), chúng khéo ca múa, đối với sắc thanh hương vị xúc năm dục đều có sở trường, biểu diễn tinh xảo. Tướng mạo của các ma nữ đó rất đoan chánh xinh đẽp mỹ lệ, khiến cho người thấy ý loạn tình mê, thần hồn điên đảo. Mỗi vị ma nữ trong tay cầm đồ chơi trân quý khác nhau, năm quang mười sắc sáng lạn chói mắt, khiến cho người mắt loa. Mục đích chúng đến chỗ Bồ Tát, là dùng sắc đẹp để dẫn dụ, dùng đồ chơi trân quý mê hoặc, khiến cho Bồ Tát giữ tịnh giới chẳng có định lực thì tâm bị giao động, do đó mà mất đi đạo nghiệp.

 

Nhĩ thời, Bồ Tát tác như thị niệm: thử ngũ dục giả, thị chướng đạo pháp, nãi chí chướng ngại vô thượng Bồ-đề. Thị cố bất sanh nhất niệm dục tưởng, tâm tịnh như Phật. Duy trừ phương tiện giáo hóa chúng sanh, nhi bất xả ư nhất thiết trí tâm.

Bấy giờ, Bồ Tát bèn nghĩ như vầy : Năm dục nầy là pháp chướng ngại đạo, cho đến chướng ngại vô thượng bồ đề. Cho nên không sinh một niệm dục tưởng, tâm thanh tịnh như Phật. Chỉ trừ phương tiện giáo hoá chúng sinh, mà chẳng xả bỏ nơi tất cả tâm trí huệ.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát phải quán tưởng sắc thanh hương vị xúc năm dục nầy, hoặc quán tưởng tài sắc danh ăn ngủ năm dục nầy, đều là pháp chướng ngại sự tu đạo. Nếu ai trụ vào năm dục, thì sẽ chướng ngại giác đạo vô thượng bồ đề. Vì vậy cho nên Bồ Tát chẳng sinh một niệm dục vọng. Do đó, chẳng bị sắc đẹp của ma nữ làm giao động, trong tâm thanh tịnh, chẳng có tham dục, giống như Phật, như như chẳng động, rõ ràng sáng suốt.

Nếu như dùng pháp môn phương tiện để giáo hoá tất cả chúng sinh, đó thì khác. Tuy nhiên ở trong năm dục giáo hoá chúng sinh, nhưng chẳng xả bỏ nơi tâm tất cả trí huệ, tức cũng là chẳng điên đảo.

 

Phật tử! Bồ Tát bất dĩ dục nhân duyên cố não nhất chúng sanh, ninh xả thân mạng, nhi chung bất tác não chúng sanh sự. Bồ Tát tự đắc kiến Phật dĩ lai, vị tằng tâm sanh nhất niệm dục tưởng. hà huống tòng sự, Nhược hoặc tòng sự, vô hữu thị xứ!

Phật tử ! Vì Bồ Tát chẳng dùng nhân duyên tham dục não hại tất cả chúng sinh. Thà bỏ thân mạng, quyết không làm việc não hại chúng sinh. Bồ Tát từ khi được thấy Phật đến nay, chưa từng sinh ra một niệm dục tưởng, hà huống là làm. Hoặc nếu là làm, thì không có việc đó.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Bồ Tát tu hạnh nhiêu ích, không dùng nhân duyên tham dục, mà khiến cho tất cả chúng sinh phiền não. Bồ Tát thà bỏ thân mạng, quyết không làm việc não hại chúng sinh.

Bồ Tát từ khi được thấy Phật cho đến nay, tâm chưa từng sinh ra một niệm dục tưởng, hà huống là làm ? Càng không thể được. Giả sử đi làm việc năm dục, thì không có lẽ đó ? Ngài tuyệt đối chẳng làm.

 

Nhĩ thời, Bồ Tát đãn tác thị niệm: nhất thiết chúng sanh, ư trường dạ trung, tưởng niệm ngũ dục, thú hướng ngũ dục, tham trước ngũ dục. kỳ tâm quyết định đam nhiễm trầm nịch, tùy kỳ lưu chuyển, bất đắc tự tại.

Bấy giờ, Bồ Tát bèn nghĩ như vầy : Tất cả chúng sinh, ở trong đêm dài, tưởng nghĩ năm dục, hướng về năm dục, tham trước năm dục, tâm họ quyết định. Đam nhiễm chìm đắm, lưu chuyển theo năm dục, nên chẳng được tự tại.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát bèn nghĩ như vầy : Hết thảy tất cả chúng sinh, ở trong đêm tối mê mang, luôn luôn suy nghĩ về thú vui năm dục, chỗ hướng về cũng là năm dục, chỗ tham trước cũng là năm dục. Tâm họ quyết định, đam mê mà chìm đắm trong năm dục, trôi nổi theo cảnh giới năm dục, cho nên chẳng được tự tại.

 

Ngã kim ứng đương lệnh thử chư ma cập chư Thiên nữ, nhất thiết chúng sanh trụ vô thượng giới. Trụ tịnh giới dĩ, ư nhất thiết trí, tâm vô thoái chuyển, đắc A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề, nãi chí nhập ư Vô-Dư Niết-Bàn.

Nay tôi phải khiến cho những con ma nầy, và các Thiên nữ, cùng tất cả chúng sinh, trụ nơi giới vô thượng. Trụ vào tịnh giới rồi, thì nơi nhất thiết trí, tâm chẳng thối chuyển, sẽ đắc được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, cho đến vào nơi Vô Dư Niết Bàn.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm nói : “Hiện tại tôi phải nghĩ biện pháp, khiến cho những con ma nầy, và tất cả Thiên nữ, cùng tất cả chúng sinh, trụ nơi giới báu quang minh vô thượng. Trụ nơi giới thanh tịnh rồi, thì đối với nhất thiết trí huệ, vĩnh viễn chẳng thối chuyển, mới chứng được Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác, cho đến vào nơi Vô Dư Niết Bàn”.

 

Hà dĩ cố? thử thị ngã đẳng sở ưng tác nghiệp, ưng tùy chư Phật như thị tu học. Tác thị học dĩ, ly chư ác hạnh, kế ngã, vô tri, dĩ trí nhập ư nhất thiết Phật Pháp, vi chúng sanh thuyết, lệnh trừ điên đảo. Nhiên tri bất ly chúng sanh hữu điên đảo

Tại sao ? Vì đây là sự nghiệp tôi phải làm, phải tu học theo chư Phật như vậy. Tu học như vậy rồi, thì lìa khỏi các hạnh ác, chấp ngã vô tri. Dùng trí huệ vào nơi tất cả Phật pháp, vì chúng sinh diễn nói, khiến cho họ dứt trừ điên đảo.

Giảng: Tại sao vậy ? Lại phải giáo hoá chúng sinh, lại phải độ thoát chúng sinh ? Vì Bồ Tát tu Bồ Tát đạo, thì phải làm sự nghiệp nầy, phải thường theo chư Phật học pháp môn chẳng có dục niệm.

Tu học như vậy rồi, thì sẽ lìa khỏi tất cả hạnh ác. Vì trước kia chẳng có trí huệ, cho nên không thể vào được trong tất cả Phật pháp. Hiện tại dùng trí huệ mà vào Phật pháp, vì chúng sinh diễn nói tất cả Phật pháp, khiến cho họ lìa khỏi điên đảo vọng tưởng.

 

Bất ly điên đảo hữu chúng sanh. Bất ư điên đảo nội hữu chúng sanh, bất ư chúng sanh nội hữu điên đảo. Diệc phi điên đảo thị chúng sanh, diệc phi chúng sanh thị điên đảo. Điên đảo phi nội pháp, điên đảo phi ngoại pháp. Chúng sanh phi nội pháp, chúng sanh phi ngoại pháp.

Biết rõ chẳng lìa chúng sinh có điên đảo, chẳng lìa điên đảo có chúng sinh. Chẳng ở trong điên đảo có chúng sinh, chẳng ở trong chúng sinh có điên đảo. Cũng chẳng phải điên đảo là chúng sinh, cũng chẳng phải chúng sinh là điên đảo. Điên đảo chẳng phải pháp ở trong, điên đảo chẳng phải pháp ở ngoài. Chúng sinh chẳng phải pháp ở trong, chúng sinh chẳng phải pháp ở ngoài.

Giảng: Phải biết chẳng phải lìa khỏi chúng sinh có điên đảo, cũng chẳng phải lìa khỏi điên đảo có chúng sinh. Ðây là chẳng tức chẳng lìa. Vì có chúng sinh, cho nên có điên đảo. Vì có điên đảo, cho nên có chúng sinh. Vốn là không, chẳng phải ở trong điên đảo có chúng sinh, cũng chẳng phải ở trong chúng sinh có điên đảo. Ðều là nương mà khởi tánh, biến kế chấp tánh; sở chấp trước mà thị hiện chúng sinh, tức là nương mà khởi tánh, điên đảo tức là biến kế chấp tánh. Nhìn lại tựa như có, thật tế đều là không.

Cũng chẳng phải điên đảo tức là chúng sinh, cũng chẳng phải chúng sinh tức là điên đảo, đây đều là hư vọng. Ðiên đảo là một thứ cảnh giới, cũng chẳng thuộc về pháp ở trong, cũng chẳng thuộc về pháp ở ngoài. Vì điên đảo chẳng phải chân chánh có, cho nên bên ngoài cũng chẳng có. Nếu bên ngoài có, thì phải thường có điên đảo. Chúng sinh cũng chẳng phải pháp bên trong, chúng sinh cũng chẳng phải pháp bên ngoài.

 

Nhất thiết chư pháp hư vọng bất thật, tốc khởi tốc diệt vô hữu kiên cố, như mộng như ảnh, như huyễn như hóa, cuống hoặc ngu phu. Như thị giải giả, tức năng giác liễu nhất thiết chư hạnh, thông đạt sanh tử cập dữ Niết-Bàn, chứng Phật Bồ-đề.

Tất cả các pháp đều hư vọng không thật. Khởi mau diệt mau, chẳng có bền vững, như mộng như bóng, như huyễn như hoá, lừa dối mê hoặc kẻ ngu. Người hiểu như vậy, liền giác ngộ tất cả các hạnh, thông đạt sinh tử, cùng với Niết Bàn, chứng Phật bồ đề.

Giảng: Tại sao phải nói như vậy ? Vì tất cả các pháp, đều là hư vọng không thật, cho nên đừng chấp trước. Nó chẳng có thật thể, sinh mau diệt cũng mau. Nó chẳng bền vững bất biến, mà là giống như nằm mộng, giống như hình bóng, giống như hư huyễn, giống như biến hoá .v.v… Chúng sinh điên đảo như vậy, cuồng loạn mê hoặc. Chúng sinh ngu si, giống như di hầu chấp mặt trăng, đi xuống giếng tìm mặt trăng. Nếu minh bạch tất cả các pháp, đều là hư vọng không thật, thì chẳng có sự chấp trước.

Giải thích đủ thứ đạo lý như vậy, thì sẽ giác ngộ thấu hiểu tất cả hạnh ác, sinh tử cũng minh bạch, Niết Bàn cũng minh bạch, liền chứng được Phật bồ đề.

 

Tự đắc độ, lệnh tha đắc độ. Tự giải thoát, lệnh tha giải thoát. Tự điều phục, lệnh tha điều phục. Tự tịch tĩnh, lệnh tha tịch tĩnh. Tự an ổn, lệnh tha an ổn. Tự ly cấu, lệnh tha ly cấu. Tự thanh tịnh, lệnh tha thanh tịnh. Tự Niết-Bàn, lệnh tha Niết-Bàn. Tự khoái lạc, lệnh tha khoái lạc.

Tự mình được độ, cũng khiến cho họ được độ. Mình giải thoát, cũng khiến cho họ giải thoát. Mình điều phục, cũng khiến cho họ được điều phục. Mình vắng lặng, cũng khiến cho họ vắng lặng. Mình an ổn, cũng khiến cho họ an ổn. Mình lìa trần cấu, cũng khiến cho họ lìa trần cấu. Mình thanh tịnh, cũng khiến cho họ thanh tịnh. Mình được Niết Bàn, cũng khiến cho họ được Niết Bàn. Mình an vui, cũng khiến cho họ an vui.

Giảng: Tư tưởng của Bồ Tát là tự mình được độ lìa khổ được vui, cũng khiến cho chúng sinh được độ. Mình được giải thoát (chẳng có chấp trước), cũng khiến cho chúng sinh được giải thoát. Mình được điều phục (chẳng có cống cao ngã mạn, đố kị chướng ngại), cũng khiến cho chúng sinh được điều phục. Mình được an vui vắng lặng, cũng khiến cho chúng sinh được an vui vắng lặng. Mình được an ổn, cũng khiến cho chúng sinh được an ổn. Mình được lìa khỏi tất cả nhiễm ô, tất cả phiền não, tất cả tham sân si, cũng khiến cho chúng sinh được lìa khỏi tất cả nhiễm ô, tất cả phiền não, tất cả tham sân si. Mình chứng được cảnh giới thanh tịnh, cũng khiến cho chúng sinh chứng được cảnh giới thanh tịnh. Mình được vào Vô Dư Niết Bàn, cũng khiến cho chúng sinh được vào Vô Dư Niết Bàn. Mình được chân chánh an vui, cũng khiến cho chúng sinh được chân chánh an vui. Mình được lìa khỏi tất cả vô minh, cũng khiến cho chúng sinh được lìa khỏi vô minh. Mình chẳng có tất cả vọng tưởng, cũng khiến cho chúng sinh chẳng có tất cả vọng tưởng. Cho nên nói Bồ Tát có tâm đại bi.

 

Phật tử! thử Bồ Tát phục tác thị niệm: ngã đương tùy thuận nhất thiết Như Lai, ly nhất thiết thế gian hạnh, cụ nhất thiết chư Phật Pháp, trụ vô thượng bình đẳng xứ, đẳng quán chúng sanh, minh đạt cảnh giới, ly chư quá thất, đoạn chư phân biệt. Xả chư chấp trước, thiện xảo xuất ly

Phật tử ! Bồ Tát nầy lại nghĩ như vầy : Tôi phải tuỳ thuận tất cả các Như Lai. Lìa khỏi tất cả hạnh thế gian. Đầy đủ tất cả các Phật pháp. Trụ nơi vô thượng bình đẳng. Bình đẳng quán sát chúng sinh. Thấu rõ thông đạt cảnh giới. Lìa các lỗi lầm. Dứt trừ các sự phân biệt. Xả bỏ các sự chấp trước. Khéo léo thoát khỏi ba cõi.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Vị Bồ Tát nầy lại nghĩ như vầy : “Tôi phải tuỳ thuận tất cả chư Phật, lìa khỏi tất cả những việc người thế gian làm. Ðầy đủ tất cả pháp của chư Phật đắc được. Trụ nơi vô thượng bình đẳng. Bình đẳng quán sát tất cả chúng sinh. Minh bạch tất cả cảnh giới. Lìa khỏi tất cả lỗi lầm. Dứt trừ tất cả sự phân biệt. Xả bỏ tất cả sự chấp trước. Dùng pháp môn phương tiện khéo léo để thoát khỏi nhà lửa ba cõi”. Do đó : “Ba cõi không yên, giống như nhà lửa”.

 

Tâm hằng an trụ vô thượng, vô thuyết, vô y, vô động, vô lượng, vô biên, vô tận, vô sắc thậm thâm trí tuệ.

Tâm luôn an trụ nơi vô thượng, không nói, không nương tựa, không động, vô lượng, vô biên, vô tận, vô sắc, trí huệ thâm sâu.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy lại nói : “Tâm của tôi luôn an trụ nơi vô thượng, chẳng có gì cao hơn. An trụ nơi không nói, chẳng nói năng nữa. An trụ nơi không nương tựa, chẳng có chỗ nương tựa. An trụ nơi không động, chẳng có lay động. An trụ nơi vô lượng, chẳng có số lượng. An trụ nơi vô biên, chẳng có bờ mé. An trụ nơi vô tận, chẳng có cùng tận. An trụ nơi vô sắc, chẳng có sắc tướng. Tâm của tôi luôn an trụ nơi trí huệ thâm sâu”.

 

Phật tử! thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ nhị nhiêu ích hạnh

Phật tử ! Đó gọi là hạnh nhiêu ích thứ hai của đại Bồ Tát.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðây tức là hạnh nhiêu ích thứ hai của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát vô vi nghịch hạnh

Phật tử ! Những gì là hạnh vô vi nghịch của đại Bồ Tát ?

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng đệ tử của Phật ! Gì là hạnh vô vi nghịch của đại Bồ Tát tu hành ? Hạnh vô vi nghịch tức là nhẫn nhục Ba La Mật. Bồ Tát chẳng trái nghịch với chúng sinh, phàm là việc có lợi ích đối với chúng sinh, dù có nhảy vào dầu sôi lửa bỏng, cũng không từ nan, tuyệt đối chẳng vì lợi ích chính mình làm tiền đề, chẳng có tư tưởng như vầy : “Có lợi thì tranh, không lợi thì nhường”.

 

Thử Bồ Tát thường tu nhẫn pháp, khiêm hạ cung kính. Bất tự hại, bất tha hại, bất lượng hại. Bất tự thủ, bất tha thủ, bất lượng thủ. Bất tự trước, bất tha trước, bất lượng trước. diệc bất tham cầu danh văn lợi dưỡng

Bồ Tát nầy thường tu pháp nhẫn nhục, khiêm nhường cung kính. Chẳng hại mình, chẳng hại người, chẳng hại mình người, chẳng thủ lấy mình, chẳng thủ lấy người, chẳng thủ lấy mình người. Mình chẳng tham chấp, cũng chẳng dạy người tham chấp, mình người đều chẳng tham chấp. Cũng chẳng tham cầu danh văn lợi dưỡng.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy tu hạnh vô vi nghịch, Ngài thời khắc từ từ tu pháp môn nhẫn nhục. Sự nhẫn nầy vốn không thể nhẫn được, cũng không dễ gì nhẫn, nhưng cũng phải nhẫn. Do đó :
“Khó nhẫn nhẫn được,
Khó thọ thọ được”.

Tất cả pháp nhẫn thường phải tu hành. Nhẫn có sinh nhẫn, pháp nhẫn, vô sinh pháp nhẫn, ba thứ. Nếu muốn tu nhẫn, thì trước hết phải đừng có tâm kiêu ngạo, phải khiêm nhường hạ mình. Trong Ðạo Ðức Kinh có nói :
“Thượng thiện nhược thuỷ
Thuỷ thiện lợi vạn vật, nhi bất tranh.
Xứ chúng nhân chi sở ác, cố chi ư đạo”.

Nghĩa là : Người thiện trên hết, giống như nước. Tuy nước lợi ích vạn vật, nhưng chẳng tranh công. Tuyệt đối chẳng nói ‘Tôi có công lao thấm nhuần vạn vật, cho nên mới sinh tồn’. Chỗ thấp hẹp, vạn vật chẳng muốn ở, đều muốn ở chỗ cao. Chỉ có nước chảy xuống chỗ thấp. Do đó: “Người ở chỗ cao, nước chảy xuống chỗ thấp”. Ðây là biểu thị hạ thấp. Vì khiêm nhường cung kính, cho nên mới hợp với đạo.

Bồ Tát chẳng những khiêm nhường, mà còn cung kính. Bất cứ đối với ai cũng đều lễ phép, rất khách sáo, tuyệt đối chẳng có tác phong cống cao ngã mạn, cũng chẳng có hành vi xem ai cũng chẳng ra gì. Ðối với tất cả chúng sinh đều sinh tâm cung kính, tâm thương xót, do đó :
“Bồ Tát chẳng thấy lỗi chúng sinh”.
Tại sao ? Vì Bồ Tát có tâm từ bi.

Bồ Tát chẳng tổn hại mình, cũng chẳng tổn hại chúng sinh, càng chẳng tổn hại mình và tổn hại người. Vì Bồ Tát tu pháp môn nhẫn nhục Ba La Mật, tất cả đều nhẫn thọ, chẳng có tâm sân hận, cho nên chẳng hại đôi bên. Trong tâm Bồ Tát chẳng sinh dục niệm thủ lấy, miệng chẳng nói lời lẽ thủ lấy, mình chẳng sinh tâm niệm thủ lấy, cũng chẳng vì chúng sinh sinh tâm niệm thủ lấy. Tức chẳng vì mình, cũng chẳng vì người, cả đôi bên đều chẳng có tâm niệm thủ lấy. Bồ Tát tự mình chẳng tham trước, cũng chẳng dạy chúng sinh tham trước, mình và chúng sinh đều chẳng tham trước. Tuy nhiên Bồ Tát hoằng pháp lợi sinh, nhưng chẳng cầu danh văn lợi dưỡng. Thân miệng ý ba nghiệp của Bồ Tát đã thanh tịnh, chẳng tạo nghiệp sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, uống rượu. Ðây là bắt đầu tu hạnh vô vi nghịch.

 

Đãn tác thị niệm: ngã đương thường vi chúng sanh thuyết Pháp, lệnh ly nhất thiết ác, đoạn tham, sân, si, kiêu mạn, phước tạng, xan tật, siểm cuống, lệnh hằng an trụ nhẫn nhục nhu hòa.

Bồ Tát chỉ nghĩ như vầy : Tôi phải thường vì chúng sinh nói pháp, khiến cho họ lìa tất cả nghiệp ác. Dứt tham sân si, kiêu mạn che dấu, tham sẻn đố kị dối trá. Khiến cho họ luôn an trụ nơi nhẫn nhục nhu hoà.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh vô vi nghịch, chỉ tưởng niệm như vầy: Tôi phải luôn luôn vì chúng sinh nói pháp. Nói pháp gì ? Nói pháp khiến cho chúng sinh bỏ mê về giác, pháp cải tà theo chánh, pháp trở về nguồn cội, pháp lìa khổ được vui, pháp chấm dứt sinh tử. Vì khiến cho tất cả chúng sinh xa lìa tất cả nghiệp ác, nghĩa là không làm các điều ác, làm các điều lành. Lại phải dứt tham sân si. Tức là siêng tu giới định huệ, tiêu diệt tham sân si. Lại phải dứt trừ kiêu ngạo ngã mạn, lại phải dứt trừ sạch che dấu nghiệp ác, và dứt trừ tham sẻn không xả bỏ, lại phải dứt trừ tâm đố kị, lại phải dứt tư tưởng xiểm nịnh, lại phải dứt trừ hành vi dối trá. Khiến cho tất cả chúng sinh an trụ nơi nhẫn nhục Ba La Mật, thân tâm biến thành nhu nhuyến điều hoà, kham làm bậc pháp khí.

 

Phật tử! Bồ Tát thành tựu như thị nhẫn pháp. giả sử hữu bách thiên ức na-do-tha a-tăng-kì chúng sanh lai chí kỳ sở, nhất nhất chúng sanh hóa tác bách thiên ức na-do-tha a-tăng-kì khẩu, nhất nhất khẩu xuất bách thiên ức na-do-tha a-tăng-kì ngữ, sở vị: bất khả hỉ ngữ, phi thiện pháp ngữ, bất duyệt ý ngữ, bất khả ái ngữ, phi nhân hiền ngữ, phi Thánh trí ngữ, phi Thánh tướng ứng ngữ, phi Thánh thân cận ngữ, thâm khả yếm ố ngữ, bất kham thính văn ngữ, dĩ thị ngôn từ hủy nhục Bồ Tát.

Phật tử ! Bồ Tát thành tựu pháp nhẫn nhục như vậy. Giả sử có trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ chúng sinh đến chỗ Bồ Tát. Mỗi chúng sinh hoá làm trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ cái miệng. Mỗi cái miệng nói ra trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ những lời chẳng hoan hỉ, lời pháp chẳng thiện, lời chẳng vừa ý, lời chẳng ưa thích, lời chẳng phải của hiền nhân, lời chẳng phải của bậc Thánh có trí huệ, lời chẳng tương ưng với bậc Thánh, lời chẳng gần gũi với bậc Thánh, lời rất đáng chán ghét, lời chẳng muốn nghe. Dùng những lời lẽ nầy huỷ nhục Bồ Tát.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Vị Bồ Tát đó tự tu thành tựu pháp môn nhẫn nhục như đã nói ở trên. Giả sử có trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ chúng sinh, đến chỗ Bồ Tát. Mỗi chúng sinh đều hoá làm trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ cái miệng. Mỗi cái miệng lại phát ra trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ lời lẽ. Những lời lẽ đó nói gì ?

1. Nói những lời chẳng hoan hỉ : Lời nói ra, khiến cho người nghe sinh tâm chẳng hoan hỉ.
2. Lời pháp chẳng lành : Hoan hỉ nói những lời vọng ngữ, thêu dệt, chưởi mắng, hai lưỡi. Ðây là những lời pháp chẳng lành.
3. Lời chẳng vừa ý : Lời nói ra, khiến cho người chẳng vui, thậm chí làm cho người nóng giận.
4. Lời chẳng ưa thích : Lời lẽ nói ra, chẳng phải là lời êm ái, khiến cho người ghét.
5. Lời chẳng phải của bậc hiền nhân : Lời nói ra, chẳng từ bi, chẳng hợp với lời của bậc chánh nhân quân tử.
6. Lời chẳng phải của bậc Thánh có trí huệ : Lời nói ra, đều là lời ngu si, chẳng co trí huệ, tức cũng là tà tri tà kiến, chẳng hợp với lời của bậc Thánh có trí huệ.
7. Lời chẳng tương ưng với bậc Thánh : Lời lẽ nói ra chẳng tương ưng với bậc Thánh có đức, mà là trái ngược.
8. Lời chẳng gần gũi với bậc Thánh : Lời lẽ nói ra, chẳng hợp gần gũi với bậc Thánh.
9. Lời chẳng muốn nghe : Lời lẽ nói ra chẳng muốn lọt vào tai. Những lời ô nhiễm nầy khiến cho người chán nghét. Dùng những lời lẽ nầy để huỷ báng Bồ Tát nhẫn nhục, nhưng Bồ Tát chẳng lay động. Tại sao ? Vì Bồ Tát tu pháp môn nhẫn nhục Ba La Mật.

 

Hựu thử chúng sanh nhất nhất các hữu bách thiên ức na-do-tha a-tăng-kì thủ, nhất nhất thủ các chấp bách thiên ức na-do-tha a-tăng-kì khí trượng bức hại bồ tát.

Những chúng sinh nầy, mỗi người đều có trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ tay. Mỗi tay đều cầm trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ đồ gậy, bức hại Bồ Tát.

Giảng: Những chúng sinh đó, dùng trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ cái miệng để huỷ báng nhục mạ Bồ Tát rồi. Mỗi chúng sinh lại có trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ tay, mỗi tay lại cầm trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ đồ đạc gậy gộc, để bức bách xâm hại Bồ Tát.

 

Như thị Kinh ư a-tăng-kì kiếp, tằng vô hưu tức. Bồ Tát tao thử cực đại sở độc, thân mao giai thụ, mạng tướng dục đoạn, tác thị niệm ngôn: ngã nhân thị khổ, tâm Nhược động loạn, tức tự bất điều phục, tự bất thủ hộ, tự bất minh liễu, tự bất tu tập, tự bất chánh định, tự bất tịch tĩnh, tự bất ái tích, tự sanh chấp trước, hà năng lệnh tha tâm đắc thanh tịnh?

Như vậy trải qua A tăng kỳ kiếp, chưa từng ngừng nghỉ. Bồ Tát gặp những sự rất thống khổ độc hại đó, lông trên thân đều dựng đứng, mạng sống gần chết, bèn tự nghĩ rằng : Tôi do sự khổ nầy, nếu tâm động loạn thì mình chẳng điều phục được, mình chẳng thủ hộ được, mình chẳng thấu rõ, mình chẳng tu tập, mình chẳng chánh định, mình chẳng vắng lặng, mình chẳng ái tiếc, mình sinh chấp trước. Làm sao có thể khiến cho tâm họ được thanh tịnh?

Giảng: Nhiều miệng như vậy chưởi mắng Bồ Tát; nhiều tay như vậy đánh đập Bồ Tát. Trải qua thời gian A tăng kỳ kiếp, chưa từng gián đoạn, cũng chẳng ngừng nghỉ. Bồ Tát luôn luôn chịu đánh chịu chưởi, gặp sự thống khổ độc hại như vậy, lông trên thân đều dựng đứng, tánh mạng sắp nguy kịch. Song, vẫn nghĩ như vầy : Tôi vì sự thống khổ nầy, nếu nhẫn chẳng được cảnh giới nầy, trong tâm hoặc nóng giận, hoặc động loạn. Vậy thì tôi chẳng điều phục được tâm mình, không giữ gìn được giới luật, chẳng thấu hiểu được các pháp thật tướng, không thể tu tập thiền định, đây là sự thử thách. Do đó : “Tất cả đều là thử thách”, nếu không qua được sự thử thách, bị cảnh giới lay chuyển, có người mắng chịu chẳng được, có người đánh càng chịu không được, đây là chẳng có công phu chánh định. Nếu động tâm, thì cũng chẳng vắng lặng. Mình chẳng ái tiếc pháp thân huệ mạng, mình sinh ra chấp trước tướng ta, tâm của mình chẳng thanh tịnh, thì làm sao khiến cho tâm của họ được thanh tịnh ?

 

Nhĩ thời Bồ Tát phục tác thị niệm: ngã tùng vô thủy kiếp, trụ ư sanh tử, thọ chư khổ não. như thị tư duy, trọng tự khuyến lệ, lệnh tâm thanh tịnh, nhi đắc hoan hỉ. Thiện tự điều nhiếp, tự năng an trụ ư Phật Pháp trung, diệc lệnh chúng sanh đồng đắc thử pháp.

Bấy giờ, Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Tôi từ vô thuỷ kiếp, trụ ở trong sinh tử, thọ các khổ não. Tư duy như vậy, thì tự mình khích lệ, khiến cho tâm thanh tịnh, mà được hoan hỉ. Khéo tự điều phục nhiếp thọ. Tự an trụ ở trong Phật pháp, cũng khiến cho chúng sinh đồng được pháp nầy.

Giảng: Bồ Tát lúc đó, lại nghĩ như vầy : Tôi từ vô thuỷ kiếp đến nay, an trụ ở trong sáu nẻo luân hồi, thọ tất cả khổ não, tại sao nhất thời tôi không thể nhẫn được ? Có một bài kệ rằng :

“Ngươi ở trong đường ác đã bao nhiêu kiếp,
Thọ khổ vô ích chưa thoát khỏi được
Nay làm chút việc lành được bồ đề
Lợi lớn không nên sinh tâm thối chuyển”.

Ðây là khuyên người tu nhẫn nhục, đừng vì một chút khổ mà nhẫn thọ không được. Nhẫn qua được chút khổ nầy, thì sẽ đắc được lợi ích.

Bồ Tát lại tư duy như vậy, thì tự mình khuyến khích mình, tự mình cổ lệ mình. Dùng đủ thứ quán huệ để khiến cho tâm thanh tịnh. Nếu tâm thanh tịnh, thì sẽ sinh tâm hoan hỉ. Tâm của chúng ta, tại sao chẳng hoan hỉ ? Vì chẳng thanh tịnh. Tại sao chẳng thanh tịnh ? Vì có tham sân si. Ba độc nầy hay sinh ra phiền não, cho nên chẳng hoan hỉ. Hiện tại dùng đủ thứ trí huệ để quán sát, để suy gẫm, khiến cho mình điều phục phiền não của mình, mà khôi phục lại bản lai thanh tịnh. Như thế sẽ đắc được hoan hỉ. Ðắc được hoan hỉ rồi, thì vẫn phải khéo điều phục thu nhiếp. Ðiều phục thu nhiếp gì ? Tức là điều phục tánh tình cang cường, nhiếp trì cảnh giới hoan hỉ. Như vậy sẽ được an ổn trụ ở trong Phật pháp, cũng khiến cho tất cả chúng sinh đồng đắc được sự thấm nhuần của Phật pháp.

 

Phục cánh tư tánh: thử thân không tịch, vô ngã, ngã sở, vô hữu chân thật, tánh không vô nhị. Nhược khổ Nhược lạc, giai vô sở hữu, chư pháp không cố. Ngã đương giải liễu, quảng vi nhân thuyết, lệnh chư chúng sanh diệt trừ thử kiến. Thị cố, ngã kim tuy tao khổ độc, ứng đương nhẫn thọ.

Bồ Tát lại càng tư duy, thân nầy không tịch, không có cái ta và của ta, không có chân thật, tánh không chẳng hai. Hoặc khổ hoặc vui, đều chẳng chỗ có, vì các pháp đều không. Tôi hiểu rồi, sẽ rộng vì mọi người tuyên nói, khiến cho các chúng sinh diệt trừ sự thấy nầy. Cho nên nay tôi tuy gặp thống khổ độc hại, phải nên nhẫn thọ.

Giảng: Bồ Tát lại càng tư duy tiến thêm một bước : Bổn thân bị trăm ngàn ức Na do tha A tăng kỳ chúng sinh, dùng miệng mắng chưởi Ngài, dùng tay đánh Ngài, rất là thống khổ, khiến cho người khó nhẫn được. Nếu quán tưởng như vậy, thì sẽ biết thân thể nầy vốn là giả, chẳng chân thật. Tức nhiên biết là không tịch, lại hà tất phải chấp trước ! Lục Tổ Huệ Năng có nói :

“Xưa nay không một vật
Chỗ nào dính bụi bặm” ?

Trong thân thể tìm chẳng được một cái ta. Thân thể mỗi cái đều có tên của nó, đầu có tên đầu, thân có tên thân, tay có tên tay, chân có tên chân. Cho đến mắt tai mũi lưỡi, và ngũ tạng lục phủ, đều có tên gọi của nó. Nhưng tìm chẳng được cái ta tồn tại. Tức nhiên chẳng có cái ta, vậy có cái của ta chẳng ? Ðây là của ta, kia là của ta. Song, khi chết đi thì gì là của bạn ? Nếu nói thân nầy là ta ! Vậy bạn phải làm chủ được. Ðến lúc già, tóc đừng cho nó bạc, mắt đừng cho nó loà, tai đừng cho nó điết, răng đừng cho nó rụng. Bạn có quyền lực như thế thì mới được. Bằng không thì đừng bàn đến. Giả sử đều là của bạn, thì nên dạy sống mãi không chết, trẻ mãi không già, mặt giống như trẻ con. Tại sao đến lúc đó thì da như da gà, tóc như lông hạt ? Do đó có thể chứng minh, thân nầy chẳng thuộc về bạn. Nếu là của bạn thì đừng cho nó sinh bệnh, đừng cho nó chết, như thế mới được.

Thân thể của chúng ta, chẳng phải ta, cũng chẳng phải của ta. Thân thể của chúng ta giống như căn phòng, chúng ta ở trong phòng, khi phòng hư hoại (chết đi) thì phải dọn nhà (đầu thai), đi tìm cái phòng khác để ở. Vì tìm phòng, cho nên ở trong sáu nẻo luân hồi, chuyển lại chuyển đi, vĩnh viễn không ngừng.

Chúng ta hay nói, hay ăn, hay mặc đồ, hay ngủ nghỉ, đều vì có chân như tự tánh chi phối. Tự tánh tức là Phật tánh. Vì có Phật tánh, mới có tất cả sự cử động hành vi, để chi phối thân thể nầy. Ðừng chấp trước đây là của ta, cho nên mới nói chẳng có chân thật.

Thân thể của chúng ta là do bốn đại giả hoà hợp, khi chết đi, thì chất cứng trả về cho đất, tánh ước trả về cho nước, hơi nóng trả về cho lửa, hơi thở trả về cho gió, mỗi thứ trở về bổn vị của nó, đó tức là không ! Gì cũng chẳng có, cho nên mới nói tánh không chẳng hai.

Bất cứ là thọ khổ hay thọ vui, suy gẫm sâu xa thì gì cũng chẳg có, tất cả đều không. Tại sao phải nói như vậy ? Vì các pháp vốn là không tịch. Tôi phải chân chánh minh bạch hiểu rõ đạo lý nầy, để vì chúng sinh rộng nói pháp nầy, khiến cho họ đừng có thành kiến chấp trước thân thể. Không có chấp trước tức là giải thoát.

Tôi (Bồ Tát) vì nhân duyên nầy, cho nên hiện tại tuy nhiên bị chúng sinh dùng miệng mắng chưởi, dùng tay đánh đập tôi. Song, tôi phải tiếp thọ sự khổ nầy, nhẫn sự khổ nầy. Ðây là tâm trạng của Bồ Tát, bị chúng sinh nhục mạ, ngược lại thương xót chúng sinh. Tinh thần như vậy thật là vĩ đại ! Chúng ta phải học theo Bồ Tát, tha thứ cho bất cứ ai, tuyệt đối không nóng giận.

 

Vi từ niệm chúng sanh cố, nhiêu ích chúng sanh cố, an lạc chúng sanh cố, liên mẫn chúng sanh cố, nhiếp thọ chúng sanh cố, bất xả chúng sanh cố, tự đắc giác ngộ cố, lệnh tha giác ngộ cố, tâm Bất-thoái-chuyển cố, thú hướng Phật đạo cố.

Vì từ niệm chúng sinh. Vì lợi ích chúng sinh. Vì an lạc chúng sinh. Vì thương xót chúng sinh. Vì nhiếp thọ chúng sinh. Vì chẳng xả bỏ chúng sinh. Vì tự mình được giác ngộ. Vì khiến cho họ giác ngộ. Vì tâm chẳng thối chuyển. Vì hướng về Phật đạo.

Giảng: Tôi (Bồ Tát tu hạnh vô vi nghịch) tại sao phải nhẫn thọ sự khổ nầy ? Vì muốn thành tựu đạo nghiệp của tôi, vì giáo hoá chúng sinh, cho nên mới nhẫn thọ sự khổ nầy.

Các vị hãy nhìn xem, Bồ Tát tự mình nhẫn thọ sự khổ nầy, vẫn an ủi mình, tất cả phải nhẫn nại, không sinh phiền não. Từ một số người nhìn lại thì hành vi của vị Bồ Tát nầy là ngu si nhất. Nhưng Bồ Tát tự nhìn lại là biện pháp thông minh nhất. Một số người nhẫn không được mà Ngài nhẫn được, một số người thọ không được mà Ngài thọ được, đây thật là siêu việt hơn người, cho nên gọi là Bồ Tát.

Bồ Tát từ bi, nơi nơi đều chịu thiệt thòi, chẳng chiếm tiện nghi. Ai muốn làm Bồ Tát ? Thì trước hết phải chịu thiệt thòi, có người mắng bạn thì cho rằng là họ thiện tri thức. Có người đánh bạn, thì nên xem họ là bạn tốt. Nếu có tư tưởng như vậy thì mới có tư cách làm Bồ Tát. Ai ai cũng đều quán như thế, thì người người chẳng xung đột lẫn nhau.

Bồ Tát có mười nguyên nhân nầy cho nên phải nhẫn thọ :

1. Vì từ niệm tất cả chúng sinh.
2. Vì lợi ích tất cả chúng sinh.
3. Vì an lạc tất cả chúng sinh.
4. Vì thương xót tất cả chúng sinh.
5. Vì nhiếp thọ tất cả chúng sinh.
6. Vì chẳng xả bỏ tất cả chúng sinh.
7. Vì tự mình được giác ngộ.
8. Vì khiến cho họ được giác ngộ.
9. Vì tâm chẳng thối chuyển.
10. Vì hướng về Phật đạo.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ tam vô vi nghịch hạnh

Đó gọi là hạnh vô vi nghịch của đại Bồ Tát.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðây tức là hạnh vô vi nghịch thứ ba của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát vô khuất nạo hạnh?

Phật tử ! Những gì là hạnh vô khuất nhiễu của đại Bồ Tát ?

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh vô khuất nhiễu của đại Bồ Tát tu hành ? Vô khuất nhiễu tức là chẳng khuất phục chẳng đầu hàng. Tuyệt đối không nói pháp môn nầy quá khó, không dễ gì tu hành. Hoặc cảm thấy Phật pháp quá sâu, chẳng dễ gì minh bạch, tức là không dám tu hành. Bồ Tát thì dũng mãnh tinh tấn tu hành, tuyệt đối chẳng sinh tâm thối chuyển.

 

Thử bồ tát tu chư tinh tấn, sở vị: đệ nhất tinh tấn, đại tinh tấn, thắng tinh tấn, thù thắng tinh tấn, tối thắng tinh tấn, tối diệu tinh tấn, thượng tinh tấn, vô thượng tinh tấn, vô đẳng tinh tấn, phổ biến tinh tấn.

Bồ Tát nầy tu các hạnh tinh tấn, đó là: Đệ nhất tinh tấn. Đại tinh tấn. Thắng tinh tấn. Thù thắng tinh tấn. Tối thắng tinh tấn. Tối diệu tinh tấn. Thượng tinh tấn. Vô thượng tinh tấn. Vô đẳng tinh tấn. Phổ biến tinh tấn.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh vô khuất nhiễu, Ngài tu tập mười thứ pháp môn tinh tấn. Ðó là :

1. Ðệ nhất tinh tấn : Tức là ngày tinh tấn, đêm tinh tấn, thời thời khắc khắc đều tinh tấn.
2. Ðại tinh tấn : Tức là thân tinh tấn, tâm tinh tấn, tối đại tinh tấn.
3. Thắng tinh tấn : Tức là tinh tấn sự lý viên dung không thể thắng.
4. Thù thắng tinh tấn : Tức là tinh tấn đặc biệc thù thắng.
5. Tối thắng tinh tấn : Tức là thắng tinh tấn trong sự tối thắng tinh tấn.
6. Tối diệu tinh tấn : Tức là tinh tấn tối vi diệu không thể nghĩ bàn.
7. Thượng tinh tấn : Tức là tinh tấn tối thượng không gì sánh bằng.
8. Tối thượng tinh tấn : Tức là thượng tinh tấn trong sự tối thượng tinh tấn.
9. Vô đẳng tinh tấn : Tinh tấn vô thượng vô đẳng không gì sánh bằng.
10. Phổ biến tinh tấn : Tức là phổ biến tu pháp môn tinh tấn.

 

Tánh Vô tam độc, tánh vô kiêu mạn, tánh bất phước tạng, tánh bất xan tật, tánh vô siểm cuống, tánh tự tàm quý, chung bất vi não nhất chúng sanh cố nhi hành tinh tấn,

Tự tánh chẳng có ba độc. Tự tánh chẳng kiêu mạn. Tự tánh chẳng che dấu. Tự tánh chẳng tham sẻn đố kị. Tự tánh chẳng dối trá. Tự tánh hổ thẹn, quyết không làm não hại chúng sinh mà thực hành tinh tấn.

Giảng: Trong tự tánh chẳng có tham sân si ba độc. Trong tự tánh khiêm cung hoà mục, chẳng có kiêu ngạo ngã mạn, trong tự tánh không che dấu tội nghiệp lỡ phạm. Trong tự tánh chẳng tham sẻn mà bố thí, chẳng đố kị mà đồng tình. Trong tự tánh chẳng có tư tưởng dối trá, chẳng có hành vi lừa gạt. Trong tự tánh sinh tâm đại hổ thẹn, quyết không khiến cho tất cả chúng sinh buồn phiền mà sinh phiền não. Vì nhân duyên đó, cho nên Bồ Tát tu tập pháp môn tinh tấn.

 

Đãn vi đoạn nhất thiết phiền não cố nhi hành tinh tấn, đãn vi bạt nhất thiết hoặc bổn cố nhi hành tinh tấn, đãn vi trừ nhất thiết tập khí cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh giới cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh tử thử sanh bỉ cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh phiền não cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh tâm lạc cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh cảnh giới cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh chư căn thắng liệt cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết chúng sanh tâm hành cố nhi hành tinh tấn.

Chỉ vì dứt trừ tất cả phiền não, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì nhổ trừ tất cả gốc rễ mê hoặc, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì trừ sạch tất cả tập khí, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tất cả chúng sinh giới, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tất cả chúng sinh chết đây sinh kia, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tất cả phiền não của chúng sinh, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tất cả tâm ưa thích của chúng sinh, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết cảnh giới của tất cả chúng sinh, mà thật hành tinh tấn. Chỉ vì biết các căn thắng liệt của tất cả chúng sinh, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tâm hành của tất cả chúng sinh, mà thực hành tinh tấn.

Giảng: Bồ Tát chỉ vì mười nguyên nhân nầy, cho nên tu hành pháp môn tinh tấn :

1. Vì muốn dứt trừ tất cả phiền não.
2. Vì muốn nhổ sạch tất cả gốc rễ mê hoặc.
3. Vì muốn tiêu trừ tất cả tập khí.
4. Vì muốn biết tất cả chúng sinh.
5. Vì muốn biết tất cả chúng sinh chết nơi đây sinh nơi kia.
6. Vì muốn biết tất cả chúng sinh tại sao có phiền não ?
7. Vì muốn biết trong tâm của tất cả chúng sinh hoan hỉ những gì ?
8. Vì muốn biết hết thảy cảnh giới của tất cả chúng sinh.
9. Vì muốn biết căn tánh của tất cả chúng sinh là thắng hay liệt.
10. Vì muốn biết trong tâm của tất cả chúng sinh nghĩ làm những gì ?

Vì mười nguyên nhân nầy, cho nên dũng mãnh tinh tấn tu hành, mà không giải đãi.

 

Đãn vi tri nhất thiết pháp giới cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết Phật Pháp căn bản tánh cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết Phật pháp bình đẳng tánh cố nhi tinh tấn, đãn vi tri tam thế bình đẳng tánh cố nhi hành tinh tấn, đãn vi đắc nhất thiết Phật Pháp trí quang minh cố nhi hành tinh tấn, đãn vi chứng nhất thiết Phật Pháp trí cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết Phật Pháp nhất thật tướng cố nhi hành tinh tấn, đãn vi tri nhất thiết Phật Pháp vô biên tế cố nhi hành tinh tấn, đãn vi đắc nhất thiết Phật Pháp quảng đại quyết định thiện xảo trí cố nhi hành tinh tấn, đãn vi đắc phân biệt diễn thuyết nhất thiết Phật Pháp cú nghĩa trí cố nhi hành tinh tấn.

Chỉ vì biết tất cả pháp giới, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì tánh căn bản của tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tánh bình đẳng của tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tánh ba đời bình đẳng, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì được trí quang minh của tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì chứng được trí huệ của tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết một thật tướng của tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì biết tất cả Phật pháp không bờ mé, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì đắc được trí quyết định khéo léo rộng lớn của tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn. Chỉ vì đắc được trí phân biệt diễn nói câu nghĩa tất cả Phật pháp, mà thực hành tinh tấn.

Giảng: Bồ Tát lại vì mười nguyên nhân nầy, cho nên tu hành pháp môn tinh tấn :

1. Vì muốn biết tất cả pháp giới.
2. Vì muốn biết tánh căn bản của tất cả Phật pháp.
3. Vì muốn biết tánh bình đẳng của tất cả Phật pháp.
4. Vì muốn biết tánh ba đời là bình đẳng.
5. Vì muốn biết trí huệ quang minh của tất cả Phật pháp.
6. Vì muốn chứng được trí huệ của tất cả Phật pháp.
7. Vì muốn biết một thật tướng của tất cả Phật pháp.
8. Vì muốn biết tất cả Phật pháp không có bờ mé.
9. Vì muốn biết trí quyết định khéo léo rộng lớn của tất cả Phật pháp.
10. Vì muốn đắc được trí huệ phân biệt diễn nói câu nghĩa tất cả Phật pháp.

Bồ Tát vì mười nguyên nhân nầy, cho nên dũng mãnh tinh tấn tu hành, mà không giải đãi.

 

Phật tử! Bồ-Tát Ma-ha-tát thành tựu như thị tinh tấn hạnh dĩ, thiết hữu nhân ngôn: nhữ phả năng vi vô số thế giới sở hữu chúng sanh, dĩ nhất nhất chúng sanh cố, ư A-tỳ địa ngục, Kinh vô số kiếp, bị thọ chúng khổ. Lệnh bỉ chúng sanh nhất nhất đắc trị vô số chư Phật xuất hưng ư thế, dĩ kiến Phật cố, cụ thọ chúng lạc, nãi chí nhập ư Vô-Dư Niết-Bàn, nhữ nãi đương thành A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề. Năng nhĩ? Bất da?

Đáp ngôn: ngã năng.

Phật tử ! Đại Bồ Tát thành tựu hạnh tinh tấn như vậy rồi. Nếu như có người nói: Ngài có thể vì hết thảy chúng sinh trong vô số thế giới, vì mỗi chúng sinh mà ở địa ngục A tỳ, trải qua vô số kiếp, thay thế họ thọ các sự khổ. Khiến cho các chúng sinh đó, đều được thấy vô số chư Phật, xuất hiện ra đời. Vì nhờ thấy Phật, nên thọ đầy đủ các sự an vui, cho đến vào nơi Vô Dư Niết Bàn, rồi ngài mới thành Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Ngài có làm được chăng ?

Đáp rằng : Tôi làm được.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðại Bồ Tát thành tựu hạnh tinh tấn như vậy rồi. Giả sử có người đến hỏi Bồ Tát : “Ngài có thể khiến cho hết thảy chúng sinh trong vô số vô lượng thế giới không thọ thống khổ, mà cam tâm tình nguyện vào địa ngục A tỳ, trải qua thời gian vô số lượng đại kiếp, thay thế họ thọ đủ thứ sự thống khổ chăng ? Ngài có thể khiến cho hết thảy chúng sinh, đều gặp được vô số chư Phật xuất hiện ra đời, nhờ thấy Phật nghe pháp, mà thọ đầy đủ sự an vui, cho đến hết thảy chúng sinh vào nơi Vô Dư Niết Bàn. Tất cả chúng sinh đó đều thành Phật rồi, Ngài mới thành tựu Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác, Ngài có thể nhẫn nại thời gian lâu dài để tu pháp môn tinh tấn chăng ?”

Vị Bồ Tát nầy đáp : “Tôi làm được ! Ðợi hết thảy chúng sinh trong địa ngục, gặp Phật nghe pháp, tu đạo thành Phật rồi, tôi mới chứng quả vị Phật”.

A tỳ dịch là “vô gián”, tức nghĩa là chẳng có không gian. Một người ở trong địa ngục nầy cũng đầy. Vạn người ở trong địa ngục nầy cũng đầy. Tóm lại, một người cũng cảm thấy chật hẹp, vạn người cũng cảm thấy chật hẹp. Lại có lối nói, nghĩa là chẳng có gián đoạn. Từ khi bắt đầu vào trong địa ngục nầy, thọ khổ không có lúc nào gián đoạn, cho nên gọi là địa ngục vô gián.

 

Thiết phục hưũ nhân tác như thị ngôn: hữu vô lượng a-tăng-kì đại hải, nhữ đương dĩ nhất mao đoan tích chi lệnh tận. hữu vô lượng a-tăng-kì thế giới, tận mạt vi trần. Bỉ tích cập trần, nhất nhất số chi, tất tri kỳ số. vi chúng sanh cố, Kinh Nhĩ hứa kiếp, ư niệm niệm trung thọ khổ bất đoạn. Bồ Tát bất dĩ văn thử ngữ cố nhi sanh nhất niệm hối hận chi tâm, đãn cánh tăng thượng hoan hỉ dũng dược, thâm tự khánh hạnh đắc Đại thiện lợi: dĩ ngã lực cố, lệnh bỉ chúng sanh vĩnh thoát chư khổ.

Giả sử lại có người nói như vầy : Có vô lượng A tăng kỳ biển lớn, Ngài nên dùng đầu sợi lông chấm nước biển cho cạn sạch. Có vô lượng thế giới, mài hết làm thành bụi. Số giọt nước và bụi đó đều biết được số lượng. Vì chúng sinh mà trải qua số kiếp như số giọt nước và hạt bụi đó. Ở trong niệm niệm, thọ khổ không gián đoạn. Bồ Tát chẳng vì nghe những lời nầy, mà sinh một tâm niệm hối hận. Chỉ càng tăng thêm hoan hỉ vui mừng : Tôi rất may mắn, được lợi lành lớn, nhờ sức của tôi mà khiến cho những chúng sinh đó, vĩnh viễn thoát khỏi các sự khổ.

Giảng: Lại có người đến hỏi Bồ Tát như vầy : “Có vô lượng A tăng kỳ biển lớn, Ngài dùng một đầu sợi lông chấm nước biển lớn, khiến cho biển lớn cạn sạch. Lại có vô lượng A tăng kỳ thế giới, đem nghiền nát hết thành bụi. Những biển lớn đó có bao nhiêu giọt nước ? Những hạt bụi đó có bao nhiêu hạt ? Ngài phải đếm rõ số mục chính xác có bao nhiêu. Vì giáo hoá chúng sinh, mà trải qua thời gian số kiếp nhiều như số giọt nước biển và số hạt bụi đó. Ở trong niệm niệm đều thọ khổ không gián đoạn, Ngài có thể nhẫn thọ chăng ?” Bồ Tát chẳng vì những lời nói đó mà sinh một tâm niệm hối hận, ngược lại càng tăng thêm hoan hỉ vui mừng. Rất là may mắn, đắc được lợi lành lớn. Nhờ sức lực của tôi mà khiến cho chúng sinh thọ khổ ở trong địa ngục, vĩnh viễn được được thoát khỏi tất cả các sự khổ, đắc được tất cả sự an vui.

 

Bồ Tát dĩ thử sở hạnh phương tiện, ư nhất thiết thế giới trung, lệnh nhất thiết chúng sanh nãi chí cứu cánh Vô-Dư Niết-Bàn.

Bồ Tát dùng những phương tiện thực hành đó, ở trong tất cả thế giới, khiến cho tất cả chúng sinh, cho đến được rốt ráo Vô Dư Niết Bàn.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh vô khuất nhiễu, dùng phương tiện thực hành đó, ở trong tất cả thế giới, khiến cho tất cả chúng sinh tương lai thảy đều đắc được rốt ráo Vô Dư Niết Bàn, nghĩa là thành Phật.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ tứ vô khuất nạo hạnh

Đó là hạnh vô khuất nhiễu thứ tư của đại Bồ Tát.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðây tức là hạnh vô khuất nhiễu thứ tư của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát ly si loạn hạnh?

Phật tử ! Những gì là hạnh lìa si loạn của đại Bồ Tát ?

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng đệ tử của Phật ! Gì là hạnh lìa si loạn của đại Bồ Tát tu hành ? Si tức là ngu si, loạn tức là tán loạn. Vì ngu si, cho nên tán loạn. Chẳng si thì chẳng có vô minh, chẳng loạn thì có định lực. Chẳng có vô minh, thì chẳng làm việc ngu si. Chẳng tán loạn, thì thường ở trong định. Cho nên Bồ Tát phải tu hạnh môn lìa khỏi ngu si tán loạn, tức cũng là thiền định.

 

Thử bồ tát thành tựu chánh niệm, tâm vô tán loạn, kiên cố bất động, tối thượng thanh tịnh, quảng đại vô lượng, vô hữu mê hoặc.

Bồ Tát nầy thành tựu chánh niệm, tâm chẳng tán loạn, kiên cố chẳng động, thanh tịnh tối thượng, rộng lớn vô lượng, chẳng có mê hoặc.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, thời thời khắc khắc thành tựu chánh niệm (chánh định). Vì có chánh định, cho nên tâm chẳng tán loạn. Tức cũng là chẳng khởi vọng tưởng, cũng chẳng điên đảo. Ðịnh lực kiên cố chẳng giao động. Thường ở trong định, đắc được thanh tịnh vô thượng. Trong tâm chẳng có kiến hoặc (hoặc thấy), tư hoặc (hoặc suy nghĩ), trần sa hoặc (hoặc các bụi). Kiến hoặc tức là thấy cảnh giới, thì bị cảnh giới mê hoặc. Mắt chuyển theo sắc trần, cho đến ý chuyển theo pháp trần, do đó : “Ðối cảnh khởi tham ái”. Tư hoặc tức là suy nghĩ khởi mê hoặc, đối với lý luận chẳng phân rõ ràng, do đó : “Mê lý khởi phân biệt”. Trần sa hoặc tức là trong tâm vọng tưởng, nhiều như các bụi, vì như vậy thì chẳng thanh tịnh. Hiện tại dứt sạch ba hoặc, cho nên đắc được thanh tịnh vô thượng. Nếu có cảnh giới rộng lớn vô biên tận hư không khắp pháp giới như vậy, cũng chẳng sinh mê hoặc.

 

Dĩ thị chánh niệm cố, thiện giải thế gian nhất thiết ngữ ngôn, năng trì xuất thế chư Pháp ngôn thuyết.

Vì nhờ chánh niệm, nên khéo hiểu tất cả ngôn ngữ thế gian. Hay thọ trì các pháp lời nói xuất thế gian.

Giảng: Bồ Tát vì có chánh niệm, cho nên khéo hiểu tất cả ngôn ngữ thế gian. Hay thọ trì tất cả pháp môn tu hành và lời nói xuất thế gian.

 

Sở vị: năng trì sắc Pháp, phi sắc Pháp ngôn thuyết, năng trì kiến lập sắc tự tánh ngôn thuyết, nãi chí năng trì kiến lập thọ, tưởng, hành, thức tự tánh ngôn thuyết, tâm vô si loạn.

Đó là: Hay thọ trì lời nói sắc pháp chẳng phải sắc pháp. Hay thọ trì lời nói kiến lập sắc tự tánh, cho đến hay thọ trì lời nói kiến lập thọ tưởng hành thức tự tánh, tâm chẳng si loạn.

Giảng: Tất cả lời nói, tức là lời nói hay trì sắc pháp và chẳng phải sắc tâm pháp. Phàm là có chất ngại là sắc, chẳng có chất ngại là tâm. Tóm lại, có hình tướng là sắc, không hình tướng là tâm. Song, hay trì kiến lập có hình tướng sắc pháp, cho đến hay trì kiến lập không hình tướng thọ tưởng hành thức pháp, mà tâm chẳng ngu si và tán loạn.

 

Ư thế gian trung, tử thử sanh bỉ, tâm vô si loạn. Nhập thai xuất thai, tâm vô si loạn. phát Bồ-đề ý, tâm vô si loạn. sự thiện tri thức, tâm vô si loạn. Cần tu Phật Pháp, tâm vô si loạn. giác tri ma sự, tâm vô si loạn. Ly chư ma nghiệp, tâm vô si loạn. ư bất khả thuyết kiếp, tu Bồ Tát hạnh, tâm vô si loạn.

Ở trong thế gian, chết đây sinh kia, tâm chẳng si loạn. Nhập thai xuất thai, tâm chẳng si loạn. Phát tâm bồ đề, tâm chẳng si loạn. Phụng sự thiện tri thức, tâm chẳng si loạn. Siêng tu Phật pháp, tâm chẳng si loạn. Giác biết việc ma, tâm chẳng si loạn. Lìa các ma nghiệp, tâm chẳng si loạn. Nơi bất khả thuyết kiếp, tu hạnh Bồ Tát, tâm chẳng si loạn.

Giảng: Bồ Tát ở trong thế gian, chết ở đây lại sinh về kia. Sinh sinh chết chết, chết chết sinh sinh, chẳng bị sinh tử lay chuyển. Tại sao ? Vì tâm chẳng ngu si và tán loạn, cho nên chẳng điên đảo. Bồ Tát nhập thai xuất thai, tâm chẳng si loạn.

Nhập thai có bốn thứ :

1. Chuyển Luân Thánh Vương nhập thai, hay dùng chánh tri nhập thai, nhưng chẳng biết làm thế nào để trụ thai, làm thế nào để xuất thai ?
2. Bậc Duyên Giác nhập thai, hay dùng chánh tri nhập thai, chánh tri trụ thai, nhưng chẳng biết làm thế nào để xuất thai ?
3. Bồ Tát nhập thai, hay dùng chánh tri nhập thai, chánh tri trụ thai, chánh tri xuất thai, hoàn toàn đều minh bạch.
4. Phàm phu nhập thai, bất tri nhập thai, bất tri trụ thai, bất tri xuất thai, hoàn toàn đều chẳng biết.

Khi Chuyển Pháp Luân trụ thai, thì cảm thấy giống như ở nhà cầu, rất dơ bẩn. Khi bậc Duyên Giác trụ thai, thì cảm thấy giống như ở trong nhà, rất thoải mái. Khi Bồ Tát trụ thai, thì cảm thấy giống như ở tại vườn hoa rừng cây, rất thanh tịnh. Khi phàm phu trụ thai, thì cảm thấy giống như ở trong đen tối, gì cũng chẳng biết.

Khi Bồ Tát phát tâm bồ đề, thì chẳng có nhân duyên chướng đạo, chẳng có tư tưởng si loạn. Khi phụng sự thiện tri thức thì tâm chẳng si loạn. Chân chánh thiện tri thức mắt sáng chẳng dễ gì thấy được. Nếu gặp thiện tri thức thì phải thật tâm lại gần gũi, lại cúng dường, lại thừa sự, đối với thiện tri thức phải tất cung tất kính, tâm chẳng si loạn. Siêng tu Phật pháp thì y giáo phụng hành. Phật pháp sâu như biển cả, phải dũng mãnh tinh tấn, siêng năng tu tập, thì mới có sự thành tựu. Tâm chẳng si loạn thì chẳng điên đảo, phải giác biết tất cả việc ma. Ma có bốn thứ :

1. Thiên ma.
2. Ngũ ấm ma.
3. Phiền não ma.
4. Tử ma.

Nếu việc đầu tiên giác biết là cảnh giới ma, thì tâm chẳng có ngu si và tán loạn, chẳng bị cảnh giới làm lay chuyển. Chẳng những biết được tất cả việc ma, mà còn phải lìa khỏi các ma nghiệp tạo ra, trong tâm chẳng si loạn. Trong thời gian bất khả thuyết kiếp tu hành Bồ Tát hạnh, tâm chẳng si loạn.

 

Thử Bồ Tát thành tựu như thị vô lượng chánh niệm, ư vô lượng a-tăng-kì kiếp trung, tùng chư Phật, Bồ Tát, thiện tri thức sở, thính văn chánh pháp. Sở vị: thậm thâm Pháp, quảng đại Pháp, trang nghiêm Pháp, chủng chủng trang nghiêm Pháp, diễn thuyết chủng chủng danh cú văn thân Pháp, Bồ Tát trang nghiêm Pháp, Phật thần lực quang minh vô thượng pháp, chánh hy vọng quyết định giải thanh tịnh Pháp, bất trước nhất thiết thế gian Pháp, phân biệt nhất thiết thế gian pháp, thậm quảng đại Pháp, ly si ế chiếu liễu nhất thiết chúng sanh pháp, nhất thiết thế gian cộng pháp bất cộng pháp, Bồ Tát trí vô thượng pháp, nhất thiết trí tự tại Pháp.

Bồ Tát nầy thành tựu vô lượng chánh niệm như vậy. Ở trong vô lượng A tăng kỳ kiếp, từ chỗ chư Phật, Bồ Tát, thiện tri thức, lắng nghe chánh pháp. Đó là: Pháp thâm sâu. Pháp rộng lớn. Pháp trang nghiêm. Pháp đủ thứ sự trang nghiêm. Pháp diễn nói đủ thứ tên câu văn thân. Pháp Bồ Tát trang nghiêm. Pháp Phật thần lực quang minh vô thượng. Pháp chánh hy vọng quyết định giải thanh tịnh. Pháp chẳng chấp trước tất cả thế gian. Pháp phân biệt tất cả thế gian. Pháp rất rộng lớn. Pháp lìa si mê chiếu rõ tất cả chúng sinh. Pháp tất cả thế gian cộng pháp bất cộng pháp. Pháp Bồ Tát trí vô thượng. Pháp nhất thiết trí tự tại.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh lìa si loạn, Ngài hay thành tựu vô lượng chánh niệm. Ở trong vô lượng A tăng kỳ kiếp, từ chỗ chư Phật, Bồ Tát, hoặc thiện tri thức, lắng nghe mười lăm thứ chánh pháp, đó là :

1. Pháp thâm sâu : Tức là lý thể chứng được, đại phân nghĩa thâm sâu.
2. Pháp rộng lớn : Tức là pháp thể nghiệp dụng.
3. Pháp trang nghiêm : Tức là pháp đầy đủ đức tướng.
4. Pháp đủ thứ sự trang nghiêm : Tức là pháp một đủ tất cả.
5. Pháp diễn nói đủ thứ tên câu văn thân : Tức là đủ thứ danh từ, đủ thứ lời câu, đủ thứ Kinh văn. Bồ Tát đều diễn nói pháp nầy.
6. Pháp Bồ Tát trang nghiêm : Ðây là hành pháp, vì nhờ nhân nghiêm quả.
7. Pháp Phật thần lực quang minh vô thượng : Ðây là quả pháp, chứng được pháp vô thượng của Phật.
8. Pháp chánh hy vọng quyết định giải thanh tịnh : Tức là pháp dứt hai chướng, tức là sơ địa đại nguyện.
9. Pháp chẳng chấp trước tất cả thế gian : Tức là căn bổn trí.
10. Pháp phân biệt tất cả thế gian : Tức là hậu đắc trí, hai thông nầy đến thất địa.
11. Pháp rất rộng lớn : Tức là chứng pháp nhẫn thâm sâu như pháp giới, tức là pháp bát địa.
12. Pháp lìa si mê chiếu rõ tất cả chúng sinh : Tức là bậc pháp sư, rõ vật cơ, tức là pháp cửu địa.
13. Pháp tất cả thế gian cộng pháp bất cộng pháp : Cộng pháp tức là pháp chúng sinh, bất cộng pháp tức là pháp chư Phật, tức là pháp thập địa.
14. Pháp Bồ Tát trí vô thượng : Tức là trí đẳng giác.
15. Pháp nhất thiết trí tự tại : Tức là trí Như Lai.

 

Bồ Tát thính Văn như thị Pháp dĩ, Kinh a-tăng-kì kiếp, bất vong bất thất, tâm thường ức niệm, vô hữu gian đoạn.

Bồ Tát lắng nghe pháp như vậy rồi, trải qua A tăng kỳ kiếp, chẳng quên, chẳng mất, tâm thường nghĩ nhớ, chẳng có gián đoạn.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh lìa si loạn, lắng nghe đại Bồ Tát Công Ðức Lâm nói mười lăm pháp như vậy rồi, trải qua A tăng kỳ kiếp thời gian, cũng chẳng quên một pháp, hoặc mất đi một pháp. Thường nghĩ nhớ pháp nầy ở trong tâm, chẳng có khi nào gián đoạn.

 

Hà dĩ cố? Bồ-Tát Ma-ha-tát ư vô lượng kiếp tu chư hạnh thời, chung bất não loạn nhất chúng sanh, lệnh thất chánh niệm. Bất hoại chánh pháp, bất đoạn thiện căn, tâm thường tăng trưởng quảng đại trí cố.

Tại sao ? Vì khi đại Bồ Tát ở trong vô lượng kiếp tu các hạnh, thì quyết không não loạn một chúng sinh, khiến cho họ mất chánh niệm. Chẳng phá hoại chánh pháp, chẳng dứt căn lành, tâm thường tăng trưởng trí huệ rộng lớn.

Giảng: Là nguyên nhân gì ? Vì đại Bồ Tát trong vô lượng kiếp tu hạnh Bồ Tát, thì không bao giờ não loạn một chúng sinh nào, khiến cho họ mất đi chánh niệm, cũng chẳng phá hoại chánh pháp, mà thường bảo hộ chánh pháp. Chẳng những chẳng dứt căn lành của mình, mà cũng chẳng khiến cho kẻ khác dứt căn lành. Trong tâm thường tăng trưởng trí huệ rộng lớn.

Có người muốn xuất gia, nếu khuyên họ đừng xuất gia, thì đây là khiến cho họ mất đi tâm bồ đề, dứt căn lành của họ, đây là sai nhân quả, tương lai phải đoạ vào địa ngục vô gián, thọ tội nghiệp không kỳ hạn. Có người chẳng phát tâm bồ đề, thì nên tìm cách khuyên họ pháp tâm bồ đề, đây là trực tiếp trợ giúp họ thành Phật đạo, tức cũng là gián tiếp trợ giúp mình thành Phật đạo.

 

Phục thứ, thử Bồ-Tát Ma-ha-tát, chủng chủng âm thanh bất năng hoặc loạn. Sở vị: cao Đại thanh, thô trược thanh, cực lệnh nhân khủng bố thanh, duyệt ý thanh, bất duyệt ý thanh, huyên loạn Nhĩ thức thanh, tự hoại lục căn thanh.

Lại nữa, đại Bồ Tát nầy, đủ thứ âm thanh cũng không thể mê hoặc tán loạn Ngài được. Đó là: Âm thanh cao lớn. Âm thanh thô trược. Âm thanh cực kỳ khiến cho người sợ hãi. Âm thanh vừa ý. Âm thanh chẳng vừa ý. Âm thanh làm loạn căn tai. Âm thanh phá hoại sáu căn.

Giảng: Lại nói tiếp, vị đại Bồ Tát nầy, bất cứ âm thanh gì, cũng không thể khiến cho tâm của Ngài tán loạn mê hoặc. Những âm thanh nầy gồm có bảy thứ :

1. Âm thanh cao lớn.
2. Âm thanh thô trược.
3. Âm thanh khiến cho người rất sợ hãi.
4. Âm thanh khiến cho người rất vừa ý.
5. Âm thanh khiến cho người chẳng vừa ý.
6. Âm thanh rầm rì làm loạn căn tai.
7. Âm thanh ngăn trở pháp hoại căn tai.

Bảy thứ âm thanh nầy, một số người nghe thì tâm ý sẽ phiền não tán loạn. Song, Bồ Tát nghe thì tâm chẳng tán loạn. Tại sao ? Vì Bồ Tát tu pháp môn lục độ, đắc được thọ dụng chánh định, chẳng bị cảnh giới lay chuyển.

 

Thử Bồ Tát Văn như thị đẳng vô lượng vô số hảo ác âm thanh, giả sử sung mãn a-tăng-kì thế giới, vị tằng nhất niệm tâm hữu tán loạn. Sở vị: chánh niệm bất loạn, cảnh giới bất loạn, tam muội bất loạn, nhập thậm thâm Pháp bất loạn, hành Bồ-đề hạnh bất loạn, phát bồ Đề tâm bất loạn, ức niệm chư Phật bất loạn, quán chân thật Pháp bất loạn, hóa chúng sanh trí bất loạn, tịnh chúng sanh trí bất loạn, quyết liễu thậm thâm nghĩa bất loạn.

Bồ Tát nầy, nghe vô lượng vô số âm thanh hay dở như vậy. Giả sử đầy khắp A tăng kỳ thế giới, chưa từng có một tâm niệm tán loạn. Đó là: Chánh niệm chẳng loạn. Cảnh giới chẳng loạn. Tam muội chẳng loạn. Vào pháp thâm sâu chẳng loạn. Thực hành hạnh bồ đề chẳng loạn. Phát tâm bồ đề chẳng loạn. Nghĩ nhớ chư Phật chẳng loạn. Quán pháp chân thật chẳng loạn. Giáo hoá trí huệ chúng sinh chẳng loạn. Thanh tịnh trí huệ chúng sinh chẳng loạn. Quyết định thấu rõ nghĩa thâm sâu chẳng loạn.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy tu hạnh lìa si loạn, Ngài nghe vô lượng vô số âm thanh hay, hoặc âm thanh dở, như đã nói ở trước. Giả sử, đầy dẫy A tăng kỳ thế giới, nhưng Ngài chưa từng ở trong một niệm có sự tán loạn. Thường có chánh niệm nên tâm chẳng loạn. Gặp được cảnh giới mà tâm chẳng loạn. Khi vào tam muội mà tâm chẳng loạn. Vào pháp thâm sâu mà tâm chẳng loạn. Khi hành Bồ Tát hạnh mà tâm chẳng loạn. Khi phát tâm bồ mà tâm chẳng loạn. Khi nghĩ nhớ chư Phật mà tâm chẳng loạn. Quán sát pháp chân thật mà tâm chẳng loạn. Giáo hoá trí huệ chúng sinh mà tâm chẳng loạn. Thanh tịnh trí huệ chúng sinh mà tâm chẳng loạn. Quyết định hiểu rõ nghĩa lý thâm sâu tâm chẳng tán loạn.

 

Bất tác ác nghiệp cố, vô ác nghiệp chướng. Bất khởi phiền não cố, vô phiền não chướng. Bất khinh mạn Pháp cố, vô hữu Pháp chướng.

Vì chẳng làm nghiệp ác, nên chẳng có nghiệp chướng. Vì chẳng khởi phiền não, nên chẳng có phiền não chướng. Vì chẳng khinh mạn pháp, nên chẳng có pháp chướng. Vì chẳng phỉ báng chánh pháp, nên chẳng có báo chướng.

Giảng: Vì chẳng làm nghiệp ác, cho nên chẳng có nghiệp ác chướng ngại. Vì chẳng khởi phiền não, cho nên chẳng có phiền não chướng ngại. Vì chẳng khinh mạn tất cả pháp, cho nên chẳng có chướng ngại tất cả pháp. Vì chẳng phỉ báng tất cả chánh pháp, cho nên chẳng có tất cả quả báo chướng ngại.

 

Bất phỉ báng chánh pháp cố, vô hữu báo chướng. Phật tử! như thượng sở thuyết như thị đẳng thanh, nhất nhất sung mãn a-tăng-kì thế giới, ư vô lượng vô số kiếp vị tằng đoạn tuyệt, tất năng hoại loạn chúng sanh thân tâm nhất thiết chư căn, nhi bất năng hoại thử Bồ Tát tâm.

Phật tử ! Các âm thanh như đã nói ở trên, mỗi âm thanh đầy khắp A tăng kỳ thế giới. Nơi vô lượng vô số kiếp, chưa từng gián đoạn. Đều có thể huỷ hoại tán loạn thân tâm tất cả các căn, mà không thể nào huỷ hoại tâm của Bồ Tát nầy.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Như các âm thanh đã nói ở trên, mỗi âm thanh đầy khắp A tăng kỳ thế giới, ở trong vô lượng vô số kiếp, chưa từng có lúc nào gián đoạn. Âm thanh đó, có thể huỷ hoại thân tâm của tất cả chúng sinh, làm tán loạn tất cả các căn, nhưng không thể nào huỷ hoại tán loạn tâm của vị Bồ Tát nầy.

 

Bồ Tát nhập tam muội trung, trụ ư thánh pháp, tư tánh quan sát nhất thiết âm thanh, thiện tri âm thanh sanh, trụ, diệt tướng, thiện tri âm thanh sanh, trụ, diệt tánh.

Bồ Tát vào trong tam muội, trụ nơi Thánh pháp, suy gẫm quán sát, tất cả âm thanh. Khéo biết tướng sinh trụ diệt của âm thanh. Khéo biết tánh sinh trụ diệt của âm thanh.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy tu hạnh lìa si loạn, vào trong chánh định chánh thọ, trụ ở trong thiền định Thánh pháp. Dùng sự suy gẫm để quán sát tất cả âm thanh. Khéo biết tất cả âm thanh đều là không, chẳng có tướng sinh, chẳng có tướng trụ, chẳng có tướng diệt. Do đó :

“Nhân duyên các pháp sinh
Ta nói tức là không”.

Lại khéo biết tất cả âm thanh, sinh như thế nào ? Trụ như thế nào ? Diệt như thế nào ? Ðều là vô thường, hư vọng không thật, cho nên chẳng có thể tánh.

 

Như thị văn dĩ, bất sanh ư tham, bất khởi ư sân, bất thất ư niệm, thiện thủ kỳ tướng nhi bất nhiễm trước.

Nghe như vậy rồi, chẳng sinh tâm tham, chẳng khởi tâm sân, chẳng mất chánh niệm. Khéo thủ lấy tướng mà chẳng nhiễm trước.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy nghe Bồ Tát Công Ðức Lâm nói những tướng sinh trụ diệt và tánh sinh trụ diệt của âm thanh rồi, đối với tất cả âm thanh chẳng sinh tâm tham, tức cũng là chẳng lưu ý đến thanh trần, chẳng khởi tâm sân, chẳng mất chánh niệm. Bồ Tát minh bạch tất cả tướng âm thanh, đều là hư vọng không thật, cho nên chẳng nhiễm trước thanh trần, chẳng nhiễm trước tức là chẳng tham luyến. Tức nhiên chẳng nhiễm trước, thì biết tất cả âm thanh chẳng có thật thể, như huyễn như hoá.

 

Tri nhất thiết thanh giai vô sở hữu, thật bất khả đắc, vô hữu tác giả, diệc vô bản tế, dữ Pháp giới đẳng, vô hữu sái biệt.

Biết tất cả âm thanh đều chẳng chỗ có. Thật không thể được, chẳng có kẻ làm, cũng chẳng có bổn tế, đồng với pháp giới, chẳng có khác biệt.

Giảng: Tại sao Bồ Tát chẳng chấp trước tất cả thanh trần ? Chẳng bị thanh trần lay chuyển ? Vì Bồ Tát biết tất cả âm thanh, đều chẳng chỗ có, chẳng có một thật thể của âm thanh, tìm nguồn gốc của âm thanh thật không thể được. Vì là không, cũng chẳng có người làm ra âm thanh nầy, âm thanh cũng chẳng có bổn thể. Tuy nhiên là không, nhưng tận hư không khắp pháp giới. Vì đồng với pháp giới, cho nên chẳng có phân biệt.

 

Bồ Tát như thị thành tựu tịch tĩnh thân, ngữ, ý hạnh, chí nhất thiết trí, vĩnh Bất-thoái-chuyển. Thiện nhập nhất thiết chư Thiền định môn, tri chư tam muội đồng nhất thể tánh, liễu nhất thiết pháp vô hữu biên tế, đắc nhất thiết pháp chân thật trí tuệ, đắc ly âm thanh thậm thâm tam muội, đắc a-tăng-kì chư tam muội môn, tăng trưởng vô lượng quảng đại bi tâm.

Bồ Tát thành tựu hạnh thân lời ý vắng lặng như vậy, đến nhất thiết trí, vĩnh viễn chẳng thối chuyển. Khéo vào tất cả các môn thiền định. Biết các tam muội đồng một thể tánh. Thấu rõ tất cả pháp chẳng có bờ mé. Đắc được tất cả pháp chân thật trí huệ. Đắc được tam muội lìa âm thanh thâm sâu. Đắc được A tăng kỳ các môn tam muội. Tăng trưởng tâm bi rộng lớn vô lượng.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, Ngài thành tựu hạnh thân lời ý thanh tịnh vắng lặng như vậy, mới đắc được bậc nhất thiết trí. Vĩnh viễn tinh tấn hướng về trước, chẳng thối lùi về sau. Cho nên khéo vào hết thảy các môn thiền định, biết rõ tất cả tam muội đều đồng một thể tánh. Do đó :

“Một tam muội tức tất cả tam muội
Tất cả tam muội tức một tam muội”.

Lại minh bạch tất cả các pháp chẳng có bờ mé. Vì chiếu rõ các pháp thật tướng, cho nên đắc được trí huệ tất cả pháp chân thật. Lại đắc được định lực tức âm thanh lìa âm thanh thâm sâu, lại đắc được vô lượng vô số pháp môn định lực. Tăng trưởng tâm bi rộng lớn vô lượng vô số.

 

Thị thời, Bồ Tát ư nhất niệm trung, đắc vô số bách thiên tam muội, Văn như thị thanh, tâm bất hoặc loạn, lệnh kỳ tam muội, tiệm cánh tăng quảng.

Bấy giờ, Bồ Tát ở trong một niệm, đắc được vô số trăm ngàn tam muội. Nghe âm thanh như vậy, tâm chẳng mê hoặc tán loạn. Khiến cho những tam muội đó, dần dần càng tăng thêm rộng lớn.

Giảng: Lúc đó, vị Bồ Tát nầy đã đắc được định lực thâm sâu, pháp môn rộng lớn. Cho nên ở trong một niệm, chứng được vô số trăm ngàn cảnh giới tam muội. Nghe được những âm thanh ở trên, tâm chẳng bị thanh trần lay động. Khiến cho tam muội đắc được dần dần càng tăng thêm rộng lớn.

 

Tác như thị niệm: ngã đương lệnh nhất thiết chúng sanh an trụ vô thượng thanh tịnh niệm trung, ư nhất thiết trí đắc Bất-thoái-chuyển, cứu cánh thành tựu Vô-Dư Niết-Bàn.

Bèn nghĩ như vầy : Tôi sẽ khiến cho tất cả chúng sinh, an trụ trong chánh niệm thanh tịnh vô thượng. Nơi nhất thiết trí, đắc được chẳng thối chuyển. Rốt ráo thành tựu Vô Dư Niết Bàn.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, cũng nghĩ như vầy : Tôi sẽ giáo hoá tất cả chúng sinh, dùng pháp môn phương tiện khéo léo, để khiến cho tất cả chúng sinh an trụ ở trong chánh niệm vô thượng bồ đề thanh tịnh, đắc được nhất thiết trí huệ của Phật, đắc được quả vị vĩnh viễn chẳng thối chuyển, tương lai rốt ráo thành tựu Vô Dư Niết Bàn.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ ngũ ly si loạn hạnh

Đó là hạnh lìa si loạn thứ năm của đại Bồ Tát.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm nói : Ðây là hạnh lìa si loạn thứ năm của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát thiện hiện hạnh?

Phật tử ! Những gì là hạnh thiện hiện của đại Bồ Tát ?

Giảng: Ðại Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh thiện hiện của đại Bồ Tát tu hành ? Tức cũng là pháp môn Bát Nhã trong lục độ. Bát Nhã dịch là trí huệ. Trong Luận Du Già có nói về ba thứ trí huệ :

1. Hay biết chân thật, tuỳ giác thông đạt huệ.
2. Hay như thuyết nơi ngũ minh và trong tam tụ, quyết định thiện xảo huệ.
3. Hay làm tất cả hữu tình nghĩa lợi huệ.

Ở trong Nhiếp Luận cũng có ba thứ huệ :

1. Vô phân biệt gia hạnh huệ.
2. Vô phân biệt căn bổn huệ.
3. Vô phân biệt hậu đắc huệ.

Lối khác lại nói có:

1. Văn tự Bát Nhã.
2. Quán chiếu Bát Nhã.
3. Thật tướng Bát Nhã.

 

Thử Bồ Tát thân nghiệp thanh tịnh, ngữ nghiệp thanh tịnh, ý nghiệp thanh tịnh, trụ vô sở đắc, thị vô sở đắc thân ngữ ý nghiệp, năng tri tam nghiệp giai vô sở hữu, vô hư vọng cố, vô hữu hệ phược. Phàm sở thị hiện, Vô tánh vô y.

Bồ Tát nầy thân nghiệp thanh tịnh, lời nghiệp thanh tịnh, ý nghiệp thanh tịnh. Trụ chẳng chỗ được, thị hiện không chỗ được thân lời ý nghiệp. Biết được ba nghiệp đều chẳng chỗ có, vì không hư vọng, nên chẳng có ràng buộc. Phàm là những gì thị hiện ra đều không có tánh, không có nương tựa.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy tu hạnh thiện hiện, thân nghiệp cũng thanh tịnh, chẳng có hành vi sát sinh, trộm cắp, tà dâm, ba điều ác. Lời nghiệp cũng thanh tịnh, chẳng có nói dối, nói thêu dệt, nói hai lưỡi, chưởi mắng, bốn điều ác. Ý nghiệp cũng thanh tịnh, chẳng có tư tưởng tham, sân, si, ba điều ác.

Các vị ! Phải hồi quang phản chiếu nghĩ xem, thân nghiệp của mình có thanh tịnh chăng ? Có sát sinh chăng ? Nếu như có con muỗi đến chích bạn, bạn có dùng tay đập nó chết không ? Hoặc có con kiến đến ăn mật đường của bạn, bạn có giết nó chết chăng ? Hoặc những con sâu bọ khác, bạn có làm nó chết chăng ? Phải biết rằng người thọ giới, phải giữ gìn giới luật, không được giết hại. Nếu đập chết một con muỗi, hoặc đạp chết con kiến, đó là phạm tội sát sinh, đời sau quả báo không thể lường được. Phàm là Phật tử thọ năm giới, không những chẳng sát sinh, mà ngược lại phải phóng sinh. Tóm lại, phải bảo vệ sinh mạng của tất cả chúng sinh. Hãy xem chúng kiếp trước, hoặc nhiều đời là lục thân quyến thuộc, quán tưởng như vậy, thì sẽ sinh tâm đồng tình thương mến bảo vệ. Cũng chẳng phạm giới sát sinh, càng không phạm giới dâm. Nếu không cẩn thận mà đã phạm thì mau ra trước bàn Phật kiền thành sám hối, bằng không thì sẽ đoạ vào địa ngục vô gián.

Lại phản tỉnh lời nghiệp của mình có thanh tịnh chăng ? Có nói dối chăng ? Có nói thêu dệt, nói hai lưỡi, chưởi mắng chăng ? Nếu có thì phải sửa đổi, nếu không có thì miễn. Tóm lại, không được tạo nghiệp miệng. Nếu phạm nghiệp miệng, thì sẽ đoạ vào địa ngục cắt lưỡi, đây chẳng phải là uy hiếp, bất quá con mắt phàm phu của chúng ta nhìn chẳng thấy mà thôi. Nếu khai mở ngũ nhãn, thì những cảnh giới nầy sẽ quán sát thấy rất rõ ràng, sẽ biết tuyệt đối chẳng phải là lời uy hiếp.

Ðối với ý nghiệp có thanh tịnh chăng ? Cũng phải suy gẫm tỉ mỉ. Trong tâm có tâm tham chăng ? Có tâm sân, tâm si chăng ? Vì có tâm ba độc nầy, thì khiến cho con người thọ sinh tử trong luân hồi, chẳng được giải thoát. Cho nên phải học tập hạnh thiện hiện của Bồ Tát, chẳng sinh tâm tham, tâm sân, tâm si. Chúng ta phải kiểm thảo thân, lời, ý, ba nghiệp của mình, có thanh tịnh triệt để chăng ? Nếu thanh tịnh thì tu đạo mới có sự thành tựu.

Sở trụ không chỗ được, tức cũng là chẳng có tham sân si. Cũng có thể thị hiện không chỗ được thân lời ý ba nghiệp. Biết được ba nghiệp thanh tịnh đều không chỗ có. Vì chẳng có hư vọng, cho nên chẳng có sự ràng buộc ba nghiệp. Phàm là sự thị hiện đều là hành sở vô sự, cũng chẳng có tánh, cũng chẳng có nương tựa.

 

Trụ như thật tâm, tri vô lượng tâm tự tánh, tri nhất thiết pháp tự tánh, vô đắc vô tướng, thậm thâm nan nhập. Trụ ư chánh vị chân như pháp tánh, phương tiện xuất sanh nhi vô nghiệp báo. Bất sanh bất diệt, trụ Niết Bàn giới, trụ tịch tĩnh tánh. Trụ ư chân thật Vô tánh chi tánh, ngôn ngữ đạo đoạn, siêu chư thế gian, vô hữu sở y.

Trụ tâm như thật, biết tự tánh vô lượng tâm, biết tự tánh tất cả pháp, không đắc không tướng, thâm sâu khó vào. Trụ nơi chánh vị chân như pháp tánh, phương tiện sinh ra mà không có nghiệp báo. Chẳng sinh chẳng diệt. Trụ Niết Bàn giới, trụ tánh vắng lặng, trụ nơi tánh chân thật không tánh. Đường lời lẽ dứt bặc, vượt khỏi các thế gian, không có chỗ nương tựa.

Giảng: Trụ nơi tâm chân như thật tướng, biết tự tánh của vô lượng tâm, biết tự tánh của tất cả pháp, chẳng có chỗ được, chẳng có một tướng, minh bạch pháp nầy thâm sâu khó vào được.

Trụ nơi pháp tánh chánh vị chân như thật tướng, sinh ra tất cả pháp môn phương tiện, cũng chẳng có nghiệp, cũng chẳng có báo. Vì như huyễn như hoá, không chẳng chỗ có, cho nên không sinh không diệt.

Trụ nơi Niết Bàn giới, trụ nơi tánh vắng lặng, trụ nơi thật tướng lý thể, đó là tánh của vô tánh. Tại chỗ nầy, chẳng có lời lẽ để nói. Ðường lời cũng đã dứt bặc, chỗ tâm tưởng hành cũng chẳng còn nữa. Ðã vượt khỏi thế gian, chẳng có chỗ nương tựa.

 

Nhập ly phân biệt vô phược trước pháp, nhập tối thắng trí chân thật chi Pháp, nhập phi chư thế gian sở năng liễu tri xuất thế gian pháp. Thử thị Bồ Tát thiện xảo phương tiện, thị hiện sanh tướng.

Nhập vào pháp lìa khỏi sự phân biệt chẳng ràng buộc. Nhập vào pháp tối thắng trí chân thật. Nhập vào pháp chẳng phải chỗ các thế gian biết rõ được pháp xuất thế gian. Đây là Bồ Tát phương tiện khéo léo thị hiện sinh tướng.

Giảng: Nhập vào bản thể của pháp, lìa khỏi phân biệt, chẳng có pháp ràng buộc. Lại nhập vào pháp tối thù thắng chân thật. Lại nhập vào pháp chẳng phải chỗ các thế gian tất cả chúng sinh minh bạch được pháp xuất thế gian. Ðạo lý nầy là Bồ Tát phương tiện khéo léo thị hiện sinh tướng.

 

Phật tử! thử Bồ Tát tác như thị niệm: nhất thiết chúng sanh, Vô tánh vi tánh. Nhất thiết chư pháp, vô vi vi tánh. Nhất thiết quốc độ, vô tướng vi tướng. nhất thiết tam thế, duy hữu ngôn thuyết. Nhất thiết ngôn thuyết, ư chư Pháp trung, vô hữu y xứ. Nhất thiết chư pháp, ư ngôn thuyết trung, diệc vô y xứ.

Phật tử ! Bồ Tát nầy bèn nghĩ như vầy: Tất cả chúng sinh, không tánh làm tánh. Tất cả các pháp, vô vi làm tánh. Tất cả cõi nước, không tướng làm tướng. Tất cả ba đời, chỉ có lời nói. Tất cả lời nói, ở trong các pháp, không có chỗ nương. Tất cả các pháp, ở trong lời nói, cũng không chỗ nương.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Vị Bồ Tát nầy bèn nghĩ như vầy : Tất cả chúng sinh là do bốn đại giả hoà hợp mà thành, chẳng có tự tánh làm tự tánh của nó. Tất cả các pháp vốn là vắng lặng, là vô vi mà vô bất vi, cho nên vô vi làm tánh. Tất cả cõi nước vốn là không tướng, vì nghiệp lực của chúng sinh mà hiện tướng. Tất cả ba đời chỉ có giả danh, chỉ có lời nói. Tất cả lời nói, ở trong tất cả các pháp, chẳng có một chỗ nương tựa chân thật. Hết thảy tất cả các pháp, ở trong tất cả lời nói, cũng chẳng có một vật chân thật có thể tìm được.

 

Bồ Tát như thị giải nhất thiết pháp giai tất thậm thâm, nhất thiết thế gian giai tất tịch tĩnh, nhất thiết Phật Pháp vô sở tăng ích. Phật Pháp bất dị thế gian pháp, thế gian pháp bất dị Phật Pháp. Phật Pháp, thế gian pháp, vô hữu tạp loạn, diệc vô sái biệt. Liễu tri Pháp giới thể tánh bình đẳng, phổ nhập tam thế

Bồ Tát hiểu tất cả pháp như vậy, thảy đều thâm sâu. Tất cả thế gian thảy đều vắng lặng. Tất cả Phật pháp không chỗ tăng giảm. Phật pháp chẳng khác pháp thế gian. Pháp thế gian chẳng khác Phật pháp. Phật pháp, thế gian pháp chẳng có tạp loạn, cũng chẳng có khác biệt. Biết rõ pháp giới thể tánh bình đẳng, vào khắp ba đời.

Giảng: Bồ Tát thấy tất cả các pháp là không, là giả, tất cả chẳng chấp trước. Như vậy mới thấu rõ đạo lý của tất cả các pháp, đều là pháp vi diệu thâm sâu vô thượng. Lại thấu rõ tất cả thế gian đều là vắng lặng, lại minh bạch tất cả Phật pháp chẳng có tăng, chẳng có giảm. Phật pháp tức là pháp thế gian, pháp thế gian cũng là Phật pháp. Cho nên Lục Tổ Huệ Năng có nói :

“Phật pháp tại thế gian
Chẳng lìa thế gian giác
Lìa thế cầu bồ đề
Ví như tìm sừng thỏ”.

Tức cũng là đạo lý nầy. Cho nên Phật pháp và thế gian pháp cũng chẳng hai. Khi minh bạch tức là Phật pháp. Khi chẳng minh bạch, tức là pháp thế gian. Nếu minh bạch thì pháp tại thế gian cũng là pháp xuất thế gian, chứ chẳng phải lìa khỏi pháp thế gian riêng ngoài có Phật pháp. Phật pháp và thế gian pháp, tuy nhiên chẳng tức chẳng lìa, nhưng có điều có vặn, cùng nhau chẳng chướng ngại, cùng nhau chẳng tạp loạn, cũng chẳng có gì phân biệt. Bồ Tát thấu hiểu biết rõ thể tánh của Pháp giới là bình đẳng, khắp vào đời quá khứ, khắp vào đời vị lai, khắp vào đời hiện tại.

 

Vĩnh bất xả ly đại Bồ-đề tâm, hằng Bất-thoái-chuyển hóa chúng sanh tâm, chuyển canh tăng trưởng đại từ bi tâm, dữ nhất thiết chúng sanh tác sở y xứ.

Vĩnh viễn chẳng xả lìa tâm đại bồ đề. Luôn luôn chẳng thối chuyển tâm giáo hoá chúng sinh. Dần dần càng tăng trưởng tâm đại bi. Làm chỗ nương tựa cho tất cả chúng sinh.

Giảng: Bồ Tát vĩnh viễn chẳng xả lìa tâm đại bồ đề, mà bảo vệ tâm đại bồ đề. Luôn luôn tồn tại tâm giáo hoá chúng sinh. Tức cũng là giảng Kinh thuyết pháp giáo hoá chúng sinh. Càng ngày càng tăng trưởng tâm đại bi, có tăng không giảm. Bồ Tát làm chỗ nương tựa cho tất cả chúng sinh.

 

Bồ Tát Nhĩ thời phục tác thị niệm: ngã bất thành thục chúng sanh, thùy đương thành thục? ngã bất điều phục chúng sanh, thùy đương điều phục? ngã bất giáo hóa chúng sanh, thùy đương giáo hóa? ngã bất giác ngộ chúng sanh, thùy đương giác ngộ? ngã bất thanh tịnh chúng sanh, thùy đương thanh tịnh? thử ngã sở nghi, ngã sở ưng tác.

Bấy giờ, Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Tôi chẳng thành thục chúng sinh, thì ai sẽ thành thục ? Tôi chẳng điều phục chúng sinh, thì ai sẽ điều phục ? Tôi chẳng giáo hoá chúng sinh, thì ai sẽ giáo hoá ? Tôi chẳng giác ngộ chúng sinh, thì ai sẽ giác ngộ ? Tôi chẳng thanh tịnh chúng sinh, thì ai sẽ thanh tịnh ? Những điều nầy tôi nói, là tôi phải làm.

Giảng: Vì Bồ Tát nầy tu hạnh thiện hiện, lúc đó Ngài lại nghĩ như vầy : Tôi chẳng khiến cho chúng sinh thành thục, thì ai có thể khiến cho chúng sinh thành thục? Thành thục chúng sinh là trách nhiệm của tôi, tôi phải làm việc thành thục chúng sinh. Tôi chẳng điều phục chúng sinh, thì ai sẽ điều phục ? Trách nhiệm của tôi là điều phục chúng sinh cang cường, khiến cho chúng sinh cang cường, xả bỏ cang cường, cải tà quy chánh. Tôi chẳng giáo hoá chúng sinh, thì ai sẽ giáo hoá ? Bổn phận của tôi là phải giáo hoá chúng sinh. Tôi chẳng giác ngộ chúng sinh, thì ai sẽ giác ngộ ? Tất cả chúng sinh đều ở trong biển khổ đen tối, tôi phải khiến cho chúng sinh sớm giác ngộ, phá vô minh hiển pháp tánh, lìa các sự khổ đắc được các điều vui. Tôi chẳng thanh tịnh chúng sinh, thì ai sẽ thanh tịnh ? Tôi phải dùng pháp môn phương tiện khéo léo, khiến cho chúng sinh ở trong đời ác năm trược, khôi phục lại nguồn gốc thanh tịnh, diệu chân như tánh, đắc được thanh tịnh. Những điều nầy là trách nhiệm của tôi, tôi phải làm.

 

Phục tác thị niệm: Nhược ngã tự giải thử thậm thâm Pháp, duy ngã nhất nhân ư A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề độc đắc giải thoát. Nhi chư chúng sanh manh minh vô mục, nhập Đại hiểm đạo, vi chư phiền não chi sở triền phược. Như trọng bệnh nhân hằng thọ khổ thống, xứ tham ái ngục bất năng tự xuất, bất ly địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, Diêm la Vương giới, bất năng diệt khổ, bất xả ác nghiệp, thường xứ si ám, bất kiến chân thật, Luân-hồi sanh tử, vô đắc xuất ly, trụ ư bát nạn, chúng cấu sở trước, chủng chủng phiền não phước chướng kỳ tâm, tà kiến sở mê, bất hành chánh đạo.

Lại nghĩ như vầy : Nếu tôi tự hiểu pháp thâm sâu nầy, thì chỉ mình tôi nơi Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác đắc được giải thoát, mà các chúng sinh mù tối không mắt, vào con đường hiểm nạn, bị các phiền não ràng buộc. Như người bệnh nặng, luôn thọ khổ đau, ở trong ngục tham ái, không được thoát ra. Không thoát khỏi địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, cõi vua Diêm La. Không diệt được khổ, không bỏ được nghiệp ác. Luôn ở trong chỗ đen tối, chẳng thấy chân thật. Luân hồi sinh tử, không thoát ra được. Trụ ở trong tám nạn, bị ô nhiễm cấu dơ, đủ thứ phiền não, che lấp chướng ngại tâm, tà kiến, mê hoặc, chẳng đi trên con đường chân chánh.

Giảng: Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Giả sử chính tôi minh bạch pháp vi diệu thâm sâu nầy, thì chỉ có mình tôi một mình chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, đắc được giải thoát. Song, chúng sinh đều chẳng đắc được, mà tất cả chúng sinh, giống như người mù ở trong đen tối, đi vào trong con đường nguy hiểm. Do đó :

“Người mù cưỡi ngựa đui
Nửa đêm rớt vực thẳm”.

Ðây là cảnh giới nhiều nguy hiểm. Chúng sinh vì tất cả vô minh phiền não ràng buộc, nên chẳng được tự tại. Giống như người bệnh nặng, thường thọ các thống khổ. Ở trong ngục tham ái, không thoát khỏi được lưới dục. Cũng không thoát khỏi địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, ba đường ác, mà phải bị vua Diêm La cai quản, không thể tiêu diệt được các khổ đau. Không muốn xả bỏ nghiệp ác đã tạo. Thường ỏ trong vô minh đen tối, chẳng thấy đạo lý chân thật. Ở trong sáu nẻo luân hồi lưu chuyển sinh tử, chẳng có lúc nào thoát ra được. Trụ ở trong tám nạn, đó là:

1. Ðịa ngục.
2. Ngạ quỷ.
3. Súc sinh.
4. Bắc Câu Lưu Châu (châu nầy rất sung sướng, nhưng chẳng thấy Phật, chẳng nghe pháp, chẳng gặp Tăng).
5. Trời Trường Thọ (từng trời thứ ba mươi thuộc sắc giới).
6. Ðuôi điếc câm.
7. Thế trí biện thông.
8. Trước Phật sau Phật.

Trong tám nạn nầy, rất khó nghe được Phật pháp, cho nên gọi là tám nạn. Vì tất cả pháp nhiễm ô chẳng thanh tịnh vây khốn, có đủ thứ phiền não, che lấp chướng ngại chân tâm, bị tà tri tà kiến mê hoặc, nên chẳng đi trên con đường chân chánh.

 

Bồ Tát như thị quán chư chúng sanh, tác thị niệm ngôn: Nhược thử chúng sanh vị thành thục, vị điều phục, xả nhi thủ chứng A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề, thị sở bất ưng. Ngã đương tiên hóa chúng sanh, ư bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp hành Bồ Tát hạnh. vị thành thục giả, tiên lệnh thành thục. vị điều phục giả, tiên lệnh điều phục.

Bồ Tát quán các chúng sinh như vậy, bèn tự nghĩ rằng : Nếu chúng sinh nầy chưa thành thục, chưa điều phục, bỏ mà thủ chứng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác thì không nên. Trước hết tôi phải giáo hoá chúng sinh. Nơi bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp, thực hành Bồ Tát hạnh. Ai chưa thành thục, thì trước hết khiến cho thành thục, ai chưa điều phục, thì trước hết khiến cho được điều phục.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy dùng pháp vừa nói ở trên, để quán tưởng đủ thứ, để quán sát nhân duyên của tất cả chúng sinh. Lại suy gẫm như vầy : Giả sử ! Chúng sinh nầy chưa thành thục, chưa điều phục, mà tôi xả bỏ họ, tự mình chứng quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, đây là việc không nên làm. Trước hết tôi phải giáo hoá chúng sinh, trải qua số kiếp bất khả thuyết bất khả thuyết, để tu hành hạnh môn Bồ Tát tu. Chúng sinh chưa thành thục, thì trước hết khiến cho họ thành Phật đạo, chúng sinh chưa điều phục, thì trước hết khiến cho họ được điều phục phiền não.

 

Thị Bồ-tát trụ thử hạnh thời, chư Thiên, ma, phạm, Sa Môn, Bà-la-môn, nhất thiết thế gian Càn thát bà, A-tu-la đẳng, nhược hữu đắc kiến, tạm đồng trụ chỉ, cung kính tôn trọng, thừa sự cúng dường, cập tạm Nhĩ văn, nhất Kinh tâm giả. Như thị sở tác, tất bất đường quyên, tất định đương thành A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề.

Bồ Tát nầy, trụ nơi hạnh nầy, thì chư Thiên, ma vương, Phạm Vương, Sa Môn, Bà La Môn, tất cả thế gian, Càn Thát Bà, A Tu La .v.v… Nếu như họ thấy được, cùng ở tạm với nhau, cung kính tôn trọng, thừa sự cúng dường, và tạm thời nghe danh hiệu, một khi lọt vào trong tâm người đó, thì những việc làm đó, đều chẳng luống uổng, nhất định sẽ thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh thiện hiện, khi trụ nơi hạnh môn nầy, thì tất cả chư Thiên, ma vương, Phạm Vương, Sa Môn, Bà La Môn .v.v…cùng với tất cả thế gian, Càn Thát Bà, A Tu La .v.v… Nếu như họ thấy được vị Bồ Tát nầy, hoặc tạm thời ở chung với vị Bồ Tát nầy, hoặc hay cung kính, tôn trọng, thừa sự, cúng dường, và tạm thời tai nghe danh hiệu của vị Bồ Tát nầy, trải qua trong tâm niệm, thì những việc làm như vậy, đều chẳng trôi qua lãng phí, chẳng luống uổng, nhất định sẽ chứng được quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ lục thiện hiện hành.

Đó là hạnh thiện hiện thứ sáu của đại Bồ Tát.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm nói : Ðây tức là hạnh thiện hiện thứ sáu của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát Vô Trước hạnh?

Phật tử ! Những gì là hạnh vô trước của đại Bồ Tát ?

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật! Gì là hạnh môn vô trước của đại Bồ Tát tu hành?

 

Phật tử! thử bồ tát dĩ Vô Trước tâm, ư niệm niệm trung, năng nhập a-tăng-kì thế giới, nghiêm tịnh a-tăng-kì thế giới. ư chư thế giới, tâm vô sở trước

Phật tử ! Bồ Tát nầy dùng tâm vô trước, ở trong niệm niệm, vào được A tăng kỳ thế giới, nghiêm tịnh A tăng kỳ thế giới. Nơi các thế giới, tâm chẳng chấp trước.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Vị Bồ Tát nầy tu hạnh vô trước, bất cứ Ngài làm việc gì, đều chẳng có chấp trước. Ðối với chúng sinh, thế giới, pháp thế gian, pháp xuất thế gian, đều chẳng chấp trước. Ngài làm gì cũng chẳng trụ nơi tâm, hành sở vô sự. Ở trong niệm niệm, độ thoát chúng sinh, chẳng chấp vào tướng cứu độ chúng sinh. Dùng tâm chẳng chấp trước, ở trong niệm niệm, vào được trong các thế giới nhiều như số A tăng kỳ (vô lượng số), trang nghiêm thanh tịnh các thế giới nhiều như số A tăng kỳ. Vị Bồ Tát nầy, tuy nghiêm tịnh mười phương vô lượng thế giới, nhưng tâm của Ngài chẳng có chấp trước vào tướng thế giới.

 

Vãng nghệ a-tăng-kì chư Như Lai sở, cung kính lễ bái, thừa sự cúng dường. Dĩ a-tăng-kì hoa, a-tăng-kì hương, a-tăng-kì man, a-tăng-kì đồ hương, mạt hương, y phục, trân bảo, tràng phan, diệu cái, chư trang nghiêm cụ các a-tăng-kì dĩ dụng cúng dường

Qua đến chỗ các Như Lai nhiều như số A tăng kỳ, để cung kính lễ bái, thừa sự cúng dường. Dùng A tăng kỳ hoa, A tăng kỳ hương, A tăng kỳ tràng hoa, A tăng kỳ hương thoa, hương bột, y phục, châu báu, tràng phan lọng đẹp, các thứ đồ trang nghiêm, mỗi thứ số nhiều A tăng kỳ, dùng để cúng dường.

Giảng: Bồ Tát qua đến vô lượng số đạo tràng chư Phật, để cung kính chư Phật, lễ bái chư Phật, thừa sự chư Phật, cúng dường chư Phật. Dùng vô lượng số hoa, vô lượng số hương, vô lượng số tràng hoa, vô lượng số hương thoa, cùng với hương bột, y phục, châu báu, tràng phan, lọng đẹp, tất cả đồ trang nghiêm, mỗi thứ đều dùng vô lượng số để cúng dường chư Phật.

 

Như thị cúng dường, vi cứu cánh vô tác Pháp cố, vi trụ bất tư nghị Pháp cố.

Cúng dường như vậy, vì pháp rốt ráo chẳng chỗ làm. Vì trụ nơi pháp không nghĩ bàn.

Giảng: Bồ Tát dùng vô lượng số vật chất để cúng dường chư Phật, vì pháp rốt ráo chẳng chỗ làm. Vì biết rõ trụ nơi pháp không nghĩ bàn.

 

Ư niệm niệm trung, kiến vô số Phật; ư chư Phật sở, tâm vô sở trước; ư chư Phật sát, diệc vô sở trước; ư Phật tướng hảo, diệc vô sở trước; kiến Phật quang minh, thính Phật thuyết Pháp, diệc vô sở trước; ư thập phương thế giới, cập Phật Bồ-tát sở hữu chúng hội, diệc vô sở trước; thính Phật Pháp dĩ, tâm sanh hoan hỉ, chí lực quảng đại, năng nhiếp, năng hành chư Bồ-tát hạnh, nhiên ư Phật Pháp, diệc vô sở trước.

Ở trong niệm niệm, thấy vô số các đức Phật. Ở chỗ chư Phật, tâm chẳng chấp trước. Nơi các cõi Phật, cũng chẳng chấp trước. Nơi tướng tốt của Phật, cũng chẳng chấp trước. Thấy quang minh của Phật, nghe Phật nói pháp, cũng chẳng chấp trước. Nơi mười phương thế giới và hết thảy pháp hội của chư Phật Bồ Tát, cũng chẳng chấp trước. Nghe Phật pháp rồi, tâm sinh hoan hỉ, chí lực rộng lớn, hay nhiếp thọ, hay thực hành các hạnh Bồ Tát, mà nơi Phật pháp tâm cũng chẳng chấp trước.

Giảng: Bồ Tát ở trong niệm niệm, đều thấy được vô số chư Phật, ở tại đạo tràng của chư Phật, tâm chẳng chấp trước. Ở trong cõi nước của mỗi vị Phật, hoặc trang nghiêm thanh tịnh, hoặc chẳng trang nghiêm, chẳng thanh tịnh, tâm cũng chẳng chấp trước. Ðối với tướng tốt trang nghiêm (32 tướng tốt, 80 vẻ đẹp) của Phật, tâm cũng chẳng chấp trước. Thấy được Phật phóng đủ thứ quang minh, nghe được Phật nói đủ thứ diệu pháp, tâm cũng chẳng chấp trước. Ở trong mười phương thế giới và hết thảy pháp hội thanh tịnh của chư Phật Bồ Tát, tâm cũng chẳng chấp trước. Nghe Phật nói pháp rồi, tâm sinh hoan hỉ. Chí đặc biệt tăng mạnh, sức lực đặc biệt rộng lớn. Hay nhiếp thọ tất cả chúng sinh, hay hành trì tất cả diệu pháp, hay thực hành hạnh Bồ Tát, mà đối với Phật pháp tâm cũng chẳng chấp trước.

 

Thử Bồ Tát ư bất khả thuyết kiếp, kiến bất khả thuyết Phật xuất hưng ư thế, nhất nhất Phật sở, thừa sự cúng dường, giai tất tận ư bất khả thuyết kiếp, tâm Vô yếm túc; kiến Phật văn pháp, cập kiến Bồ Tát chúng hội trang nghiêm, giai vô sở trước; kiến bất tịnh thế giới, diệc vô tăng ác.

Bồ Tát nầy, nơi bất khả thuyết kiếp, thấy bất khả thuyết đức Phật xuất hiện ra đời. Ở mỗi chỗ đức Phật, thừa sự cúng dường, thảy đều hết bất khả thuyết kiếp, mà tâm chẳng nhàm đủ. Thấy Phật nghe pháp, và thấy Bồ Tát chúng hội trang nghiêm, đều chẳng chấp trước. Thấy thế giới chẳng thanh tịnh, cũng chẳng chán ghét.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy trong quá khứ bất khả thuyết kiếp, thấy được bất khả thuyết Ðức Phật xuất hiện ra đời. Ngài ở tại đạo tràng của mỗi vị Phật, thừa sự chư Phật, cúng dường chư Phật. Ðều trải qua bất khả thuyết kiếp thời gian, tâm cũng chẳng sinh tư tưởng nhàm đủ. Thấy được chư Phật và nghe được pháp của Phật nói, cùng với các Bồ Tát chúng hội trang nghiêm, đối với những cảnh giới nầy, tâm cũng chẳng chấp trước tướng. Thấy thế giới đời ác năm trược chẳng thanh tịnh, cũng chẳng sinh tâm chán ghét.

 

Hà dĩ cố? thử Bồ Tát như chư Phật Pháp nhi quan sát cố. chư Phật Pháp trung, vô cấu, vô tịnh, vô ám, vô minh, vô dị, vô nhất, vô thật, vô vọng, vô an ổn, vô hiểm nan, vô chánh đạo, vô tà đạo.

Tại sao ? Vì Bồ Tát nầy y theo các Phật pháp mà quán sát. Ở trong các Phật pháp, không dơ, không sạch, không tối, không sáng, không khác, không một, không thật, không vọng, không an ổn, không hiểm nạn, không chánh đạo, không tà đạo.

Giảng: Tại sao Bồ Tát phải như vậy ? Vì vị Bồ Tát nầy, Ngài y chiếu theo pháp của chư Phật nói mà tu hành, mà quán sát tất cả pháp. Ở trong các Phật pháp, cũng chẳng có dơ bẩn, cũng chẳng có sạch sẽ, cũng chẳng có đen tối, cũng chẳng có ánh sáng, cũng chẳng có hai dạng, cũng chẳng có một dạng, cũng chẳng có chân thật, cũng chẳng có hư vọng. Chứng được chân thật lý thể, lìa tướng tuyệt duyên. Cũng chẳng có chỗ an ổn, cũng chẳng có chỗ hiểm nạn. Cũng chẳng có chánh đạo, cũng chẳng có tà đạo. Vốn là thanh tịnh, vốn là vắng lặng.

 

Bồ Tát như thị thâm nhập Pháp giới, giáo hóa chúng sanh, nhi ư chúng sanh bất sanh chấp trước; thọ trì chư Pháp, nhi ư chư Pháp bất sanh chấp trước; phát Bồ-đề tâm, trụ ư Phật trụ, nhi ư Phật trụ bất sanh chấp trước; tuy hữu ngôn thuyết, nhi ư ngôn thuyết tâm vô sở trước; nhập chúng sanh thú, ư chúng sanh thú tâm vô sở trước; liễu tri tam muội, năng nhập năng trụ, nhi ư tam muội tâm vô sở trước; vãng nghệ vô lượng chư Phật quốc độ, nhược nhập, nhược kiến, nhược ư trung trụ, nhi ư Phật thổ tâm vô sở trước, xả khứ chi thời diệc vô cố luyến.

Bồ Tát vào sâu pháp giới như vậy, giáo hoá chúng sinh, mà nơi chúng sinh, chẳng sinh chấp trước. Thọ trì các pháp, mà nơi các pháp, chẳng sinh chấp trước. Phát tâm bồ đề, trụ nơi Phật trụ, mà nơi Phật trụ, chẳng sinh chấp trước. Tuy có lời nói, mà nơi lời nói, tâm chẳng chấp trước. Vào cõi chúng sinh, mà nơi cõi chúng sinh, tâm chẳng chấp trước. Biết rõ tam muội, hay vào hay trụ, mà nơi tam muội, tâm chẳng chấp trước. Qua đến vô lượng cõi nước chư Phật, hoặc vào, hoặc thấy, hoặc trụ trong đó, mà nơi cõi Phật, tâm chẳng chấp trước. Khi bỏ đi cũng chẳng lưu luyến.

Giảng: Bồ Tát thấu rõ pháp giới của tất cả các pháp thâm sâu như vậy, bản thể như hư không. Bồ Tát thường giáo hoá tất cả chúng sinh, tuy nhiên giáo hoá chúng sinh, nhưng lìa khỏi tướng độ chúng sinh, chẳng sinh tâm chấp trước. Bồ Tát thọ trì pháp của Phật nói, đối với các pháp, cũng chẳng sinh tâm chấp trước. Bồ Tát phát tâm đại bồ đề, trụ nơi cảnh giới của Phật trụ, mà đối với cảnh giới của Phật trụ, cũng chẳng sinh tâm chấp trước. Tuy nhiên Bồ Tát có lời nói, nhưng đối với lời nói chẳng sinh tâm chấp trước. Bồ Tát vào trong sáu nẻo luân hồi, đối với cõi chúng sinh, cũng chẳng sinh tâm chấp trước. Bồ Tát biết rõ tất cả định, hay vào tất cả định, lại hay xuất tất cả định, cũng chẳng sinh tâm chấp trước. Bồ Tát qua đến vô lượng cõi nước chư Phật, hoặc vào vô lượng cõi nước chư Phật, hoặc thấy vô lượng cõi nước chư Phật, hoặc ở trong vô lượng cõi nước chư Phật. Ðối với cõi nước chư Phật, cũng chẳng sinh tâm chấp trước. Khi lìa khỏi các cõi nước chư Phật, cũng chẳng quay đầu lại nhìn, cũng chẳng lưu luyến không xả bỏ.

 

Bồ-Tát Ma-ha-tát dĩ năng như thị vô sở trước cố, ư Phật Pháp trung, tâm vô chướng ngại, liễu Phật Bồ-đề, chứng Pháp tỳ ni, trụ Phật chánh giáo, tu Bồ Tát hạnh, trụ Bồ Tát tâm, tư tánh Bồ Tát giải thoát chi Pháp, ư Bồ-tát trụ xứ tâm vô sở nhiễm, ư Bồ Tát sở hạnh diệc vô sở trước, tịnh Bồ Tát đạo, thọ Bồ Tát kí

Đại Bồ Tát vì nhờ không chấp trước như vậy, cho nên ở trong Phật pháp, tâm chẳng chướng ngại, thấu rõ Phật bồ đề, chứng được pháp tỳ ni, trụ nơi chánh giáo của Phật. Tu hạnh Bồ Tát, trụ tâm Bồ Tát. Suy gẫm pháp giải thoát của Bồ Tát, nơi trụ xứ của Bồ Tát, tâm chẳng nhiễm trước. Nơi pháp Bồ Tát thực hành, cũng chẳng chấp trước. Thanh tịnh Bồ Tát đạo, được thọ Bồ Tát ký.

Giảng: Ðại Bồ Tát, vì Ngài chẳng có chấp trước như vậy, cho nên đối với Phật pháp đều thấu rõ, tâm chẳng chướng ngại. Lại hiểu biết Phật bồ đề, chứng được cảnh giới pháp tì ni. Tức cũng là chứng được cảnh giới vắng lặng, cảnh giới điều phục, cảnh giới đối trị. Bố thí đối trị tham sẻn, từ bi đối trị sân hận, nhân duyên đối trị ngu si. Trụ ở trong chánh giáo của Phật, tu hành hạnh môn của Bồ Tát tu. Thường ghi nhớ tâm trạng của Bồ Tát. Tức cũng là tự giác giác tha, tự độ độ tha, tự lợi lợi tha. Thường suy gẫm làm thế nào để đắc được phương pháp giải thoát của Bồ Tát. Ðối với nơi trụ xứ của Bồ Tát, tâm chẳng nhiễm trước tham luyến. Ðối với pháp môn của Bồ Tát tu hành, tâm cũng chẳng chấp trước. Tóm lại, Bồ Tát đã đạt được cảnh giới người không, pháp không. Thanh tịnh đạo của Bồ Tát tu hành, đắc được mười phương chư Phật đến thọ ký cho Bồ Tát.

 

Đắc thọ kí dĩ, tác như thị niệm: Phàm phu ngu si, vô tri vô kiến, vô tín vô giải, vô thông mẫn hành, ngoan ngân tham trước, lưu chuyển sanh tử; bất cầu kiến Phật, bất tùy minh đạo, bất tín điều ngự, mê ngộ thất thác, nhập ư hiểm đạo;

Được thọ ký rồi, bèn nghĩ như vầy: Phàm phu ngu si, không biết, không thấy, không tin, không hiểu, không thông minh lanh lẹ, ngoan cố tham trước. Nên lưu chuyển trong sinh tử, chẳng cầu được thấy Phật, chẳng theo bậc chỉ dẫn sáng suốt, chẳng tin đấng Điều Ngự, mê lầm thất lạc, đi vào đường hiểm.

Giảng: Sau khi Bồ Tát được thọ Bồ Tát ký rồi, bèn nghĩ như vầy : Phàm phu đều là ngu si, chẳng có trí huệ. Vì bị vô minh che lấp, cho nên chẳng có tri thức chân chánh, chẳng có kiến giải chân chánh, chẳng có niềm tin chân chánh, chẳng có hiểu biết chân chánh. Cũng chẳng thông minh lanh lẹ, ngoan cố tham trước, cho nên ở trong sinh tử luân hồi, lưu chuyển không ngừng. Phàm phu vì ngu si, cho nên chẳng hiểu phương pháp cầu thấy Phật, chẳng tuỳ theo thiện tri thức chỉ đạo, lại chẳng tín ngưỡng đấng Ðiều Ngự (Phật). Vì mê hoặc con đường chân chánh, cho nên lầm vào đường hiểm. Tóm lại, ở trong sinh tử luân hồi, không dễ gì thoát khỏi ba cõi.

 

Bất kính thập lực Vương, bất tri Bồ Tát ân, luyến trước trụ xứ; văn chư pháp không, tâm Đại kinh phố; viễn ly chánh pháp, trụ ư tà pháp; xả di thản đạo, nhập hiểm nan đạo, khí bối Phật ý, tùy trục ma ý; ư chư hữu trung, kiên chấp bất xả.

Chẳng cung kính vua Thập Lực, chẳng biết ân đức Bồ Tát, lưu luyến chỗ ở. Nghe các pháp không, tâm rất sợ hãi. Xa lìa chánh pháp, trụ nơi tà pháp. Bỏ đường bằng phẳng, vào đường hiểm nạn. Trái với ý Phật, theo ý ma. Ở trong các cõi, kiên cố chấp trước chẳng xả bỏ.

Giảng: Phàm phu vì ngu si, cho nên chẳng cung kính Vua Thập Lực (Phật), cũng chẳng biết ơn đức của Bồ Tát. Bồ Tát ở trong đời đời kiếp kiếp, vì chúng sinh mà thọ khổ thọ nạn. Nhưng chúng sinh chỉ biết lưu luyến chỗ ở điên đảo của mình. Nghe được tất cả các pháp vốn là không, thì trong tâm sinh đại sợ hãi. Tại sao ? Vì xa lìa chánh pháp, trụ trong tà pháp. Bỏ đường bằng phẳng mà đi vào đường hiểm chật hẹp chẳng bằng phẳng, tức cũng là ba đường ác. Chúng sinh trái với ý của Phật, Phật để lại Tam Tạng mười hai bộ Kinh điển, dạy chúng ta tu hành như thế nào, để có thể chứng được Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác. Nhưng chúng sinh ngu si, chẳng tu hành mà còn tuỳ theo ý ma chạy loạn điên đảo. Ở trong tam giới hai mươi lăm cõi, chấp cứng chẳng chịu xả bỏ, Do đó : “Nhìn chẳng thấu, bỏ chẳng được”, cho nên chẳng được tự tại.

 

Bồ Tát như thị quán chư chúng sanh, tăng trường đại bi, sanh chư thiện căn nhi vô sở trước.

Bồ Tát quán sát các chúng sinh như vậy, thì càng tăng trưởng tâm đại bi, sinh ra các căn lành, mà chẳng chấp trước.

Giảng: Bồ Tát quán sát tư tưởng và hành vi của tất cả chúng sinh như vậy, càng quán sát chúng sinh, thì càng cảm thấy thương xót chúng sinh, cho nên phát tâm muốn giáo hoá chúng sinh, Do đó mà sinh tâm đại bi, càng ngày càng tăng trưởng. Do vậy mà sinh ra tất cả căn lành, chẳng có sự chấp trước tướng tâm đại bi.

 

Nhĩ thời Bồ Tát phục tác thị niệm: Ngã đương vi nhất chúng sanh, ư thập phương thế giới nhất nhất quốc độ, Kinh bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp, giáo hóa thành thục. Như vi nhất chúng sanh, vi nhất thiết chúng sanh giai diệc như thị; chung bất dĩ thử nhi sanh bì yếm, xả nhi dư khứ.

Bấy giờ, Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Tôi sẽ vì tất cả chúng sinh, nơi mười phương thế giới, tại mỗi cõi nước, trải qua bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp, giáo hoá thành thục. Như vì một chúng sinh, vì tất cả chúng sinh cũng đều như vậy. Quyết không vì đây mà sinh tâm nhàm mỏi mà bỏ đi.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh vô trước, bấy giờ Ngài lại nghĩ như vầy: Tôi sẽ chuyên vì một chúng sinh, ở trong mười phương thế giới tất cả cõi nước, trải qua bất khả thuyết kiếp để giáo hoá chúng sinh nầy, khiến cho căn lành của họ thành thục. Giáo hoá một chúng sinh là như vậy, giáo hoá tất cả chúng sinh cũng đều như vậy. Tuy trải qua bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp thời gian, nhưng Bồ Tát chẳng sinh tâm nhàm mỏi, chẳng xả bỏ một chúng sinh mà đi, mà dùng pháp môn phương tiện khéo léo, để độ chúng sinh khó điều khó phục, khiến cho họ lìa khổ được vui.

 

Hựu dĩ mao đoan biến lượng Pháp giới, ư nhất mao đoan xứ, tận bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp, giáo hóa điều phục nhất thiết chúng sanh; như nhất mao đoan xứ, nhất nhất mao đoan xứ giai diệc như thị.

Lại dùng đầu sợi lông lường khắp pháp giới. Nơi một đầu sợi lông, trải qua hết bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp, để giáo hoá điều phục tất cả chúng sinh. Như nơi một đầu sợi lông, nơi mỗi đầu sợi lông, cũng đều như vậy.

Giảng: Lại dùng nơi một đầu sợi lông, để độ lượng khắp pháp giới. Nơi mỗi đầu sợi lông, trải qua bất khả thuyết bất khả thuyết kiếp, để giáo hoá tất cả chúng sinh, để điều phục tất cả chúng sinh. Chẳng những nơi một đầu sợi lông là như vậy, mà nơi mỗi mỗi đầu sợi lông cũng đều như vậy.

 

Nãi chí bất ư nhất đạn chỉ khoảnh, chấp trước ư ngã, khởi ngã, ngã sở tưởng.

Cho đến chẳng ở nơi thời gian khảy móng tay, mà chấp trước cái ta, khởi cái ta, tưởng nghĩ về cái ta.

Giảng: Cho đến chẳng ở nơi thời gian khảy móng tay, mà chấp trước ta đang giáo hoá chúng sinh, cũng chẳng khởi nghĩ tưởng về cái ta. Chùa nầy là tôi làm, tháp nọ là tôi xây. Giống như vua Lương Võ Ðế hỏi Tổ Ðạt Ma :

– “Tôi độ rất nhiều Tăng chúng, tạo rất nhiều Chùa, biên chép rất nhiều Kinh điển, như vậy có bao nhiêu công đức”?

– Tổ Ðạt Ma nói : “Chẳng có công đức gì hết”.

Tại sao phải nói như vậy ? Vì có tâm làm công đức là công đức giả, vô tâm làm công đức là công đức thật. Vua Lương Võ Ðế chấp trước vào công đức của mình làm, cho nên chẳng có công đức. Tổ Ðạt Ma chẳng cho Vua Lương Võ Ðế đội mũ cao, cho nên ông ta chẳng vui. Hai người chẳng khế cơ, do đó : Tổ Ðạt Ma rời khỏi Kim Lăng (Nam Kinh), qua sông Trường Giang mà đi về hướng bắc, đến Hà Nam Tung Sơn Thiếu Lâm Tự diện bích mà tham thiền.

 

Ư nhất nhất mao đoan xứ, tận vị lai kiếp tu Bồ Tát hạnh; bất trước thân, bất trước pháp, bất trước niệm, bất trước nguyện, bất trước tam muội, bất trước quan sát, bất trước tịch định, bất trước cảnh giới, bất trước giáo hóa điều phục chúng sanh, diệc phục bất trước nhập ư Pháp giới.

Nơi mỗi đầu sợi lông, hết kiếp vị lai, tu hạnh Bồ Tát. Chẳng chấp trước thân. Chẳng chấp trước pháp. Chẳng chấp trước tâm niệm. Chẳng chấp trước nguyện. Chẳng chấp trước tam muội. Chẳng chấp trước quán sát. Chẳng chấp trước định vắng lặng. Chẳng chấp trước cảnh giới. Chẳng chấp trước giáo hoá điều phục chúng sinh. Cũng chẳng chấp trước vào nơi pháp giới.

Giảng: Ở tại nơi mỗi đầu sợi lông, đều là hết thuở kiếp vị lai tu Bồ Tát đạo. Cũng chẳng chấp trước nơi thân (pháp chấp về cái ta). Cũng chẳng chấp trước về pháp chấp (pháp pháp chấp). Cũng chẳng chấp trước vào tâm niệm. Cũng chẳng chấp trước vào nguyện lực. Cũng chẳng chấp trước vào định lực của tam muội. Cũng chẳng chấp trước vào trí huệ quán sát. Cũng chẳng chấp trước vào thiền định vắng lặng. Cũng chẳng chấp trước vào tất cả cảnh giới. Cũng chẳng chấp trước vào sự giáo hoá chúng sinh. Cũng chẳng chấp trước vào pháp giới giáo hoá chúng sinh.

 

Hà dĩ cố? Bồ Tát tác thị niệm: Ngã ưng quán nhất thiết pháp giới như huyễn, chư Phật như ảnh, Bồ Tát hạnh như mộng, Phật thuyết Pháp như hưởng, nhất thiết thế gian như hóa, nghiệp báo sở trì cố; sái biệt thân như huyễn, hành lực sở khởi cố; nhất thiết chúng sanh như tâm, chủng chủng tạp nhiễm cố; nhất thiết pháp như thật tế, bất khả biến dị cố.

Tại sao ? Vì Bồ Tát nghĩ như vầy : Tôi nên quán sát pháp giới như huyễn, chư Phật như hình bóng, Bồ Tát hạnh như mộng. Phật nói pháp như tiếng vang, tất cả thế gian như biến hoá, vì nghiệp báo chi phối. Thân khác biệt như huyễn, vì hành vi nghiệp lực sinh khởi. Tất cả chúng sinh như tâm, vì đủ thứ tạp nhiễm. Tất cả pháp như thật tế, vì không thể biến đổi.

Giảng: Tại sao Bồ Tát chẳng chấp trước nơi tất cả? Vì Bồ Tát vô vi mà vô bất vi, hành sở vô sự, cho nên chẳng chấp nơi tất cả tướng. Tức cũng là quét tất cả pháp, lìa tất cả tướng, cho nên mới suy gẫm như vầy : Tôi nên quán sát tất cả pháp giới, như huyễn, như hoá, chẳng chân thật, mà là hư vọng. Chư Phật giống như hình bóng, không thể chấp trước. Tu Bồ Tát hạnh, làm những việc lành, lợi ích chúng sinh, giống như mộng, bất tất cho là thật. Pháp của Phật nói giống như tiếng vang, cho nên tất cả thế gian đều là biến hoá, tại sao ? Vì do nghiệp báo chi phối. Có thân thế khác biệt, cũng là hư vọng biến hoá, vì do hành vi và nghiệp lực sinh khởi. Tất cả chúng sinh như tâm, vì tâm có đủ thứ tạp nhiễm. Tất cả Phật pháp mới là lý thể chân thật bất động, tức cũng là diệu lý thật tướng, vĩnh viễn không thể biển đổi.

 

Hựu tác thị niệm: Ngã đương tận hư không biến Pháp giới, ư thập phương quốc độ trung hành Bồ Tát hạnh, niệm niệm minh đạt, nhất thiết Phật Pháp chánh niệm hiện tiền, vô sở thủ trước.

Lại nghĩ như vầy: Tôi nên ở trong mười phương các cõi nước, tận hư không khắp pháp giới, thực hành Bồ Tát hạnh. Niệm niệm thấu rõ thông đạt tất cả Phật pháp, chánh niệm hiện tiền, chẳng có sự thủ trước.

Giảng: Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Tôi nên ở trong mười phương các cõi nước, tu hành Bồ Tát hạnh, lợi ích tất cả chúng sinh. Ở trong niệm niệm đều thấu rõ thông đạt tất cả Phật pháp, thường có chánh niệm hiện tiền, mà chẳng có tà niệm hiện tiền, cũng chẳng có tất cả sự thủ trước.

 

Bồ Tát như thị quán thân vô ngã, kiến Phật vô ngại, vi hóa chúng sanh, diễn thuyết chư Pháp, lệnh ư Phật Pháp phát sanh vô lượng hoan hỉ tịnh tín, cứu hộ nhất thiết, tâm vô bì yếm.

Bồ Tát quán thân chẳng có cái ta như vậy, thấy Phật không ngại. Vì giáo hoá chúng sinh, mà diễn nói các pháp, khiến cho họ nơi Phật pháp, phát sinh vô lượng hoan hỉ tin thanh tịnh, cứu hộ tất cả, tâm chẳng nhàm mỏi.

Giảng: Bồ Tát quán sát thân thể của mình như vậy, chẳng có cái ta tồn tại, quán tâm cũng chẳng có cái ta tồn tại. Thấy Phật cũng sinh tư tưởng viên dung vô ngại. Vì giáo hoá tất cả chúng sinh, mà diễn nói tất cả các pháp. Khiến cho tất cả chúng sinh đối với Phật pháp, phát sinh vô lượng vô biên hoan hỉ và tâm tin thanh tịnh, đừng sinh tâm nhiễm ô. Muốn cứu hộ tất cả chúng sinh, thoát khỏi ba cõi, nhưng trong tâm chẳng sinh mỏi mệt và nhàm chán.

 

Vô bì yếm cố, ư nhất thiết thế giới, hữu chúng sanh vị thành thục, vị điều phục xứ, tất nghệ ư bỉ, phương tiện hóa độ. Kỳ trung chúng sanh chủng chủng âm thanh, chủng chủng chư nghiệp, chủng chủng thủ trước, chủng chủng thí thiết, chủng chủng hòa hợp, chủng chủng lưu chuyển, chủng chủng sở tác, chủng chủng cảnh giới, chủng chủng sanh, chủng chủng một, dĩ đại thệ nguyện, an trụ kỳ trung nhi giáo hóa chi,

Vì không nhàm mỏi, cho nên nơi tất cả thế giới, nếu nơi nào có chúng sinh chưa thành tựu, chưa điều phục, thì thảy đều đi đến nơi đó, dùng phương tiện hoá độ. Trong những chúng sinh đó, đủ thứ âm thanh, đủ thứ các nghiệp, đủ thứ thủ trước, đủ thứ thí bày, đủ thứ hoà hợp, đủ thứ lưu chuyển, đủ thứ việc làm, đủ thứ cảnh giới, đủ thứ sinh, đủ thứ chết, dùng thệ nguyện lớn, an trụ trong đó, mà giáo hoá họ.

Giảng: Bồ Tát vì chẳng có khi nào nhàm mỏi, cho nên ở trong tất cả thế giới, như có nơi nào chúng sinh chưa thành tựu Phật quả, chưa được điều phục thân tâm, thì Bồ Tát đều đi đến nơi đó, dùng pháp môn phương tiện khéo léo, để giáo hoá họ. Trong những chúng sinh đó, có đủ thứ âm thanh, có đủ thứ các nghiệp tạo ra, có đủ thứ thủ trước, có đủ thứ thí bày, có đủ thứ thiện ác hoà hợp, có đủ thứ lưu chuyển nơi sinh tử, có đủ thứ việc làm, có đủ thứ cảnh giới, có đủ thứ pháp sinh, có đủ thử pháp chết. Bồ Tát dùng thệ nguyện lớn của mình, an trụ ở trong cõi nước đó, để giáo hoá điều phục những chúng sinh đó.

 

Bất lệnh kỳ tâm hữu động hữu thoái, diệc bất nhất niệm sanh nhiễm trước tưởng. Hà dĩ cố? đắc vô sở trước, vô sở y cố, tự lợi, lợi tha, thanh tịnh mãn túc.

Chẳng khiến cho tâm của họ lay động thối chuyển, cũng chẳng khiến cho sinh một tâm niệm nhiễm trước. Tại sao? Vì đắc được không chỗ chấp trước, không chỗ nương tựa. Tự lợi lợi tha, thanh tịnh đầy đủ.

Giảng: Bồ Tát chẳng khiến cho tâm của chúng sinh đối với Tam Bảo, có sự lay động, có sự thối chuyển. Ðối với chúng sinh dù ở trong một tâm niệm, cũng chẳng sinh tư tưởng nhiễm trước. Tại sao ? Vì Bồ Tát đắc được trí huệ không chỗ chấp trước và sức lực không chỗ nương tựa, cho nên không sinh một tâm niệm nhiễm trước. Bồ Tát tự mình đắc được lợi ích, cũng khiến cho chúng sinh đắc được lợi ích. Do đó: “Vô duyên đại từ, đồng thể đại bi”, khiến cho chúng sinh đắc được thanh tịnh và đầy đủ, đây tức là tư tưởng và tông chỉ của Bồ Tát.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ thất Vô Trước hạnh

Đó là hạnh vô trước thứ bảy của đại Bồ Tát.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm nói : Ðây tức là hạnh môn vô trước thứ bảy của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát nan đắc hạnh

Phật tử ! Những gì là hạnh nan đắc của đại Bồ Tát ?

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh nan đắc của đại Bồ Tát tu hành ? Tức là nguyện. Nguyện tức là bồ đề nguyện, trên cầu Phật đạo, dưới độ chúng sinh.

 

Thử Bồ Tát thành tựu nan đắc thiện căn, nan phục thiện căn, tối thắng thiện căn, bất khả hoại thiện căn, vô năng qua thiện căn, bất tư nghị thiện căn, vô tận thiện căn, tự tại lực thiện căn, đại uy đức thiện căn, dữ nhất thiết Phật đồng nhất tánh thiện căn.

Bồ Tát nầy thành tựu: Căn lành khó được. Căn lành khó điều phục. Căn lành tối thắng. Căn lành không thể hoại. Căn lành không ai hơn. Căn lành không nghĩ bàn. Căn lành vô tận. Căn lành sức tự tại. Căn lành oai đức lớn. Căn lành đồng một tánh với tất cả chư Phật.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy tu hạnh nan đắc, Ngài thành tựu được căn lành khó đắc được. Nói chung, căn lành mà một số người không thể tu được, mà Ngài tu hành thành công được. Tất cả chúng sinh, đều có vô minh phiền não. Vô minh phiền não chẳng dễ gì điều phục, nhưng vị Bồ Tát Ngài điều phục được, mà tăng trưởng căn lành, cho nên đắc được căn lành tối thù thắng. Vị Bồ Tát nầy lại đắc được căn lành kim cang không thể hoại. Lại đắc được căn lành không người nào thắng qua được. Lại đắc được căn lành không thể nghĩ bàn. Lại đắc được căn lành vô cùng vô tận. Lại đắc được căn lành nhậm vận tự tại. Lại đắc được căn lành đầy đủ đại oai đức. Lại đắc được căn lành đồng một tánh với tất cả chư Phật. Tóm lại, vị Bồ Tát nầy đắc được hết thảy tất cả căn lành.

 

Thử Bồ Tát tu chư hạnh thời, ư Phật Pháp trung đắc tối thắng giải, ư Phật Bồ-đề đắc quảng đại giải, ư Bồ Tát nguyện vị tằng hưu tức, tận nhất thiết kiếp tâm vô bì quyện, ư nhất thiết khổ bất sanh yếm ly, nhất thiết chúng ma sở bất năng động, nhất thiết chư Phật chi sở hộ niệm, cụ hạnh nhất thiết Bồ Tát khổ hạnh, tu Bồ Tát hạnh tinh cần phỉ giải, ư Đại-Thừa nguyện hằng Bất-thoái-chuyển.

Bồ Tát nầy, khi tu các hạnh, thì ở trong Phật pháp, đắc được kiến giải tối thắng. Nơi Phật bồ đề, đắc được thấu hiểu rộng lớn. Nơi Bồ Tát nguyện, chưa từng ngừng nghỉ. Suốt tất cả kiếp, tâm chẳng mỏi mệt. Nơi tất cả khổ, chẳng sinh nhàm lìa. Tất cả các ma, không thể lay động. Được tất cả chư Phật hộ niệm, đầy đủ hạnh của tất cả Bồ Tát tu khổ hạnh. Tu hạnh Bồ Tát, thì tinh cần chẳng giải đãi. Nơi nguyện đại thừa, luôn chẳng thối chuyển.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy khi tu hành tất cả hạnh môn, thì ở trong tất cả Phật pháp, đắc được kiến giải tối thù thắng. Ở trong Phật bồ đề, đắc được thấu hiểu rộng lớn. Nơi nguyện của Bồ Tát phát ra, chưa từng ngừng nghỉ. Trải qua bất khả thuyết kiếp, đối với hạnh Bồ Tát tu, chẳng sinh mỏi mệt. Ðối với tất cả khổ, cũng chẳng sinh tâm nhàm mỏi muốn lìa khỏi. Tại sao ? Vì Bồ Tát có tâm trạng từ bi, muốn thay thế chúng sinh thọ tất cả sự khổ, cho nên thừa nguyện trở lại thế giới Ta Bà, ở trong sáu nẻo luân hồi rộng độ chúng sinh, khiến cho chúng sinh lìa khổ được vui. Bồ Tát có định lực, đối với sự uy hiếp và dẫn dụ của tất cả thiên ma, chẳng lay động. Tóm lại, dù có vàng bạc ở trước mắt, tâm cũng chẳng giao động, sắc đẹp ở trước mắt, cũng chẳng động tâm. Vì được tất cả chư Phật hộ niệm, cho nên đầy đủ viên mãn tất cả sự khổ hạnh của Bồ Tát tu. Tu hạnh Bồ Tát thì dũng mãnh tinh tấn, chẳng giải đãi. Ðối với sự tu hành nguyện lực đại thừa, thì luôn luôn chẳng thối chuyển.

 

Thị Bồ Tát an trụ thử nan đắc hạnh dĩ, ư niệm niệm trung, năng chuyển a-tăng-kì kiếp sanh tử, nhi bất xả Bồ Tát đại nguyện. nhược hữu chúng sanh, thừa sự cúng dường, nãi chí kiến văn, giai ư A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề đắc Bất-thoái-chuyển.

Bồ Tát nầy, an trụ ở hạnh nan đắc nầy rồi, thì ở trong niệm niệm, chuyển được A tăng kỳ sinh tử, mà chẳng xả bỏ đại nguyện Bồ Tát. Nếu có chúng sinh, thừa sự cúng dường, cho đến thấy nghe, thì đều được chẳng thối chuyển nơi Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, an ổn trụ ở hạnh nan đắc nầy rồi, thì ở trong niệm niệm, chuyển được vô lượng số lần sinh tử. Nhưng chẳng xả bỏ được đại nguyện của Bồ Tát đã phát ra. Giả sử có chúng sinh đến thừa sự cúng dường vị Bồ Tát nầy, cho đến thấy được vị Bồ Tát nầy, hoặc nghe được danh hiệu của vị Bồ Tát nầy, thì đều chẳng thối chuyển nơi quả vị Phật Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác.

 

Thử Bồ Tát tuy liễu chúng sanh phi hữu, nhi bất xả nhất thiết chúng sanh giới. Thí như thuyền sư, bất trụ thử ngạn, bất trụ bỉ ngạn, bất trụ trung lưu, nhi năng vận độ thử ngạn chúng sanh chí ư bỉ ngạn, dĩ vãng phản vô hưu tức cố.

Bồ Tát nầy, tuy thấu rõ chúng sinh chẳng thật có, mà chẳng xả bỏ tất cả chúng sinh giới. Ví như thuyền sư, chẳng trụ ở bờ nầy, chẳng trụ ở bờ bên kia, chẳng trụ ở giữa dòng, mà hay độ chúng sinh từ bờ nầy, đến bờ bên kia, vì qua lại không dừng nghỉ.

Giảng: Bồ Tát giáo hoá tất cả chúng sinh, mà chẳng có một chúng sinh được giáo hoá. Tại sao ? Vì tất cả chúng sinh đều là pháp hữu vi. Trong Kinh Kim Cang có nói :

“Phàm hết thảy tướng,
Đều là hư vọng.
Nếu thấy các tướng chẳng phải tướng,
Tức thấy Như Lai”.

Chúng sinh đều có tướng, mà có tướng đều là hư vọng. Tức nhiên chúng sinh là hư vọng, tại sao Bồ Tát vẫn phải độ chúng sinh ? Tuy là chẳng có, nhưng vẫn phải nhờ “chẳng có” để lập công, để hành Bồ Tát đạo.

Tuy nhiên Bồ Tát biết rõ chúng sinh chẳng chân thật, chẳng có, nhưng vẫn chẳng xả bỏ tất cả chúng sinh giới. Ví như thuyền trưởng trên thuyền, ông ta chẳng đậu ở bờ nầy, cũng chẳng dừng ở bờ bên kia, càng không đỗ ở giữa dòng. Mục đích của ông ta là đưa chúng sinh từ bờ sinh tử bên nầy, đi qua giữa dòng phiền não, và đến bờ Niết Bàn bên kia. Chiếc thuyền nầy từ bờ nầy đến bờ kia, từ bờ kia đến bờ nầy, qua lại vĩnh viễn không dừng nghỉ.

 

Bồ-Tát Ma-ha-tát diệc phục như thị, bất trụ sanh tử, bất trụ Niết Bàn, diệc phục bất trụ sanh tử trung lưu, nhi năng vận độ thử ngạn chúng sanh, trí ư bỉ ngạn an ổn vô úy, Vô ưu não xứ. Diệc bất ư chúng sanh số nhi hữu sở trước, bất xả nhất chúng sanh trước đa chúng sanh, bất xả đa chúng sanh trước nhất chúng sanh; bất tăng chúng sanh giới, bất giảm chúng sanh giới; bất sanh chúng sanh giới, bất diệt chúng sanh giới; bất tận chúng sanh giới, bất trưởng chúng sanh giới; bất phân biệt chúng sanh giới, bất nhị chúng sanh giới.

Đại Bồ Tát cũng lại như vậy. Chẳng trụ sinh tử, chẳng trụ Niết Bàn, cũng chẳng trụ giữa dòng sinh tử, mà hay độ chúng sinh từ bờ nầy, thẳng đến bờ bên kia. Nơi an ổn không sợ hãi, không sầu lo phiền não, cũng chẳng chấp trước nơi số lượng chúng sinh. Chẳng xả bỏ một chúng sinh, mà chấp trước nhiều chúng sinh, chẳng xả bỏ nhiều chúng sinh, mà chấp trước một chúng sinh. Chẳng tăng chúng sinh giới, chẳng giảm chúng sinh giới. Chẳng sinh chúng sinh giới, chẳng diệt chúng sinh giới. Chẳng tận chúng sinh giới, chẳng tăng trưởng chúng sinh giới. Chẳng phân biệt chúng sinh giới, chẳng hai chúng sinh giới.

Giảng: Ðại Bồ Tát cũng lại như vậy. Cũng chẳng trụ nơi bờ sinh tử bên nầy, cũng chẳng trụ nơi bờ Niết Bàn bên kia. Cũng chẳng trụ ở giữa dòng phiền não. Bồ Tát dùng phương pháp đưa chúng sinh từ bờ bên nầy, đạt đến bờ Niết Bàn bên kia. Nơi bờ bên kia, rất là an ổn, chẳng có mọi nguy hiểm, chẳng có mọi lo âu, chẳng có mọi phiền não. Bồ Tát chẳng chấp trước số lượng độ chúng sinh. Bồ Tát chẳng xả bỏ một chúng sinh, mà chấp trước nhiều chúng sinh; cũng chẳng xả bỏ nhiều chúng sinh mà chấp trước một chúng sinh. Ngài chẳng có tư tưởng như vậy. Bồ Tát đối với chúng sinh giới, cũng chẳng có tâm tăng nhiều, cũng chẳng có tâm giảm bớt, cũng chẳng có tâm niệm sinh, cũng chẳng có tâm niệm diệt, cũng không thể dạy chúng sinh cùng tận, cũng không thể dạy chúng sinh tăng trưởng, chẳng có sự chấp trước nầy. Ðối với chúng sinh giới, vốn chẳng có tâm phân biệt. Không thể nói chúng sinh giới có hai, hoặc có ba, thậm chí vô số, chúng sinh giới là tướng hoà hợp, chỉ là một.

 

Hà dĩ cố? Bồ Tát thâm nhập chúng sanh giới như Pháp giới, chúng sanh giới, Pháp giới vô hữu nhị. Vô nhị Pháp trung, vô tăng, vô giảm, vô sanh, vô diệt, vô hữu, vô vô, vô thủ, vô y, vô trước, vô nhị.

Tại sao ? Vì Bồ Tát vào sâu chúng sinh giới như pháp giới. Chúng sinh giới, pháp giới, chẳng hai. Trong pháp không hai, chẳng tăng, chẳng giảm, chẳng sinh, chẳng diệt, chẳng có, chẳng không, chẳng lấy, chẳng nương, chẳng chấp, chẳng hai.

Giảng: Bồ Tát đối với chúng sinh giới, chẳng phân biệt là một, là hai. Tại sao ? Vì Bồ Tát cũng ở trong chúng sinh giới, chẳng phân khai với chúng sinh. Chúng sinh giới và pháp giới chẳng có phân biệt. Chúng sinh giới tức là pháp giới, pháp giới tức là chúng sinh giới, chẳng có hai dạng. Ở trong pháp chẳng hai, cũng chẳng có tăng, cũng chẳng có giảm, cũng chẳng có sinh, cũng chẳng có diệt, cũng chẳng có cái có, cũng chẳng có cái không, cũng chẳng có gì có thể lấy, cũng chẳng có gì có thể nương tựa, cũng chẳng có sự chấp trước, cũng chẳng có hai. Chẳng những chẳng có hai, mà một cũng chẳng có, tức là không cũng chẳng có.

 

Hà dĩ cố? Bồ Tát liễu nhất thiết pháp, Pháp giới vô nhị cố.

Tại sao ? Vì Bồ Tát thấu rõ tất cả pháp, pháp giới, chẳng hai.

Giảng: Tại sao ? Vì Bồ Tát thấy tất cả pháp đều là không. Vì Bồ Tát thấu rõ hết thảy tất cả pháp. Pháp tức là pháp giới, pháp giới tức là pháp, chẳng có hai. Pháp và pháp giới tuy là hai danh từ, nhưng cho đến một cũng chẳng lập.

 

Bồ Tát như thị dĩ thiện phương tiện nhập thâm pháp giới, trụ ư vô tướng, dĩ thanh tịnh tướng trang nghiêm kỳ thân, liễu Pháp Vô tánh nhi năng phân biệt nhất thiết pháp tướng, bất thủ chúng sanh nhi năng liễu tri chúng sanh chi số, bất trước thế giới nhi hiện thân Phật sát, bất phân biệt Pháp nhi thiện nhập Phật Pháp, thâm đạt nghĩa lý nhi quảng diễn ngôn giáo, liễu nhất thiết pháp ly dục chân tế nhi bất đoạn Bồ Tát đạo, bất thoái Bồ-tát hạnh, thường cần tu tập vô tận chi hạnh, tự tại nhập ư thanh tịnh pháp giới.

Bồ Tát dùng phương tiện khéo léo như vậy, để vào pháp giới thâm sâu. Trụ nơi vô tướng, dùng tướng thanh tịnh để trang nghiêm thân mình. Biết rõ pháp chẳng có tánh, mà phân biệt được tướng của tất cả các pháp. Chẳng thủ lấy chúng sinh, mà biết rõ được số chúng sinh. Chẳng chấp trước thế giới, mà hiện thân cõi Phật. Chẳng phân biệt pháp, mà khéo vào Phật pháp. Thông đạt nghĩa lý thâm sâu, mà rộng diễn nói ngôn giáo. Thấu rõ tất cả pháp lìa dục chân tế, mà chẳng dứt Bồ Tát đạo, chẳng thối hạnh bồ đề, thường siêng tu tập hạnh vô tận. Tự tại vào nơi pháp giới thanh tịnh.

Giảng: Tức nhiên Bồ Tát biết tất cả đều là không, tại sao vẫn phải giáo hoá chúng sinh ? Vì Bồ Tát dùng phương tiện lớn nhất, tốt nhất, để vào tất cả pháp giới thâm sâu, chẳng chấp trước tất cả tướng. Nhưng thường hiện tướng thanh tịnh, để trang nghiêm thân mình. Thấu rõ tất cả pháp chẳng có thể tánh, đều là không tịch. Tuy nhiên chẳng có thể tánh, nhưng có những pháp tướng. Bồ Tát nhận thức, minh bạch, thấu rõ được lý thể của tất cả các pháp thật tướng. Tuy nhiên Bồ Tát chẳng thủ lấy chúng sinh, nhưng trong một niệm, đều biết rõ số lượng chúng sinh có bao nhiêu ? Chẳng chấp trước tất cả thế giới, mà hay hiện thân ở trong vô lượng cõi Phật. Vì chẳng chấp trước, cho nên hiện được. Nếu chấp trước trụ nơi thế giới, thì không thể hiện được. Nếu chúng ta buông xả hết tất cả, thì sẽ minh bạch tất cả. Nếu chẳng xả bỏ được tất cả, thì chẳng minh bạch được tất cả. Bất cứ làm việc gì, cũng đều là đạo lý nầy.

Chẳng phân biệt tất cả pháp, thì sẽ vào sâu Tạng Kinh, trí huệ như biển. Vào sâu Tạng Pháp, thì sẽ thông đạt được đạo lý của tất cả pháp. Mà có thể nơi một ngôn giáo, rộng diễn vô lượng giáo. Vô lượng giáo lại quy nạp về, vẫn không lìa một ngôn giáo. Do đó :

“Một gốc tán làm vạn thù
Vạn thù lại về một gốc”.

Tức cũng là: “Một tức là nhiều, nhiều tức là một”, đạo lý một nhiều vô ngại. Lại có thể nói : “Sự tức là lý, lý tức là sự”, đạo lý sự lý vô ngại. Nơi rốt ráo của tất cả pháp là gì ? Nói đơn giản tức là lìa dục. Lìa dục tức là thật tướng, tức là chân tế, tức là Thường Tịch Quang Tịnh Ðộ. Thấu rõ đạo lý lìa khỏi dục niệm, mới là chân, mới là thật tại. Lìa khỏi được dục niệm, mà chẳng dứt đạo của Bồ Tát tu, chẳng thối lùi hạnh của Bồ Tát tu. Thường thường siêng năng tu tập hạnh môn vô tận, mà nhậm vận tự tại, vào pháp giới thanh tịnh, rộng diễn pháp yếu, rộng diễn ngôn giáo, mà chẳng chấp trước, để giáo hoá tất cả chúng sinh.

 

Thí như toản mộc dĩ xuất ư hỏa, hỏa sự vô lượng nhi hỏa bất diệt. Bồ Tát như thị hóa chúng sanh sự, vô hữu cùng tận, nhi tại thế gian thường trụ bất diệt; phi cứu cánh, phi bất cứu cánh; phi thủ, phi bất thủ; phi y, phi vô y; phi thế Pháp, phi Phật Pháp; phi phàm phu, phi đắc quả.

Ví như dùi cây lấy lửa, lửa cháy vô lượng mà lửa chẳng tắt. Bồ Tát giáo hoá chúng sinh cũng như vậy, chẳng có cùng tận, mà tại thế gian, thường trụ chẳng diệt. Chẳng rốt ráo, chẳng phải không rốt ráo. Chẳng lấy, chẳng phải không lấy. Chẳng nương, chẳng phải không nương. Chẳng phải thế pháp, chẳng phải Phật pháp. Chẳng phải phàm phu, chẳng phải đắc quả.

Giảng: Hiện tại đưa ra một ví dụ, giống như dùi cây lấy lửa, dùi chẳng ngừng, thì mới sinh ra lửa. Lửa vô lượng, càng cháy thì càng nhiều, mà lửa chẳng tắt. Bồ Tát cũng như vậy, việc giáo hoá chúng sinh, chẳng có khi nào cùng tận, thường trụ tại thế gian, để giáo hoá chúng sinh, mà chẳng vào Niết Bàn. Nói Bồ Tát đã thành Phật chưa ? Hoặc Bồ Tát chẳng có thành Phật ? Cũng chẳng phải. Nói Ngài chẳng thủ lấy chăng ? Cũng chẳng phải. Nói Ngài thủ lấy chăng ? Cũng chẳng phải. Nói Ngài chẳng có nương tựa ? Chẳng phải. Nói Ngài có nương tựa ? Cũng chẳng phải. Sự tu hành của Ngài, cũng chẳng phải thế gian pháp, cũng chẳng chấp nơi Phật pháp. Ngài cũng chẳng phải phàm phu, cũng chẳng phải Thánh nhân chứng quả. Tại sao phải nói như vậy ? Ðây là phá chấp trước. Ðạo lý nói về Kinh Hoa Nghiêm, là cảnh giới viên dung vô ngại.

 

Bồ Tát thành tựu như thị nan đắc tâm, tu Bồ Tát hạnh thời, bất thuyết nhị thừa Pháp, bất thuyết Phật Pháp; bất thuyết thế gian, bất thuyết thế gian pháp; bất thuyết chúng sanh, bất thuyết vô chúng sanh; bất thuyết cấu, bất thuyết tịnh.

Bồ Tát thành tựu tâm khó được như vậy, khi tu hạnh Bồ Tát, thì chẳng nói pháp nhị thừa, chẳng nói Phật pháp, chẳng nói thế gian, chẳng nói pháp thế gian, chẳng nói chúng sinh, chẳng nói không chúng sinh, chẳng nói dơ, chẳng nói sạch.

Giảng: Bồ Tát thành tựu tâm khó được như vậy. Khi tu hành hạnh Bồ Tát, thì chẳng nói Phật pháp của hàng nhị thừa tu. Pháp của bậc Thanh Văn tu, là pháp bốn Diệu Ðế, pháp của bậc Duyên Giác tu, là mười hai Nhân Duyên. Cũng chẳng nói pháp làm thế nào để thành Phật. Chẳng nói thế gian, cũng chẳng nói tất cả pháp của thế gian. Chẳng nói có chúng sinh, cũng chẳng nói chẳng có chúng sinh. Cũng chẳng nói gì là bụi dơ, cũng chẳng nói gì là thanh tịnh. Bồ Tát ở trong nhiễm ô tìm sự thanh tịnh. Do đó : “Chẳng sinh, chẳng diệt, chẳng dơ, chẳng sạch, chẳng tăng, chẳng giảm”. Bồ Tát nói diệu pháp của đại thừa.

 

Hà dĩ cố? Bồ Tát tri nhất thiết pháp vô nhiễm, vô thủ, bất chuyển, bất thoái cố. Bồ Tát ư như thị tịch diệt vi diệu thậm thâm tối thắng Pháp trung tu hành thời, diệc bất sanh niệm: Ngã hiện tu thử hạnh, dĩ tu thử hạnh, đương tu thử hạnh. Bất trước uẩn, giới, xứ, nội thế gian, ngoại thế gian, nội ngoại thế gian, sở khởi đại nguyện, chư Ba-la-mật cập nhất thiết pháp giai vô sở trước.

Tại sao ? Vì Bồ Tát biết tất cả pháp chẳng ô nhiễm, chẳng thủ lấy, chẳng lưu chuyển, chẳng thối lùi. Khi Bồ Tát tu hành trong pháp tịch diệt vi diệu tối thắng thâm sâu, cũng chẳng sinh ý niệm như vầy : Hiện tôi đang tu hạnh nầy, đã tu hạnh nầy, sẽ tu hạnh nầy. Chẳng chấp trước uẩn, giới, xứ, nội thế gian, ngoại thế gian, nội ngoại thế gian. Khởi các nguyện lớn, các Ba La Mật, và tất cả pháp, đều chẳng chấp trước.

Giảng: Khi Bồ Tát tu hành hạnh nan đắc, thì chẳng chấp về dơ, cũng chẳng chấp về sạch. Ðây là nguyên nhân gì ? Vì Bồ Tát biết tất cả pháp là không tịch, cho nên chẳng có pháp nhiễm ô, cũng chẳng có pháp thủ lấy, cũng chẳng bị tất cả cảnh giới lay chuyển, mà thối tâm bồ đề. Khi Bồ Tát ở trong pháp tịch diệt như vậy, ở trong pháp vi diệu thâm sâu vô thượng, ở trong pháp tối thù thắng, tu hành Bồ Tát đạo, thì cũng chẳng sinh vọng niệm như vầy : Hiện tại tôi đang tu Bồ Tát đạo, tôi đã tu Bồ Tát đạo, tôi sẽ tu Bồ Tát đạo. Bồ Tát chẳng có tâm kiêu ngạo tự mãn như vậy, càng chẳng có tâm chấp trước như vậy. Tại sao ? Vì Bồ Tát chẳng chấp trước nơi năm uẩn, cũng chẳng chấp trước nơi mười tám giới (sáu căn, sáu trần, sáu thức), cũng chẳng chấp trước vào mười hai xứ (sáu căn, sáu trần). Chẳng có chấp trước pháp, đối với pháp thế gian và pháp xuất thế gian, cùng với pháp thế xuất thế gian, đều chẳng chấp trước, khởi nguyện lớn, đều là pháp đến bờ kia, và hết thảy tất cả pháp đều chẳng chấp trước. Tại sao ? Vì Bồ Tát ngộ được tất cả pháp đều chân đế của không.

 

Hà dĩ cố? Pháp giới trung vô hữu Pháp danh: hướng Thanh văn thừa, hướng độc giác thừa, vô hữu Pháp danh: hướng Bồ-tát thừa, hướng A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề, vô hữu Pháp danh: hướng phàm phu giới, vô hữu Pháp danh: hướng nhiễm, hướng tịnh, hướng sanh tử, hướng Niết-Bàn.

Tại sao ? Vì trong pháp giới, chẳng có pháp tên hướng về Thanh Văn thừa, hướng về độc giác thừa. Chẳng có pháp tên hướng về Bồ Tát thừa, hướng về Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Chẳng có pháp tên hướng về cõi phàm phu, chẳng có pháp tên hướng về ô nhiễm, hướng về thanh tịnh, hướng về sinh tử, hướng về Niết Bàn.

Giảng: Tại sao Bồ Tát chẳng chấp trước ? Vì ở trong pháp giới, chẳng có một thứ pháp nào tên gọi hướng về Thanh Văn thừa. A la hán đã lìa khỏi dục niệm, dứt bặc dục niệm, một niệm cũng chẳng sinh. Nhưng Ngài chẳng nói : “Tôi là A la hán lìa dục”. Tại sao ? Vì nếu Ngài có lối nghĩ như vậy, thì đó là chấp trước. Lại bày “cái ta” ra, thì đó chẳng phải là A la hán lìa dục. Trong Kinh Kim Cang có nói : “Ðức Thế Tôn ! Con chẳng nghĩ như vầy, con là A la hán lìa dục”. Lại nói : “Ðức Thế Tôn ! Nếu con nghĩ như vầy : Con đắc đạo A la hán, thì Ðức Thế Tôn chẳng nói Tu Bồ Ðề là người ưa thích hạnh A lan nhã”. Tôn giả Tu Bồ Ðề nếu nghĩ như thế, thì Phật sẽ chẳng nói Ngài là A la hán lìa dục, vì “tướng ta” vẫn chưa không, vẫn còn “cái ta” tồn tại. Như vậy làm sao gọi là lìa dục ? Lìa dục tức là chẳng còn “cái ta”, cho đến ý niệm về mình cũng chẳng còn, cho nên ở trước nói, Bồ Tát chẳng sinh ý niệm như vầy : Hiện tại tôi đang tu hạnh Bồ Tát, tôi đã tu hạnh Bồ Tát, tương lai tôi vẫn phải tu hạnh Bồ Tát. Ðây đều là thấy cái ta, tướng ta, chấp ta, vẫn chưa không.

Trong pháp giới chẳng có một thứ chấp trước tên của pháp, cho nên nói chẳng có pháp hướng về Ðộc Giác. Khi Phật chưa xuất hiện ra đời, người tu đạo tự ngộ pháp mười hai nhân duyên, gọi là Ðộc Giác. Chẳng những chẳng có pháp nhị thừa, mà dù pháp Bồ Tát thừa cũng chẳng có. Nếu nói Bồ Tát thừa, thì tôi hướng về Bồ Tát thừa tu hành, đó lại là chấp trước, tên pháp là bất khả đắc, là hư vọng. Cũng chẳng có một thứ pháp tên gọi là hướng về Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, cũng chẳng có một thứ pháp tên hướng về cõi phàm phu, cũng chẳng có một thứ pháp tên hướng về nhiễm ô, cũng chẳng có một thứ pháp tên hướng về thanh tịnh, cũng chẳng có pháp tên hướng về sinh tử, cũng chẳng có pháp tên hướng về Niết Bàn.

 

Hà dĩ cố? chư Pháp vô nhị, vô bất nhị cố. thí như hư không, ư thập phương trung, nhược khứ, lai, kim, cầu bất khả đắc, nhiên phi vô hư không.

Tại sao ? Vì các pháp không hai, chẳng không hai. Ví như hư không, ở trong mười phương, hoặc quá khứ vị lai hiện tại, cầu không thể được, tuy nhiên đâu chẳng phải là hư không.

Giảng: Ðây là nguyên nhân gì ? Vì các pháp đều là pháp môn không hai. Cũng chẳng có tên gọi không hai. Giống như hư không, ở trong mười phương đều có hư không, bất luận là quá khứ, vị lai, hiện tại, muốn nắm lấy hư không, đều không thể được. Tuy nắm lấy hư không chẳng được, nhưng hư không vẫn tồn tại. Vì là hư không, cho nên vô sở đắc. Pháp cũng như vậy, cầu không thể được.

 

Bồ Tát như thị quán nhất thiết pháp giai bất khả đắc, nhiên phi vô nhất thiết pháp; như thật vô dị, bất thất sở tác, phổ thị tu hành Bồ Tát chư hạnh; bất xả đại nguyện, điều phục chúng sanh, chuyển chánh Pháp luân; bất hoại nhân quả, diệc bất vi ư bình đẳng diệu Pháp

Bồ Tát quán tất cả pháp như vậy, đều không thể được. Nhưng chẳng phải không có tất cả pháp. Như thật không khác. Sự tác dụng chẳng mất. Khắp chỉ bày cho chúng sinh tu hành các hạnh của Bồ Tát. Chẳng xả bỏ nguyện lớn. Điều phục chúng sinh. Chuyển bánh xe pháp. Chẳng hoại nhân quả. Cũng chẳng trái với diệu pháp bình đẳng.

Giảng: Bồ Tát đối với tất cả các pháp, đều quán sát nghiên cứu như vậy, do đó :

“Tức tất cả pháp, lìa tất cả tướng;
Lìa tất cả tướng, tức tất cả pháp”.

Ðều không thể được. Tuy nhiên tất cả pháp không thể được, nhưng chẳng phải là chẳng có tất cả pháp. Ðạo lý nầy và hư không đều giống nhau. Pháp là nhìn mà chẳng thấy, lắng mà chẳng nghe, ngửi mà chẳng có mùi vị, xúc mà chẳng có cảm giác, đó là không tịch. Pháp là chân như thật tướng, nó là chẳng biến đổi, không mất đi tác dụng của pháp. Khắp chỉ bày cho chúng sinh tu hành tất cả các hạnh của Bồ Tát tu. Chẳng xả bỏ nguyện lớn đã phát, để điều phục tất cả chúng sinh. Chuyển bánh xe pháp, chẳng phá hoại nhân quả, cũng chẳng trái với diệu pháp bình đẳng.

 

Phổ dữ tam thế chư Như Lai đẳng; bất đoạn Phật chủng, bất hoại thật tướng; thâm nhập ư Pháp, biện tài vô tận; văn Pháp bất trước, chí Pháp uyên để; thiện năng khai diễn, tâm vô sở úy; bất xả Phật trụ, bất vi thế Pháp, phổ hiện thế gian nhi bất trước thế gian.

Bồ Tát khắp đồng với các Như Lai ba đời, chẳng dứt giống Phật, chẳng hoại thật tướng, vào sâu nơi pháp, biện tài vô tận. Nghe pháp chẳng chấp trước, đến được tột đáy của pháp. Khéo hay diễn nói, tâm chẳng sợ hãi. Chẳng xả Phật trụ, chẳng trái với pháp thế gian, khắp hiện nơi thế gian, mà chẳng chấp trước thế gian.

Giảng: Bồ Tát khắp đồng với chư Phật ba đời, vĩnh viễn chẳng dứt tuyệt hạt giống Phật. Cũng chẳng trái với lý thể thật tướng, vào sâu trong các tạng pháp, đắc được biện tài vô ngại vô cùng vô tận. Nghe tất cả pháp mà chẳng chấp trước nơi tất cả pháp. Ðến được chỗ sâu nhất của pháp. Khéo hay diễn nói diệu lý các pháp thật tướng. Tâm chẳng sợ hãi, chẳng xả bỏ Phật trụ, chẳng trái với pháp thế gian. Khắp thị hiện nơi thế gian, mà chẳng chấp trước nơi thế gian.

 

Bồ Tát như thị thành tựu nan đắc trí tuệ tâm, tu tập chư hạnh, ư tam ác thú bạt xuất chúng sanh, giáo hóa điều phục, an trí tam thế chư Phật đạo trung, lệnh bất động dao.

Bồ Tát thành tựu tâm trí huệ khó được như vậy, tu tập các hạnh. Cứu chúng sinh thoát khỏi nơi ba đường ác. Giáo hoá điều phục, an trí trong đạo của chư Phật ba đời, khiến cho họ chẳng lay động.

Giảng: Bồ Tát thành tựu tâm trí huệ chẳng dễ gì đắc được như vậy. Tu hành học tập tất cả hạnh môn. Thường ở trong ba đường ác, cứu chúng sinh thoát ra, giáo hoá điều phục, an trí họ ở trong đạo tràng của chư Phật ba đời, khiến cho tâm bồ đề chẳng lay động, tức cũng là chẳng thối thất tâm bồ đề.

 

Phục tác thị niệm: Thế gian chúng sanh bất tri ân báo, cánh tướng thù đối, tà kiến chấp trước, mê hoặc điên đảo, ngu si vô trí, vô hữu tín tâm, tùy trục ác hữu, khởi chư ác tuệ, tham ái, vô minh, chủng chủng phiền não giai tất sung mãn, thị ngã sở tu Bồ Tát hạnh xứ.

Lại nghĩ như vầy: Chúng sinh thế gian, chẳng biết báo ân, lại thù oán nhau, tà kiến chấp trước, mê hoặc điên đảo, ngu si chẳng có trí huệ. Chẳng có tâm tin, theo đuổi bạn ác, khởi các huệ ác, tham ái vô minh, đủ thứ phiền não, thảy đều đầy dẫy. Đó là nơi tôi tu Bồ Tát hạnh.

Giảng: Bồ Tát lại nghĩ như vầy : Chúng sinh thế gian, chẳng biết báo ân cha mẹ, chẳng biết báo ân sư trưởng, chẳng biết báo ân quốc gia nguyên thủ. Chẳng những chẳng biết việc báo ân, mà ngược lại thù oán với nhau, tại sao ? Vì chúng sinh có tà kiến, có chấp trước, cho nên mê hoặc điên đảo. Vì chúng sinh ngu si, chẳng có trí huệ, cho nên đối với sự lý chẳng nhận thức rõ ràng, phân biệt chẳng minh bạch, cũng chẳng có tâm tin, chạy đuổi theo ác tri thức. Sinh khởi trí huệ ác (thế trí biện thông), sinh ra tư tưởng tham ái và vô minh, cho nên có đủ thứ phiền não, đều đầy dẫy. Vì đầy dẫy pháp ác, cho nên Bồ Tát nghĩ : Tôi phải tu hạnh Bồ Tát tại nơi nầy.

 

Thiết hữu tri ân, thông minh, tuệ giải, cập thiện tri thức sung mãn thế gian, ngã bất ư trung tu Bồ Tát hạnh.

Nếu như chúng sinh biết báo ân, thông minh có trí huệ hiểu biết, và thiện tri thức, đầy dẫy thế gian, thì tôi chẳng ở trong đó, tu Bồ Tát hạnh.

Giảng: Giả sử chúng sinh biết báo ân, thông minh có trí huệ, có kiến giải chân chánh, và bậc thiện tri thức đầy dẫy thế gian nầy, thì tôi chẳng ở tại thế gian nầy tu hành hạnh Bồ Tát. Tại sao ? Vì chúng sinh có trí huệ, sẽ chẳng làm việc điên đảo, không cần Bồ Tát đến giáo hoá. Bồ Tát chuyên đến những nơi có chúng sinh tà tri tà kiến, để tu hạnh Bồ Tát, giáo hoá họ thoát khỏi biển khổ. Do đó :

“Biển khổ không bờ, hồi đầu là bến”.

Chúng ta chúng sinh ngu si, chẳng biết quay đầu, vì thú vui năm dục, mà đi ngược lại với đạo, làm những việc điên đảo bỏ giác hợp trần, lìa khỏi nhà càng ngày càng xa.

 

Hà dĩ cố? ngã ư chúng sanh, vô sở thích mạc, vô sở kí vọng, nãi chí bất cầu nhất lũ nhất hào, cập dĩ nhất tự tán mỹ chi ngôn. tận vị lai kiếp, tu Bồ Tát hạnh, vị tằng nhất niệm tự vi ư kỷ; đãn dục độ thoát nhất thiết chúng sanh, lệnh kỳ thanh tịnh, vĩnh đắc xuất ly.

Tại sao ? Vì tôi đối với chúng sinh chẳng có mong cầu, hy vọng gì cả. Cho đến chẳng cầu một sợi tơ, một sợi lông, và một tiếng khen tốt. Suốt kiếp thuở vị lai, tu hạnh Bồ Tát, chưa từng sinh một ý niệm vì mình, chỉ muốn độ thoát tất cả chúng sinh, khiến cho họ thanh tịnh, vĩnh viễn được thoát khỏi.

Giảng: Tại tại sao phải như vậy ? Vì Bồ Tát đối với tất cả chúng sinh chẳng làm chủ nhân, chẳng chỉ huy chúng sinh. Ðối đãi với chúng sinh, đều xem như nhau, một luật bình đẳng, chẳng có phân biệt thân sơ, chẳng có tư tưởng gần xa, cũng chẳng có tư tưởng thiện ác tốt xấu. Bồ Tát giáo hoá chúng sinh chẳng có mong cầu, chẳng có xí đồ, chẳng có hy vọng. Cho đến chẳng cầu một cây kim, một sợi tơ, cũng chẳng cầu được sự lợi ích lớn bằng sợi lông. Cũng chẳng cầu một tiếng khen tốt, một câu ca tụng. Nguyện vọng của Bồ Tát là suốt thuở kiếp vị lai, tu hành hạnh Bồ Tát. Bồ Tát chưa từng sinh một tâm niệm lợi ích cho chính mình. Tâm của Bồ Tát là muốn độ thoát tất cả chúng sinh, khiến cho họ trở về nguồn cội, bỏ mê về giác, khôi phục lại sự thanh tịnh vốn có, nguồn gốc diệu giác, chân như tự tánh, vĩnh viễn lìa khỏi biển khổ ba cõi.

Lúc nầy, có người khởi vọng tưởng : Bồ Tát giáo hoá chúng sinh, một luật bình đẳng, chẳng phân biệt đó đây, tại sao phải giáo hoá chúng sinh ác ? Bỏ chúng sinh thiện ? Ðây là đạo lý gì ? Tư tưởng Bồ Tát trọng ác khinh thiện nầy, đây chẳng phải là không bình đẳng chăng ?

Bồ Tát đối với chúng sinh chẳng có quan niệm chủ tể, cũng chẳng có thân sơ, xa gần, thiện ác, thị phi, ghét thương, tốt xấu. Giống như lòng từ của mẹ hiền (Bồ Tát), đối với đứa con có bệnh (chúng sinh ác) thì phải chiếu cứ tử tế, khiến cho đứa con đó sớm bình phục khoẻ mạnh. Ðối với đứa con chẳng có bệnh tật (chúng sinh thiện), tạm thời chẳng cứ tới (chẳng giáo hoá). Ðây là sự biểu hiện lòng thương vĩ đại của người mẹ. Tư tưởng bình đẳng của Bồ Tát là trước hết giáo hoá chúng sinh ác, khiến cho họ bỏ ác theo thiện. Nếu trước chẳng giáo hoá chúng sinh ác, thì làm cho ma vương tạo cơ hội, bị ma nghiệp nhiếp thọ. Ma nghiệp tức là ác tâm bố thí, sân tâm trì giới, người thường giải đãi, khinh mạn loạn ý. Hoặc là người đã đắc được giải thoát, hoặc người đã đắc được sự an ổn, bạn thường đến gần gũi, thường đến cúng dường, đây cũng là ma nghiệp. Người chẳng đắc được giải thoát, người chẳng đắc được sự an ổn, bạn chẳng chịu giáo hoá, chẳng chịu độ thoát, đây cũng là ma nghiệp. Tóm lại, phàm là bỏ ác theo thiện, tức là ma nghiệp.

 

Hà dĩ cố? ư chúng sanh trung vi minh đạo giả, Pháp ưng như thị, bất thủ bất cầu; đãn vi chúng sanh tu Bồ Tát đạo, lệnh kỳ đắc chí an ổn bỉ ngạn, thành A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề.

Tại sao ? Vì ở trong chúng sinh làm bậc đạo sư sáng suốt, pháp phải như vậy, chẳng lấy chẳng cầu. Chỉ vì chúng sinh tu Bồ Tát đạo, khiến cho họ đến được bờ bên kia an ổn, Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Giảng: Tại tại sao ? Vì Bồ Tát hành Bồ Tát đạo, ở trong chúng sinh mười phương thế giới, làm bậc đạo sư minh bạch sáng suốt. Chuyên giáo hoá chúng sinh khó điều khó phục, để chúng sinh dễ độ lại cho người khác giáo hoá. Pháp cũng là như vậy, chẳng thủ lấy tất cả tướng, cũng chẳng cầu tất cả lợi. Chuyên tâm giáo hoá chúng sinh, khiến cho họ lìa khổ được vui, bỏ tà theo chánh, mà tu hạnh môn của Bồ Tát tu. Khiến cho hết thảy chúng sinh đều được an lạc, toại tâm mãn nguyện, an ổn đến được bờ Niết Bàn bên kia, thành tựu quả vị Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ bát nan đắc hạnh

Đó là hạnh nan đắc thứ tám của đại Bồ Tát.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại nói : Ðây tức là pháp môn hạnh nan đắc của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát thiện Pháp hành?

Phật tử ! Những gì là hạnh thiện pháp của đại Bồ Tát ?

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh thiện pháp của đại Bồ Tát tu hành ? Tức cũng là lực. Lực có hai thứ :

– Một là lực tư trạch : Hay phục tất cả chánh hạnh đẳng sở đối trị chướng, khiến cho chẳng khởi tác dụng.

– Hai là tu tập lực : Hay khiến cho tất cả thiện hạnh kiên cố quyết định.

Người tu hành, nếu biết tu, thì tu thiện trong thiện. Không biết tu, thì tu ác trong thiện. Biết tu thì ở trong ác cũng có thiện. Chẳng biết tu, thì ở trong thiện cũng có ác. Cho nên có thiện trong thiện, ác trong thiện; thiện trong ác, ác trong ác – có bốn thứ phân biệt nầy. Người tu hành, trước hết phải hiểu rõ pháp thiện. Làm việc thiện trồng nhân thiện, đây là thiện trong thiện. Làm việc thiện trồng nhân ác, đây là ác trong thiện. Làm việc ác trồng nhân thiện, đây là thiện trong ác. Làm việc ác trồng nhân ác, đây là ác trong ác. Thiện pháp tức là thiện trong thiện, ác pháp tức là ác trong ác.

 

Thử Bồ Tát vi nhất thiết thế gian Thiên, nhân, ma, phạm, Sa Môn, Bà La-môn, Càn thát bà đẳng tác thanh lương Pháp trì, nhiếp trì chánh pháp, bất đoạn Phật chủng

Bồ Tát nầy vì tất cả thế gian, trời, người, ma, Phạm, Sa Môn, Bà La Môn, Càn Thát Bà .v.v… làm ao pháp mát mẻ. Nhiếp trì chánh pháp, chẳng dứt giống Phật.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, vì tất cả chúng sinh thế gian, người trên trời, người nhân gian, ma vương, Phạm Vương, Sa Môn, Bà La Môn, Càn Thát Bà .v.v… làm ao pháp thanh tịnh của họ, khiến cho thân tâm của họ mát mẻ. Luôn luôn nhiếp trì tất cả chánh pháp, diệt trừ tất cả tà pháp, chẳng dứt tuyệt hạt giống Phật.

 

Đắc thanh Tịnh Quang minh Đà-la-ni cố, thuyết Pháp thọ kí, biện tài vô tận; đắc cụ túc nghĩa đà la ni cố, nghĩa biện vô tận; đắc giác ngộ thật pháp đà la ni cố, Pháp biện vô tận; đắc huấn thích ngôn từ Đà-la-ni cố, từ biện vô tận; đắc vô biên văn cú vô tận nghĩa vô ngại môn Đà-la-ni cố, vô ngại biện vô tận; đắc Phật quán đảnh Đà-la-ni quán kỳ đảnh cố, hoan hỉ biện vô tận; đắc bất do tha ngộ đà-la-ni môn cố, quang minh biện vô tận; đắc đồng biện đà-la-ni môn cố, đồng biện vô tận; đắc chủng chủng nghĩa thân, cú thân, văn thân trung huấn thích đà La ni môn cố, huấn thích biện vô tận; đắc vô biên toàn Đà-la-ni cố, vô biên biện vô tận.

Vì được quang minh thanh tịnh Đà la ni, nói pháp thọ ký, nên biện tài vô tận. Vì được đầy đủ nghĩa Đà la ni, nên nghĩa biện vô tận. Vì được giác ngộ thật pháp Đà la ni, nên pháp biện vô tận. Vì được huấn thích ngôn từ Đà la ni, nên từ biện vô tận. Vì được vô biên văn câu vô tận nghĩa vô ngại môn Đà la ni, nên vô ngại biện vô tận. Vì được Phật quán đảnh Đà la ni, nên hoan hỉ biện vô tận. Vì được chẳng do tha ngộ Đà la ni, nên quang minh biện vô tận. Vì được đồng biện Đà la ni môn, nên đồng biện vô tận. Vì được đủ thứ nghĩa thân, câu thân, văn thân, trong huấn thích Đà la ni môn, nên huấn thích biện vô tận. Vì được vô biên toàn Đà là ni môn, nên vô biên biện vô tận.

Giảng: Vì Bồ Tát chẳng dứt tuyệt giống Phật, cho nên đắc được mười thứ pháp môn Đà la ni. Ðà la ni dịch là tổng trì, tức là tổng tất cả pháp, trì vô lượng nghĩa. Lại có thể nói là tổng thân miệng ý ba nghiệp thanh tịnh, trì giới định huệ ba học viên minh.

1. Vì Bồ Tát đắc được quang minh thanh tịnh tổng trì, cho nên hay nói pháp thọ ký cho tất cả chúng sinh, có biện tài vô tận, khéo ứng đối tiến lùi.
2. Vì đắc được đầy đủ viên mãn nghĩa tổng trì, cho nên đối với nghĩa lý biện tài chẳng cùng tận.
3. Vì đắc được giác ngộ pháp chân thật (diệu lý thật tướng) tổng trì, cho nên đối với pháp biện tài chẳng có cùng tận.
4. Vì đắc được huấn thích kinh điển ngôn từ tổng trì, cho nên đối với từ biện tài chẳng cùng tận.
5. Vì đắc được vô biên văn câu, vô tận nghĩa lý, vô ngại pháp môn tổng trì, cho nên nhạo thuyết vô ngại biện tài chẳng cùng tận. Bốn thứ tổng trì nầy tức là: Nghĩa, pháp, từ, nhạo thuyết, bốn vô ngại biện.

Trên đỉnh Tuyết Sơn có ao A nậu đạt, dịch là vô nhiệt não. Ao có bốn cái miệng, biểu thị cho bốn vô ngại biện. Miệng thứ nhất là là miệng voi : Từ miệng voi màu bạc, chảy ra cát bạc, trở thành sông Ðông Hằng Già. Ðây là biểu thị nghĩa vô ngại biện, nói tất cả nghĩa lý. Miệng thứ hai là miệng sư tử : Từ miệng sư tử màu kim cang, chảy ra cát kim cang, trở thành sông Tư Ðà. Ðây là biểu thị pháp vô ngại biện, nói câu văn kim cang. Miệng thứ ba là miệng trâu : Từ miệng trâu màu vàng, chảy ra cát vàng, trở thành sông Tín Ðộ. Ðây là biểu thị từ vô ngại biện, nói duyên khởi tuỳ thuận thế giới. Miệng thứ tư là miệng ngựa : Từ miệng ngựa màu lưu ly, chảy ra cát lưu ly, trở thành sông Phược Sô. Ðây là biểu thị nhạo thuyết vô ngại biện, nói tất cả các pháp thật tướng.

6. Vì đắc được Phật quán đảnh tổng trì pháp quán kỳ đảnh, cho nên đối với hoan hỉ biện tài chẳng cùng tận.
7. Vì đắc được tự tu tự ngộ môn tổng trì, cho nên quang minh biện tài chẳng cùng tận.
8. Vì đắc được đồng biện tổng trì, cho nên đồng loại âm biện tài chẳng cùng tận.
9. Vì đắc được đủ thứ nghĩa lý của Kinh, đạo lý từng câu từng câu, thể của Kinh văn. Huấn thích tổng trì, cho nên huấn thích biện tài chẳng cùng tận.
10. Vì đắc được vô biên toàn Đà la ni, cho nên vô biên biện tài chẳng cùng tận.

 

Thử Bồ Tát đại bi kiên cố, phổ nhiếp chúng sanh, ư tam thiên đại thiên thế giới biến thân kim sắc, thí tác Phật sự; tùy chư chúng sanh căn tánh dục lạc, dĩ quảng trường thiệt, ư nhất âm trung hiện vô lượng âm, ưng thời thuyết Pháp, giai lệnh hoan hỉ.

Bồ Tát nầy tâm đại bi kiên cố, khắp nhiếp thọ chúng sinh. Nơi ba ngàn đại Thiên thế giới, biến hoá thân sắc vàng để làm Phật sự. Tuỳ theo căn tánh ưa thích của chúng sinh, mà dùng lưỡi rộng dài, ở trong một tiếng, hiện ra vô lượng tiếng, thuyết pháp đúng thời, đều khiến cho họ hoan hỉ.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh thiện pháp, tâm đại bi của Ngài rất kiên cố, bất cứ chúng sinh nào đối đãi với Ngài không tốt như thế nào, Ngài cũng chẳng sinh phiền não, vẫn dùng tâm đại bi để cứu khổ chúng sinh. Tâm đại bi nầy chuyển được những cảnh giới ác liệt, mà chẳng bị cảnh giới ác liệt lay chuyển. Bồ Tát khắp nhiếp thọ tất cả chúng sinh, thường ở trong ba ngàn đại thiên thế giới, biến hoá ra thân sắc vàng. Làm đại Phật sự tức cũng là giảng Kinh thuyết pháp. Bồ Tát tuỳ thuận căn tánh và sự ưa thích của chúng sinh, vì họ nói pháp. Ở trong Kinh A Di Ðà có nói : “Các vị Phật ở tại nước của mình, hiện tướng lưỡi rộng dài, che khắp ba ngàn đại thiên thế giới, nói lời thành thật”. Ở trong một tiếng, mà hiện ra vô lượng tiếng biến hoá. Ðúng thời để vì chúng sinh nói pháp, do đó : “Quán căn cơ chúng sinh, vì người nói pháp, theo bệnh cho thuốc”, khiến cho tất cả chúng sinh thảy đều đại hoan hỉ.

 

Giả sử hữu bất khả thuyết chủng chủng nghiệp báo vô số chúng sanh, cọng hội nhất xứ, kỳ hội quảng đại sung mãn bất khả thuyết thế giới, Bồ Tát ư bỉ chúng hội trung tọa. thị trung chúng sanh, nhất nhất giai hữu bất khả thuyết a-tăng-kì khẩu, nhất nhất khẩu năng xuất bách thiên ức na-do-tha âm, đồng thời phát thanh, các biệt ngôn từ, các biệt sở vấn; Bồ Tát ư nhất niệm trung, tất năng lĩnh thọ, giai vi thù đối, lệnh trừ nghi hoặc. như nhất chúng hội trung, ư bất khả thuyết chúng hội trung, tất diệc như thị.

Giả sử có bất khả thuyết đủ thứ nghiệp báo vô lượng chúng sinh, cùng hội lại một chỗ. Hội rộng lớn đó, đầy khắp bất khả thuyết thế giới, Bồ Tát ngồi ở trong chúng hội đó. Trong chúng sinh đó, mỗi người đều có bất khả thuyết A tăng kỳ cái miệng, mỗi cái miệng nói ra trăm ngàn ức Na do tha tiếng. Đồng thời cùng phát ra tiếng, đều nói lời lẽ khác nhau, hỏi những điều khác nhau. Bồ Tát ở trong một niệm, thảy đều lãnh thọ được, đều trả lời cho họ, khiến cho họ dứt trừ nghi hoặc. Như trong một chúng hội, trong bất khả thuyết chúng hội, cũng đều như vậy.

Giảng: Giả sử có bất khả thuyết nghiệp báo, lại có vô số vô lượng chúng sinh, cùng nhau tụ hội ở trong một đạo tràng. Ðạo tràng đó rất rộng lớn, đầy khắp bất khả thuyết thế giới. Trong mỗi thế giới đều có một đạo tràng. Bồ Tát ngồi ở pháp toà trong những đạo tràng chúng hội đó. Hết thảy chúng sinh trong đạo tràng chúng hội, mỗi chúng sinh đều có bất khả thuyết A tăng kỳ cái miệng, trong mỗi cái miệng lại phát ra trăm ngàn ức Na do tha tiếng biến hoá, đồng thời cùng phát ra. Trong mỗi cái miệng nói ra đủ thứ lời lẽ khác nhau, mỗi cái miệng đưa ra vấn đề cũng khác nhau. Nhưng Bồ Tát tu hạnh thiện pháp, ở trong một niệm, hoàn toàn minh bạch rõ ràng tiếng của nhiều cái miệng phát ra, chiếu theo hết thảy vấn đề mà, theo như pháp thứ tự trả lời, khiến cho sự nghi hoặc của tất cả chúng sinh đều dứt trừ. Ở trong một chúng hội là như vậy, ở trong hết thảy chúng hội cũng đều như vậy.

 

Phục thứ, giả sử nhất mao đoan xứ, niệm niệm xuất bất khả thuyết bất khả thuyết đạo tràng chúng hội; nhất thiết mao đoan xứ, giai diệc như thị. tận vị lai kiếp, bỉ kiếp khả tận, chúng hội vô tận. thị chư chúng hội, ư niệm niệm trung, dĩ các biệt ngôn từ, các biệt sở vấn; Bồ Tát ư nhất niệm trung, tất năng lĩnh thọ, vô bố vô khiếp, vô nghi vô mậu

Lại nữa, giả sử nơi một đầu sợi lông, sinh ra bất khả thuyết bất khả thuyết đạo tràng chúng hội. Tất cả nơi đầu sợi lông cũng đều như vậy. Hết thuở kiếp vị lai, kiếp đó có thể hết, chúng hội không cùng tận. Các chúng hội đó, ở trong niệm niệm, đều dùng lời lẽ khác nhau, hỏi vấn đề khác nhau. Bồ Tát ở trong một niệm, đều lãnh thọ được, không khiếp sợ, không hoài nghi, không sai lầm.

Giảng: Lại đưa ra một ví dụ nữa. Giả sử ở nơi đầu một sợi lông, ở trong mỗi niệm, đều sinh ra bất khả thuyết bất khả thuyết chúng hội đạo tràng. Nơi tất cả đầu sợi lông cũng đều tình hình như vậy. Hết thuở kiếp vị lai thời gian. Tuy nhiên kiếp số có thể cùng tận, nhưng đạo tràng chúng hội không cùng tận. Các đạo tràng chúng hội nầy, ở trong niệm niệm, dùng các thứ lời lẽ khác nhau, để hỏi những vấn đề khác nhau. Bồ Tát ở trong niệm niệm hoàn toàn lãnh thọ được hết, trả lời khác nhau. Cũng chẳng kinh sợ đại chúng, cũng chẳng sợ sệt văn nghĩa. Những vấn đề chúng sinh hỏi, cũng chẳng còn hoài nghi nữa. Vấn đề trả lời cũng chẳng sai lầm.

 

Nhi tác thị niệm: Thiết nhất thiết chúng sanh dĩ như thị ngữ nghiệp câu lai vấn ngã, ngã vi thuyết Pháp vô đoạn vô tận, giai lệnh hoan hỉ, trụ ư thiện đạo; phục lệnh thiện giải nhất thiết ngôn từ, năng vi chúng sanh thuyết chủng chủng Pháp, nhi ư ngôn ngữ vô sở phân biệt. Giả sử bất khả thuyết bất khả thuyết chủng chủng ngôn từ nhi lai vấn nan, nhất niệm tất lĩnh, nhất âm hàm đáp, phổ sử khai ngộ, vô hữu di dư.

Bèn nghĩ như vầy: Nếu như tất cả chúng sinh, dùng lời nghiệp như vậy đều đến hỏi tôi, thì tôi vì họ nói pháp không gián đoạn không cùng tận. Đều khiến cho họ hoan hỉ, trụ nơi thiện đạo. Lại khiến cho họ khéo hiểu tất cả lời lẽ, có thể vì chúng sinh nói đủ thứ pháp, mà nơi lời lẽ chẳng có phân biệt. Giả sử có bất khả thuyết bất khả thuyết đủ thứ lời lẽ đến vấn nạn, thì trong một niệm đều lãnh thọ được, dùng một tiếng đều trả lời được. Khắp khiến cho họ khai ngộ, chẳng có dư thừa.

Giảng: Bồ Tát lại nghĩ như vầy: Giả sử hết thảy tất cả chúng sinh, dùng đủ thứ lời lẽ khác nhau, đồng thời cùng nhau đến hỏi tôi. Tôi sẽ vì họ diễn nói diệu pháp không gián đoạn không cùng tận. Khiến cho họ đều đắc được toại nguyện, mà sinh tâm hoan hỉ, trụ ở trong thiện pháp thiện đạo. Lại khiến cho họ khéo thấu hiểu tất cả lời lẽ và từ nghĩa, có thể vì tất cả chúng sinh nói đủ thứ pháp. Dùng một thứ lời lẽ để nói pháp, mà khiến cho chúng sinh đều hiểu rõ, chẳng có phân biệt. Do đó :

“Phật dùng một tiếng diễn nói pháp
Chúng sinh theo loài đều hiểu rõ”.

Giả sử có bất khả thuyết bất khả thuyết lời lẽ, đồng thời hướng về tôi vấn nạn, thì ở trong một niệm, tôi đều minh bạch hết những vấn đề họ hỏi. Tôi dùng một thứ tiếng, đều trả lời hết mọi vấn đề họ hỏi. Khắp khiến cho những chúng sinh vấn nạn đều hết hoài nghi, mà được khai ngộ. Người có vấn đề lớn thì khai ngộ lớn, vấn đề nhỏ thì khai ngộ nhỏ. Do đó : “Nghi lớn ngộ lớn, nghi nhỏ ngộ nhỏ, không nghi không ngộ”. Trả lời hết những vấn đề của chúng sinh, chẳng còn dư thừa vấn đề nào mà không trả lời.

 

Dĩ đắc nhất thiết trí quán đảnh cố, dĩ đắc vô ngại tạng cố, dĩ đắc nhất thiết pháp viên mãn quang minh cố, cụ túc nhất thiết trí trí cố.

Vì đắc được bậc nhất thiết trí quán đảnh. Vì đắc được tạng vô ngại. Vì đắc được tất cả pháp viên mãn quang minh. Vì đầy đủ trí huệ nhất thiết trí.

Giảng: Vì Bồ Tát đắc được mười phương chư Phật đến vì Ngài quán đảnh. Lại đắc được tạng trí huệ viên dung vô ngại. Lại đắc được tất cả pháp viên mãn quang minh. Lại đắc được đầy đủ viên mãn trí huệ nhất thiết trí. Vì vậy, cho nên Bồ Tát hay khiến cho tất cả chúng sinh khai ngộ.

 

Phật tử! thử Bồ-Tát Ma-ha-tát an trụ thiện Pháp hành dĩ, năng tự thanh tịnh, diệc năng dĩ vô sở trước phương tiện nhi phổ nhiêu ích nhất thiết chúng sanh, bất kiến hữu chúng sanh đắc xuất ly giả. như ư thử tam thiên đại thiên thế giới, như thị nãi chí ư bất khả thuyết tam thiên đại thiên thế giới, biến thân kim sắc, Diệu-Âm cụ túc, ư nhất thiết Pháp vô sở chướng ngại nhi tác Phật sự.

Phật tử ! Đại Bồ Tát nầy an trụ hạnh thiện pháp rồi, tự được thanh tịnh, cũng hay dùng phương tiện không chấp trước, để khắp lợi ích tất cả chúng sinh. Chẳng thấy có chúng sinh được thoát khỏi ba cõi. Như trong ba ngàn đại thiên thế giới nầy, như vậy cho đến bất khả thuyết ba ngàn đại Thiên thế giới, biến hoá ra thân sắc vàng, đầy đủ tiếng vi diệu. Nơi tất cả pháp chẳng có chướng ngại, mà làm Phật sự.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðại Bồ Tát nầy, Ngài an trụ nơi hạnh thiện pháp rồi. Ngài tự được thanh tịnh, cũng hay dùng phương tiện không chấp trước, mà khắp lợi ích tất cả chúng sinh. Chẳng thấy có chúng sinh được độ thoát khỏi ba cõi, tại sao ? Vì Bồ Tát chẳng chấp tướng, do đó :

“Suốt ngày độ sinh, mà chẳng chỗ độ.
Suốt ngày nói pháp, mà chẳng chỗ nói”.

Dùng vô sở độ, vô sở thuyết, không tướng, không chấp như vậy, để giáo hoá chúng sinh.

Bồ Tát ở trong ba ngàn đại thiên thế giới, biến hoá thân sắc vàng, rộng làm Phật sự, để tuỳ thuận căn tánh của tất cả chúng sinh, vì họ diễn nói diệu pháp. Giống như vậy, cho đến bất khả thuyết ba ngàn đại thiên thế giới, Bồ Tát biến hoá ra thân sắc vàng, dùng pháp âm vi diệu đầy đủ, để diễn nói tất cả diệu pháp không thể nghĩ bàn, mà chẳng chướng ngại, để làm Phật sự mà Phật hay làm.

 

Phật tử! thử Bồ-Tát Ma-ha-tát thành tựu thập chủng thân. Sở vị: nhập vô biên pháp giới phi thú thân, diệt nhất thiết thế gian cố; nhập vô biên pháp giới chư thú thân, sanh nhất thiết thế gian cố; bất sanh thân, trụ vô sanh bình đẳng pháp cố; bất diệt thân, nhất thiết diệt, ngôn thuyết bất khả đắc cố; bất thật thân, đắc như thật cố; bất vọng thân, tùy ưng hiện cố; bất Thiên thân, ly tử thử sanh bỉ cố; bất hoại thân, pháp giới tánh vô hoại cố; nhất tướng thân, tam thế ngữ ngôn đạo đoạn cố; vô tướng thân, thiện năng quan sát Pháp tướng cố.

Phật tử ! Đại Bồ Tát nầy, thành tựu mười thứ thân. Đó là: Thân vào vô biên pháp giới, chẳng vào trong các cõi, vì diệt tất cả thế gian. Thân vào vô biên pháp giới, vào trong các cõi, vì sinh tất cả thế gian. Thân chẳng sinh, vì trụ pháp bình đẳng không sinh. Thân chẳng diệt, vì tất cả đều diệt lời nói bất khả đắc. Thân chẳng thật, vì được như thật. Thân chẳng vọng, vì tuỳ cơ ứng hiện. Thân chẳng dời, vì lìa chết đây sinh kia. Thân chẳng hoại, vì tánh pháp giới chẳng hoại. Thân một tướng, vì đường lời lẽ ba đời đều bặc. Thân vô tướng, vì hay khéo quán sát pháp tướng.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Vị đại Bồ Tát nầy, Ngài thành tựu được mười thứ thân nầy :

1. Oai thế thân : Thân vào được vô biên pháp giới, mà chẳng vào trong các cõi, vì hay diệt tất cả thế gian.
2. Ý sinh thân : Thân vào được trong vô biên pháp giới, trong tất cả cõi, vì hay sinh tất cả thế gian, tức cũng là ở trong thế gian giáo hoá chúng sinh.
3. Bất sinh thân : Tức là bồ đề thân, vì trụ pháp bình đẳng không sinh, tức cũng là vô sinh pháp nhẫn.
4. Bất diệt thân : Tức là phước đức thân, vì tất cả đều diệt, lời nói cũng không thể đắc được.
5. Bất thật thân : Tức là trí thân, vì đắc được lý thể chân như thật tướng.
6. Bất vọng thân : Tức là hoá thân, chẳng hiện vọng, vì tuỳ cơ ứng hoá hiện tất cả mọi nơi.
7. Bất Thiên thân : Tức là lực trì thân, cho nên thứ thân nầy chẳng còn sinh tử, chẳng phải nói tại đây chết rồi, lại đi đến chỗ khác sinh.
8. Bất hoại thân : Tức là pháp thân, vĩnh cửu chẳng hoại như kim cang, đồng thể với pháp giới.
9. Nhất tướng thân : Tức là tướng hảo trang nghiêm thân, tạng tướng mười hoa sen, đồng với một tướng, vì đường lời lẽ ba đời đều bặc.
10. Vô tướng thân : Tức là nguyện thân, vì hay khéo quán sát tất cả pháp tướng.

 

Bồ Tát thành tựu như thị thập chủng thân, vi nhất thiết chúng sanh xá, trưởng dưỡng nhất thiết thiện căn cố; vi nhất thiết chúng sanh cứu, lệnh kỳ đắc Đại An ẩn cố; vi nhất thiết chúng sanh quy, dữ kỳ tác Đại y xứ cố; vi nhất thiết chúng sanh đạo, lệnh đắc vô thượng xuất ly cố; vi nhất thiết chúng sanh sư, lệnh nhập chân thật Pháp trung cố; vi nhất thiết chúng sanh đăng, lệnh kỳ minh kiến nghiệp báo cố; vi nhất thiết chúng sanh quang, lệnh chiếu thậm thâm diệu pháp cố; vi nhất thiết tam thế cự, lệnh kỳ hiểu ngộ thật Pháp cố; vi nhất thiết thế gian chiếu, lệnh nhập quang minh địa trung cố; vi nhất thiết chư thú minh, thị hiện Như Lai tự tại cố.

Bồ Tát thành tựu mười thứ thân như vậy, là nhà của tất cả chúng sinh, vì nuôi lớn tất cả căn lành. Là cứu tất cả chúng sinh, vì khiến cho họ được an ổn. Là chỗ trở về của tất cả chúng sinh, vì làm chỗ nương tựa cho họ. Là đạo sư của tất cả chúng sinh, vì khiến cho họ được vô thượng thoát khỏi ba cõi. Là thầy của tất cả chúng sinh, vì khiến cho họ vào trong pháp chân thật. Là đèn sáng của tất cả chúng sinh, vì khiến cho họ thấy rõ nghiệp báo. Là quang minh của tất cả chúng sinh, vì khiến cho chiếu rõ diệu pháp thâm sâu. Là đuốc soi của tất cả ba đời, vì khiến cho họ tỏ ngộ thật pháp. Là chiếu sáng tất cả thế gian, khiến cho họ vào trong quanh minh địa. Là ánh sáng của tất cả các cõi, vì thị hiện tự tại của Như Lai.

Giảng: Bồ Tát thành tựu mười thứ thân nầy rồi, hay làm nhà của tất cả chúng sinh, vì trợ giúp chúng sinh nuôi lớn tất cả căn lành. Lại làm cứu tinh của tất cả chúng sinh, khiến cho chúng sinh đều đắc được đại an ổn. Lại làm chỗ trở về của tất cả chúng sinh, vì làm chỗ nương tựa của chúng sinh. Lại làm đạo sư của tất cả chúng sinh, vì khiến cho chúng sinh đắc được diệu pháp vô thượng thoát khỏi ba cõi. Lại làm thầy của tất cả chúng sinh, vì khiến cho chúng sinh vào trong tạng pháp chân thật. Lại làm đèn sáng của tất cả chúng sinh, vì khiến cho chúng sinh thấy nghiệp báo của minh đã tạo. Do đó :

“Muốn biết nhân đời trước
Ðời nầy mình đang thọ.
Muốn biết quả đời sau
Ðời nầy mình đang làm”.

Do đó có thể biết, trồng nhân lành được quả lành, trồng nhân ác được quả ác. Nghiệp báo là do mình tạo thành. Trong bài khuyên đời Nhân Quả Ba Ðời có nói :

“Ðời này giàu sang là nhân gì ?
Ðời trước đem tiền làm Phật vàng.
Ðời này nghèo hèn là nhân gì ?
Ðời trước chẳng chịu giúp kẻ nghèo”.

Ðây tức là luật nhân quả. Do đó :
“Trồng dưa được dưa
Trồng đậu được đậu”.

Ai ai cũng đều biết đạo lý nầy, nhưng chẳng thực hành. Tại sao ? Vì tham sân si tác quái, trở thành đá cột chân. Lại làm quang minh của tất cả chúng sinh, vì phá tan tất cả sự đen tối, khiến cho chúng sinh chiếu thấy diệu pháp thâm sâu. Lại làm đuốc soi tất cả ba đời, vì khiến cho chúng sinh hiểu ngộ diệu pháp thật tướng. Lại làm chiếu sáng tất cả thế gian, vì khiến cho chúng sinh đều vào trong quang minh địa. Lại làm trăng sáng trong tất cả các cõi, vì thị hiện thần lực tự tại của Phật.

 

Phật tử! thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ cửu thiện Pháp hành. Bồ Tát an trụ thử hạnh, vi nhất thiết chúng sanh tác thanh lương Pháp trì, năng tận nhất thiết Phật Pháp nguyên cố.

Phật tử ! Đó gọi là hạnh pháp thiện thứ chín của đại Bồ Tát. Bồ Tát an trụ ở hạnh nầy, vì tất cả chúng sinh làm ao pháp mát mẻ, tận cùng được nguồn gốc của tất cả Phật pháp.

Giảng: Các vị đệ tử của Phật ! Ðây gọi là pháp môn hạnh thiện pháp thứ chín của đại Bồ Tát tu hành. Bồ Tát an trụ ở trong hạnh nầy, hay làm ao pháp mát mẻ cho tất cả chúng sinh, khiến cho chúng sinh chẳng còn nhiệt phiền não, hay cùng tận nơi nguồn gốc rốt ráo của tất cả Phật pháp.

 

— 0O0 —

Phật tử! hà đẳng vi Bồ-Tát Ma-ha-tát chân thật hạnh

Phật tử ! Những gì là hạnh chân thật của đại Bồ Tát ?

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm lại gọi một tiếng các vị đệ tử của Phật ! Gì là hạnh chân thật của đại Bồ Tát tu hành ? Tức là trí độ. Trí có vô tướng trí, nhất thiết chủng trí, biến hoá trí, đều thành thục hữu tình. Làm được thì nói được, nói được thì làm được, tức là chân thật.

 

Thử Bồ Tát thành tựu đệ nhất thành đế chi ngữ, như thuyết năng hành, như hành năng thuyết.

Bồ Tát nầy thành tựu lời chân thật bậc nhất, như nói ra là làm được, làm được thì nói được.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy thành tựu lời lẽ chân thật bậc nhất, tức cũng là nói lời chân thật, chẳng nói dối. Chiếu theo lời nói đi làm, tức cũng là nói được là làm được, tuyệt đối chẳng phải nói được mà làm không được. Bồ Tát thì làm được mới nói được. Do đó :

“Lời nói đi đối với việc làm
Việc làm đi đôi với lời nói
Lời nói việc làm phải tương ưng”.

Tóm lại, Ngài nói được là Ngài làm được. Ðiều mà Ngài làm là điều mà Ngài nói. Ông Vương Dương Minh chủ trương học thuyết “Tri hành hợp nhất”, tức là đạo lý biết được thì làm được, làm được thì biết được.

 

Thử Bồ-tát học tam thế chư Phật chân thật ngữ, nhập tam thế chư Phật chủng tánh, dữ tam thế chư Phật thiện căn đồng đẳng, đắc tam thế chư Phật vô nhị ngữ, tùy Như Lai học trí tuệ thành tựu.

Bồ Tát nầy học theo lời chân thật của chư Phật ba đời. Vào chủng tánh của chư Phật ba đời. Đồng với căn lành của chư Phật ba đời. Đắc được không hai lời của chư Phật ba đời. Theo Như Lai học thành tựu trí huệ.

Giảng: Bồ Tát tu hành chân thật, Ngài học tập lời nói chân thật của chư Phật ba đời. Ngài vào được trong chủng tánh của chư Phật ba đời. Ngài đồng căn lành với chư Phật ba đời. Ngài đắc được không hai lời của chư Phật ba đời. Thường theo Phật học thì có trí huệ, thành tựu lời chân thật, tức cũng là nói được là làm được, làm được thì nói được.

 

Thử Bồ Tát thành tựu tri chúng sanh thị xứ phi xứ trí, khứ lai hiện tại nghiệp báo trí, chư căn lợi độn trí, chủng chủng giới trí, chủng chủng giải trí, nhất thiết chí xứ đạo trí, chư Thiền giải thoát tam muội cấu tịnh khởi thời phi thời trí, nhất thiết thế giới tú trụ tùy niệm trí, Thiên nhãn trí, lậu tận trí, nhi bất xả nhất thiết Bồ Tát hạnh. Hà dĩ cố? dục giáo hóa nhất thiết chúng sanh, tất lệnh thanh tịnh cố.

Bồ Tát nầy thành tựu trí huệ biết chúng sinh thị xứ phi xứ. Trí huệ quá khứ vị lai hiện tại nghiệp báo. Trí huệ các căn lợi độn. Trí huệ đủ thứ giới. Trí huệ đủ thứ kiến giải. Trí huệ tất cả chí xứ đạo. Trí huệ các thiền giải thoát tam muội cấu tịnh khởi thời phi thời. Trí huệ tất cả thế giới túc trụ tuỳ niệm. Trí huệ thiên nhãn. Trí huệ lậu tận. Mà chẳng xả bỏ tất cả hạnh Bồ Tát. Tại sao ? Vì muốn giáo hoá tất cả chúng sinh, khiến cho họ đều thanh tịnh.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, vì thường theo Phật học, cho nên đắc được mười thứ trí huệ :

1. Trí huệ biết được thị xứ (chỗ trồng nhân lành), phi xứ (chỗ trồng nhân ác) của tất cả chúng sinh. Lại có thể nói thành tựu Phật quả là thị xứ, đoạ lạc địa ngục là phi xứ. Bồ Tát biết rõ tất cả chúng sinh làm những gì, đắc được quả báo như thế nào ?
2. Trí huệ biết nghiệp báo của tất cả chúng sinh trong ba đời. Tức cũng là đời quá khứ tạo nhân gì, đời hiện tại phải thọ quả báo gì, đời vị lai lại được quả báo gì ?
3. Trí huệ biết căn tánh của tất cả chúng sinh. Tại sao họ rất thông minh ? Tại sao họ rất ngu si ? Người thông minh vì siêng tu Bát nhã, vào sâu tạng kinh. Người ngu si, vì có vô minh, phiền não, đố kị, chướng ngại, ích kỷ, lợi mình, chẳng chịu học tập Phật pháp. Bồ Tát có trí huệ nầy phân biệt được.
4. Trí huệ biết chúng sinh trong đủ thứ cõi, đều có cảnh giới khác nhau.
5. Trí huệ biết chúng sinh có đủ thứ tri giải.
6. Trí huệ biết chúng sinh tu pháp gì, thì chứng được quả vị đó.
7. Trí huệ biết ở trong thiền định, có vọng tưởng tức là cấu bẩn, không có vọng tưởng tức là tịnh. Khi vọng tưởng khởi, khi một niệm không sinh, Bồ Tát đều biết rõ.
8. Trí huệ biết túc trụ tuỳ niệm của tất cả thế giới.
9. Trí huệ thiên nhãn vô ngại.
10. Trí huệ dứt sạch tập khí.

Bồ Tát biết đủ thứ tất cả nhân duyên và quả báo. Ngài vẫn chiếu theo nguyện của mình đã phát, để hành Bồ Tát đạo. Tại sao ? Vì Bồ Tát chẳng phải vì mình đắc được thanh tịnh, mà là vì muốn giáo hoá hết thảy tất cả chúng sinh, đều đắc được rốt ráo thanh tịnh.

 

Thử Bồ Tát phục sanh như thị tăng thượng tâm: Nhược ngã bất lệnh nhất thiết chúng sanh trụ vô thượng giải thoát đạo, nhi ngã tiên thành A-nậu-đa-la tam-miệu-tam Bồ-đề giả, tức vi ngã Bổn Nguyện, thị sở bất ưng.

Bồ Tát nầy lại sinh tâm tăng thượng như vầy : Nếu tôi chẳng khiến cho tất cả chúng sinh, trụ nơi đạo vô thượng giải thoát, mà tôi trước thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, thì trái với nguyện xưa của tôi, không thể được.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, Ngài lại sinh tâm tăng thượng như vầy : Giả sử tôi chẳng khiến cho tất cả chúng sinh, đều trụ nơi đạo quả vô thượng giải thoát, mà tôi trước thành tựu Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác, thì trái với lời nguyện thuở xưa của tôi, đây là việc không thể được.

 

Thị cố, yếu đương tiên lệnh nhất thiết chúng sanh đắc vô thượng Bồ-đề, Vô-Dư Niết-Bàn, nhiên hậu thành Phật.

Vì vậy cho nên, trước hết tôi phải khiến cho tất cả chúng sinh, đắc được vô thượng bồ đề, Vô Dư Niết Bàn, sau đó tôi mới thành Phật.

Giảng: Vì nguyên nhân đó, cho nên trước hết tôi phải khiến cho tất cả chúng sinh, đều đắc được đạo quả vô thượng bồ đề, đều vào Vô Dư Niết Bàn. Sau đó tôi mới thành Phật. Nếu có một chúng sinh chưa vào Vô Dư Niết Bàn, thì tôi cũng chẳng thành Phật. Các vị xem ! Tư tưởng của Bồ Tát thật là vĩ đại ! Tất cả đều vì chúng sinh mà chẳng vì mình, làm mô phạm cho chúng ta. Các bạn nên học tập theo tinh thần từ bi của Bồ Tát.

 

Hà dĩ cố? phi chúng sanh thỉnh ngã phát tâm, ngã tự vi chúng sanh tác bất thỉnh chi hữu, dục tiên lệnh nhất thiết chúng sanh mãn túc thiện căn, thành nhất thiết trí. thị cố, ngã vi tối thắng, bất trước nhất thiết thế gian cố; ngã vi tối thượng, trụ vô thượng điều ngự địa cố; ngã vi ly ế, giải chúng sanh vô tế cố; ngã vi dĩ biện, Bổn Nguyện thành tựu cố; ngã vi thiện biến hóa, Bồ Tát công đức trang nghiêm cố; ngã vi thiện y hỗ, tam thế chư Phật nhiếp thọ cố.

Tại sao ? Vì chẳng phải chúng sinh thỉnh mời tôi phát tâm, mà tôi tự vì chúng sinh làm bạn chẳng mời thỉnh. Trước hết muốn khiến cho tất cả chúng sinh đầy đủ căn lành, thành nhất thiết trí. Vì vậy cho nên tôi là tối thắng, vì chẳng chấp trước tất cả thế gian. Tôi là tối thượng, vì trụ bậc vô thượng điều ngự. Tôi lìa sự che lấp, vì hiểu chúng sinh không bờ mé. Tôi đã làm xong, vì nguyện xưa thành tựu. Tôi khéo biến hoá, vì Bồ Tát công đức trang nghiêm. Tôi khéo nương chỗ khéo nương tựa, vì được chư Phật ba đời nhiếp thọ.

Giảng: Tại tại sao ? Vì khi hành Bồ Tát đạo, thì chẳng có chúng sinh nào thỉnh mời tôi phát tâm bồ đề, mà là tôi cam tâm tình nguyện phát tâm độ chúng sinh, hành Bồ Tát đạo. Tôi tự nguyện làm bạn của chúng sinh không thỉnh mời. Tôi muốn khiến cho tất cả chúng sinh đều đầy đủ tất cả căn lành, thành tựu nhất thiết trí. Vì nguyên nhân nầy, cho nên tôi là tối thù thắng, vì tôi chẳng chấp trước tất cả danh lợi của thế gian. Tôi là tối thượng hành Bồ Tát đạo, vì tôi thường trụ bậc vô thượng điều ngự chúng sinh. Tôi lìa khỏi phiền não che lấp, vì tôi minh bạch chúng sinh chẳng có bờ mé. Tôi đã làm xong việc phải làm, vì nguyện xưa của tôi đã phát, là thành tựu hạnh Bồ Tát. Tôi khéo giáo hoá, vì công đức của Bồ Tát trang nghiêm. Tôi là nơi khéo nương tựa, giống như làm cha mẹ của chúng sinh, vì tôi được chư Phật ba đời thường nhiếp thọ.

 

Thử Bồ-Tát Ma-ha-tát bất xả Bổn Nguyện cố, đắc nhập vô thượng trí tuệ trang nghiêm, lợi ích chúng sanh, tất lệnh mãn túc; tùy bổn thệ nguyện, giai đắc cứu cánh; ư nhất thiết pháp trung trí tuệ tự tại, lệnh nhất thiết chúng sanh phổ đắc thanh tịnh

Đại Bồ Tát nầy, vì chẳng bỏ nguyện xưa, nên được vào trí huệ trang nghiêm vô thượng, lợi ích chúng sinh, đều khiến cho họ được đầy đủ. Theo thệ nguyện xưa, thảy đều được rốt ráo. Ở trong tất cả pháp, trí huệ tự tại, khiến cho tất cả chúng sinh đều đắc được thanh tịnh.

Giảng: Vị đại Bồ Tát nầy, vì Ngài chẳng xả bỏ nguyện thuở xưa của mình đã phát, mà được vào trí huệ trang nghiêm vô thượng, mới có thể lợi ích chúng sinh, mới có thể khiến cho chúng sinh toại tâm mãn nguyện. Bồ Tát theo thệ nguyện xưa, khiến cho tất cả chúng sinh đều đắc được rốt ráo Niết Bàn. Ở trong tất cả pháp, trí huệ chiếu rõ các pháp, nhậm vận tự tại, khiến cho tất cả chúng sinh thảy đều đắc được thanh tịnh.

 

Niệm niệm biến du thập phương thế giới, niệm niệm phổ nghệ bất khả thuyết bất khả thuyết chư Phật quốc độ, niệm niệm tất kiến bất khả thuyết bất khả thuyết chư Phật cập Phật trang nghiêm thanh tịnh quốc độ, thị hiện Như Lai tự tại thần lực. phổ biến Pháp giới, hư không giới,

Niệm niệm du khắp mười phương thế giới. Niệm niệm đến khắp bất khả thuyết bất khả thuyết cõi nước chư Phật. Niệm niệm đều thấy bất khả thuyết bất khả thuyết chư Phật, và cõi nước chư Phật trang nghiêm thanh tịnh. Thị hiện thần lực tự tại của Như Lai, khắp pháp giới hư không giới.

Giảng: Bồ Tát ở trong mỗi niệm du khắp mười phương thế giới, để giáo hoá tất cả chúng sinh. Lại ở trong mỗi niệm thấy khắp bất khả thuyết bất khả thuyết chư Phật, và cõi nước chư Phật trang nghiêm thanh tịnh. Vị Bồ Tát nầy thị hiện được thần lực tự tại của Phật, đầy dẫy khắp pháp giới hư không giới.

 

Thử Bồ Tát hiện vô lượng thân, phổ nhập thế gian nhi vô sở y; ư kỳ thân trung, Hiện-Nhất-Thiết sát, nhất thiết chúng sanh, nhất thiết chư pháp, nhất thiết chư Phật.

Bồ Tát nầy, hiện ra vô lượng thân, vào khắp thế gian mà chẳng chỗ nương. Ở trong thân đó, hiện ra tất cả cõi nước, tất cả chúng sinh, tất cả các pháp, tất cả chư Phật.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, Ngài hiện ra vô lượng vô biên thân, vào khắp trong tất cả thế gian, mà chẳng chỗ nương. Thân của Ngài vô tại vô bất tại, vô nhập vô bất nhập. Nơi đầu mỗi chân lông trên thân của Bồ Tát, hiện ra được mười phương chư Phật cõi nước. Lại hiện ra tất cả chúng sinh, lại diễn nói tất cả các pháp, lại có tất cả chư Phật đang giáo hoá chúng sinh.

 

Thử Bồ Tát tri chúng sanh chủng chủng tưởng, chủng chủng dục, chủng chủng giải, chủng chủng nghiệp báo, chủng chủng thiện căn, tùy kỳ sở ưng, vi hiện kỳ thân nhi điều phục chi

Bồ Tát nầy, biết đủ thứ suy nghĩ, đủ thứ dục vọng, đủ thứ kiến giải, đủ thứ nghiệp báo, đủ thứ căn lành, của chúng sinh. Tuỳ theo căn cơ của chúng sinh mà hiện thân, để điều phục họ.

Giảng: Vị Bồ Tát nầy, Ngài biết được hết thảy chúng sinh đang nghĩ gì ? Hoan hỉ mong muốn những gì ? Lại biết đủ thứ kiến giải của chúng sinh như thế nào ? Lại biết nghiệp báo của chúng sinh khởi hoặc, tạo nghiệp, thọ báo, như thế nào ? Lại biết căn lành của chúng sinh tăng trưởng ra sao ? Thành thục ra sao ? Giải thoát ra sao ? Tuỳ theo nhân duyên của chúng sinh mà hiện thân, để điều phục họ, khiến cho họ lìa khổ được vui.

 

Quán chư Bồ-tát như huyễn, nhất thiết pháp như hóa, Phật xuất thế như ảnh, nhất thiết thế gian như mộng, đắc nghĩa thân, văn thân vô tận tạng; chánh niệm tự tại, quyết định liễu tri nhất thiết chư pháp; trí tuệ tối thắng, nhập nhất thiết tam muội chân thật tướng, trụ nhất tánh vô nhị địa.

Quán sát tất cả Bồ Tát như huyễn. Tất cả các pháp như hoá. Phật xuất hiện ra đời như hình bóng. Tất cả thế gian như mộng. Đắc được nghĩa thân văn thân vô tận tạng, chánh niệm tự tại, quyết định biết rõ tất cả các pháp. Trí huệ tối thắng, vào tất cả tam muội chân thật tướng, trụ bậc một tánh không hai.

Giảng: Quán sát tất cả Bồ Tát như huyễn hoá. Tất cả các pháp như biến hoá. Phật hiện ra thế gian như hình bóng. Tất cả thế gian như nằm mộng. Ðắc được thân của tất cả nghĩa lý, đắc được thân của tất cả Kinh văn, pháp tạng vô tận. Bồ Tát chánh niệm tự tại, quyết định biết rõ tất cả các pháp thật tướng, trí huệ tối thù thắng. Vào được tất cả tam muội chân như thật tướng, trụ nơi bậc một tánh không hai.

 

Bồ-Tát Ma-ha-tát dĩ chư chúng sanh giai trước ư nhị, an trụ đại bi, tu hành như thị tịch diệt chi Pháp

Vì các chúng sinh đều chấp trước nơi hai, nên đại Bồ Tát an trụ nơi đại bi, tu hành pháp tịch diệt như vậy.

Giảng: Vì tất cả chúng sinh đều chấp trước nơi chân, tục, hai đế. Bồ Tát biết chúng sinh chấp trước đủ thứ pháp, cho nên đại Bồ Tát an trụ nơi tâm đại bi, tu hành pháp tịch diệt nầy. Tức cũng là quét tất cả pháp, lìa tất cả tướng.

 

Đắc Phật thập lực, nhập nhân đà la võng Pháp giới, thành tựu Như Lai vô ngại giải thoát nhân trung hùng mãnh Đại sư tử hống; đắc vô sở úy, năng chuyển vô ngại thanh tịnh Pháp luân; đắc trí tuệ giải thoát, liễu tri nhất thiết thế gian cảnh giới; tuyệt sanh tử hồi lưu, nhập trí tuệ đại hải; vi nhất thiết chúng sanh hộ trì tam thế chư Phật chánh pháp, đáo nhất thiết Phật Pháp hải thật tướng nguyên để.

Đắc được thập lực của Phật, vào lưới pháp giới Nhân đà la. Thành tựu giải thoát vô ngại của Như Lai, hùng mãnh trong loài người, đại sư tử hống. Đắc được không sợ hãi. Chuyển được bánh xe pháp thanh tịnh vô ngại. Đắc được trí huệ giải thoát. Biết rõ tất cả cảnh giới thế gian, đoạn tuyệt dòng sinh tử luân hồi, vào biển lớn trí huệ. Vì tất cả chúng sinh, mà hộ trì chánh pháp của chư Phật ba đời, đến được tột đáy nguồn biển thật tướng của tất cả Phật pháp.

Giảng: Bồ Tát đắc được mười lực trí huệ của Phật, vào được lưới pháp giới Nhân đà la, thành tựu giải thoát không chướng ngại của Phật. Là tối hùng mãnh trong thế gian, như đại sư tử hống. Ðắc được nói pháp không sợ hãi, chuyển được bánh xe diệu pháp vô ngại thanh tịnh viên dung vô ngại. Ðắc được trí huệ giải thoát, thấu rõ biết được đủ thứ cảnh giới của tất cả thế gian, dứt hẳn dòng sinh tử luân hồi. Vào được trong biển lớn trí huệ. Vì giáo hoá tất cả chúng sinh, mà hộ trì chánh pháp nhãn tạng của chư Phật ba đời diễn nói. Ðến được nơi rốt ráo biển thật tướng của tất cả các pháp, tức cũng là đáy nguồn của thật tướng.

 

Bồ-tát trụ thử chân thật hạnh dĩ, nhất thiết thế gian Thiên, nhân, ma, phạm, Sa Môn, Bà-la-môn, Càn thát bà, A-tu-la đẳng, hữu thân cận giả, giai lệnh khai ngộ, hoan hỉ thanh tịnh.

Bồ Tát trụ hạnh chân thật nầy rồi, tất cả thế gian, trời, người, ma, Phạm, Sa Môn, Bà La Môn, Càn Thát Bà, A tu la .v.v… ai gần gũi Bồ Tát nầy, thì đều khiến cho họ khai ngộ, hoan hỉ thanh tịnh.

Giảng: Bồ Tát tu hạnh chân thật, Ngài trụ nơi hạnh chân thật nầy rồi, hết thảy tất cả thế gian, người trên trời, người nhân gian, ma vương, Ðại Phạm Vương, Sa Môn, Bà La Môn, Càn Thát Bà, A tu la .v.v… Những chúng sinh nầy, nếu gần gũi vị Bồ Tát nầy, thì sẽ khiến cho họ được khai ngộ, đắc được đại trí huệ. Chỉ là trong lúc thời gian đó có khác nhau về sớm muộn. Người căn lành chín mùi thì trong thời gian ngắn có thể sẽ khai ngộ. Người căn lành chưa chín mùi, thì thời gian dài mới có thể khai ngộ. Tóm lại, đều khiến cho họ khai ngộ, lại hoan hỉ lại thanh tịnh.

Có người nói : “Tôi đến Chùa Kim Sơn tu hành, đã có thời gian bảy tám năm, nhưng vẫn chưa khai ngộ”. Bạn phải biết thời gian năm mươi năm ở nhân gian, bất quá là một ngày đêm trên cõi trời Tứ Thiên Vương mà thôi. Bạn mới tu hành bốn tiếng đồng hồ, phải tiếp tục dũng mãnh tinh tấn, một lòng tham thiền, một lòng lạy Phật, thì mới có tin tức. Người tu hành phải có công phu nhẫn thọ, bất cứ gặp hoàn cảnh nào, đều phải nhẫn thọ ! Nhẫn thọ ! Tâm không lay động, như thế mới được hoan hỉ, mới được thanh tịnh. Nếu chẳng có tạp niệm, thì sẽ được tự tại.

 

Thị danh Bồ-Tát Ma-ha-tát đệ thập chân thật hạnh

Đó gọi là hạnh chân thật thứ mười của đại Bồ Tát.

Giảng: Bồ Tát Công Ðức Lâm nói : Ðây gọi là pháp môn hạnh chân thật thứ mười của đại Bồ Tát tu hành.

 

— 0O0 —

Nhĩ thời, Phật thần lực cố, thập phương các hữu Phật sát vi trần số thế giới lục chủng chấn động, sở vị: động, biến động, đẳng biến động, khởi, biến khởi, đẳng biến khởi, dũng, biến dũng, đẳng biến dũng, chấn, biến chấn, đẳng biến chấn, hống, biến hống, đẳng biến hống, kích, biến kích, đẳng biến kích

Bấy giờ, do thần lực của đức Phật, mỗi phương trong mười phương, có các thế giới nhiều như số hạt bụi cõi Phật, sáu thứ chấn động. Đó là: Động, biến động, đẳng biến động. Khởi, biến khởi, đẳng biến khởi. Dũng, biến dũng, đẳng biến dũng. Chấn, biến chấn, đẳng biến chấn. Hống, biến hống, đẳng biến hống. Kích, biến kích, đẳng biến kích.

Giảng: Khi nói xong thập hạnh, thì do đại oai thần lực của mười phương chư Phật, trong mười phương thế giới, mỗi phương có các thế giới nhiều như số hạt bụi cõi Phật, đồng thời phát sinh sáu thứ chấn động. Tức là: Động, dũng, khởi (thuộc về hình tướng), chấn, hống, kích (thuộc về âm thanh). Trong mỗi thứ lại có ba hiện tượng, biến thành mười tám thứ chấn động.

Ðộng : Thì động tại một phương. Biến động : Ðộng khắp một thế giới. Ðẳng biến động : Mười phương thế giới đồng thời biến động. Cho đến kích, cũng đều như vậy.

 

Vũ Thiên hương khí, thiên hương, Thiên mạt hương, Thiên man, thiên y, Thiên bảo, Thiên trang nghiêm cụ, tấu Thiên nhạc âm, phóng thiên quang minh, diễn sướng chư Thiên vi diệu âm thanh.

Bấy giờ, trời mưa xuống hoa trời đẹp, hương trời, hương bột trời, man trời, y trời, châu báu trời, đồ trang nghiêm trời, tấu âm nhạc trời, phóng ánh sáng trời, diễn xướng âm thanh chư Thiên vi diệu.

Giảng: Lúc đó, trên trời mưa xuống hoa trời đẹp, hương trời, hương bột trời, man trời, y trời, báu trời, đồ trang nghiêm trời .v.v… Để trang nghiêm thanh tịnh. Ðồng thời lại diễn tấu âm nhạc trời, lại phóng ánh sáng trời, lại diễn xướng âm thanh vi diệu của chư Thiên không thể nghĩ bàn.

 

Như thử thế giới dạ ma thiên cung, thuyết thập hành Pháp sở hiện thần biến; thập phương thế giới, tất diệc như thị.

Như tại thế giới nầy, cung trời Dạ Ma nói pháp Thập Hạnh, thị hiện thần biến. Mười phương thế giới cũng đều như thế.

Giảng: Khi tại thế giới Ta Bà cung trời Dạ Ma nói pháp Thập Hạnh, thị hiện đủ thứ thần biến ở trên. Ðồng thời tại cung trời Dạ Ma trong mười phương thế giới, cũng đều hiện ra cảnh giới nầy. Ðây là biểu thị pháp Thập Hạnh, là pháp lớn cơ bản của Bồ Tát, khiến cho người tu hạnh Bồ Tát dẫn khởi chú ý, chuyên tâm nhất ý để tu pháp nầy.

 

Phục dĩ Phật thần lực cố, thập phương các qua thập vạn Phật sát vi trần số thế giới ngoại, hữu thập vạn Phật sát vi trần số Bồ Tát câu, lai nghệ thử độ, sung mãn thập phương, ngữ công đức lâm Bồ Tát ngôn: Phật tử! Thiện tai! Thiện tai! thiện năng diễn thuyết chư Bồ-tát hạnh. ngã đẳng nhất thiết đồng danh: công đức lâm, sở trụ thế giới giai danh: công đức tràng, bỉ độ Như Lai đồng danh: phổ công đức. ngã đẳng Phật sở, diệc thuyết thử pháp; chúng hội quyến thuộc, ngôn từ nghĩa lý, tất diệc như thị, vô hữu tăng giảm.

Lại nhờ thần lực của đức Phật, mỗi phương trong mười phương, qua ngoài các thế giới nhiều như số hạt bụi mười vạn cõi Phật. Có các Bồ Tát nhiều như số hạt bụi mười vạn cõi Phật, đều tụ lại đi đến cõi nầy, đầy khắp trong mười phương. Nói với Bồ Tát Công Đức Lâm rằng : Phật tử ! Lành thay ! Lành thay ! Hay khéo diễn nói pháp của các Bồ Tát. Chúng tôi tất cả đều đồng danh hiệu Công Đức Lâm, ở các thế giới, đều tên là Công Đức Tràng. Các Như Lai ở cõi đó, đều đồng danh hiệu là Phổ Công Đức. Chúng tôi ở chỗ chư Phật cũng nói pháp nầy. Chúng hội quyến thuộc, lời lẽ nghĩa lý, cũng đều như vậy, chẳng có tăng giảm.

Giảng: Lại do đại oai thần lực của mười phương chư Phật, mỗi phương trong mười phương qua ngoài các thế giới nhiều như số hạt bụi mười vạn cõi Phật. Lại có các Bồ Tát nhiều như số hạt bụi mười vạn cõi Phật. Các Ngài cùng nhau đến thế giới Ta Bà, đầy dẫy trong mười phương. Các Ngài đồng thời nói với Bồ Tát Công Ðức Lâm rằng : “Lành thay ! Lành thay ! Ðệ tử của Phật ! Ngài hay khéo diễn nói phương pháp tu hành của các Bồ Tát, hoàn toàn đều nói ra hết, chẳng giữ lại một pháp nào, thảy đều nói ra cho tất cả chúng sinh, khiến cho họ y pháp tu hành, công đức của Ngài thật vô lượng vô biên. Danh hiệu của chúng tôi đều giống nhau, đều gọi là Bồ Tát Công Ðức Lâm, thế giới của chúng tôi ở, đều đồng tên, gọi là thế giới Công Ðức Tràng. Trong tất cả thế giới Công Ðức Tràng đều có một vị Phật, danh hiệu đều gọi là Phật Phổ Công Ðức. Phật đạo tràng của chúng tôi cũng nói pháp môn Thập Hạnh. Ðại chúng và quyến thuộc trong hải hội, lời lẽ nghĩa lý nói pháp Thập Hạnh, đều giống như Ngài nói, đều nói Phẩm Thập Hạnh của Kinh Hoa Nghiêm. Lời lẽ và nghĩa lý chẳng có tăng thêm, cũng chẳng có giảm bớt.

 

Phật tử! ngã đẳng giai thừa Phật thần lực, lai nhập thử hội, vi nhữ tác chứng: thập phương thế giới, tất diệc như thị.

Phật tử ! Chúng tôi đều nương thần lực của Phật, đến vào hội nầy, vì Ngài làm chứng. Mười phương thế giới, cũng đều như thế.

Giảng: Bồ Tát nhiều như số hạt bụi mười vạn cõi Phật, khác miệng cùng lời nói : “Ðệ tử của Phật ! Chúng tôi đều nương đại oai thần lực của chư Phật, đều đến thế giới Ta Bà cung trời Dạ Ma pháp hội Ðiện Bảo Trang Nghiêm, mà làm chứng cho Ngài. Chứng minh mười phương hết thảy thế giới, cũng đều giống như tại pháp hội Ðiện Bảo Trang Nghiêm diễn nói pháp môn Thập Hạnh”.

 

Nhĩ thời, công đức lâm Bồ Tát thừa Phật thần lực, phổ quán thập phương nhất thiết chúng hội 暨vu Pháp giới, dục lệnh Phật chủng tánh bất đoạn cố, dục lệnh Bồ-tát chủng tánh thanh tịnh cố, dục lệnh nguyện chủng tánh Bất-thoái-chuyển cố, dục lệnh hàng chủng tánh thường tướng tục cố, dục lệnh tam thế chủng tánh tất bình đẳng cố, dục nhiếp tam thế nhất thiết Phật chủng tánh cố, dục khai diễn sở chủng chư thiện căn cố, dục quan sát nhất thiết chư căn cố, dục giải phiền não tập khí tâm hành sở tác cố, dục chiếu liễu nhất thiết Phật Bồ-đề cố, nhi thuyết tụng ngôn:

Bấy giờ, Bồ Tát Công Đức Lâm nương thần lực của đức Phật, quán sát khắp mười phương, tất cả chúng hội, tận cùng pháp giới. Vì muốn khiến cho giống tánh Phật không dứt. Vì muốn khiến cho giống tánh Bồ Tát thanh tịnh. Vì muốn khiến cho giống tánh nguyện không thối chuyển. Vì muốn khiến cho giống tánh hạnh thường liên tục. Vì muốn khiến cho giống tánh ba đời đều bình đẳng. Vì muốn nhiếp thọ tất cả giống tánh Phật ba đời. Vì muốn khai diễn sở trồng các căn lành. Vì muốn quán sát tất cả các căn. Vì muốn hiểu phiền não tập khí tâm hành sở tác. Vì muốn chiếu rõ tất cả Phật bồ đề, mà nói kệ rằng.

Giảng: Lúc đó, Bồ Tát Công Ðức Lâm, Ngài nương đại oai thần lực của Phật, quán sát khắp tất cả hết thảy chúng hội trong mười phương thế giới, tận hư không biến pháp giới, vì muốn khiến cho giống tánh Phật không dứt, tức cũng là tục Phật huệ mạng. Vì muốn khiến cho hết thảy giống tánh Bồ Tát trong mười phương đều được thanh tịnh. Vì muốn khiến cho hết thảy chúng sinh giống tánh nguyện đã phát ra đều không thối chuyển, đều chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Vì muốn khiến cho giống tánh tu hành liên tục không gián đoạn, thường thường dũng mãnh tinh tấn để tu hành, tức cũng là chẳng thối chuyển tâm đại thừa. Vì muốn khiến cho tất cả giống tánh của chư Phật ba đời đều hoàn toàn bình đẳng. Vì muốn nhiếp thọ tất cả giống tánh Phật trong mười phương ba đời chẳng dứt, tức cũng là khiến cho tất cả chúng sinh đều có thể thành Phật. Vì muống khai diễn căn lành của tất cả chúng sinh gieo trồng, khiến cho tăng trưởng thành tựu, được giải thoát. Vì muốn quán sát các căn của tất cả chúng sinh thắng hay liệt, dùng đủ thứ pháp môn phương tiện khéo léo để giáo hoá họ. Vì muốn thấu hiểu tất cả phiền não, tất cả tập khí, tất cả tâm hành, tất cả sở tác. Vì muốn chiếu rõ tất cả chư Phật bồ đề đạo. Vì mười nguyên nhân nầy, cho nên Bồ Tát Công Ðức Lâm lại dùng 101 bài kệ, thuật lại đạo lý pháp môn Thập Hạnh đã nói ở trước, khiến cho chúng sinh tăng thêm ấn tượng, dễ dàng y pháp tu hành.

 

Nhất tâm kính lễ thập lực tôn                    Một lòng kính lễ đấng Thập Lực
Ly cấu thanh tịnh vô ngại kiến,                  Lìa cấu thanh tịnh thấy vô ngại
Cảnh giới thâm viễn vô luân thất               Cảnh giới sâu xa không gì bằng
Trụ như hư không đạo trung giả.               Bậc trụ trung đạo như hư không.

Bồ Tát tu Thập Hạnh, chuyên tâm nhất ý, kính lễ mười phương chư Phật. Chư Phật là bậc lìa khỏi trần cấu, là bậc trí huệ thanh tịnh, là bậc thấy vô ngại. Cảnh giới của chư Phật sâu xa nhất, vi diệu nhất, không có gì sánh bằng. Bậc tu hành trụ trung đạo như hư không.

Bài kệ nầy là bài đầu quy kính, chín mươi sáu bài kế tiếp, tụng lại văn ở trước, sau cùng có bốn bài kệ là kết thúc hoan hỉ sâu rộng.

 

Quá khứ nhân trung chư tối thắng,           Quá khứ đấng Tối Thắng trong người
Công đức vô lượng vô sở trước,                 Công đức vô lượng chẳng chấp trước
Dũng mãnh đệ nhất vô đẳng luân,             Dũng mãnh bậc nhất không ai bằng
Bỉ ly trần giả hành tư đạo.                         Bậc lìa trần kia hành đạo nầy.

Trong quá khứ là tối thù thắng trong loài người, công đức tu hành vô lượng vô biên, nhưng chẳng chấp trước. Dũng mãnh tinh tấn bậc nhất, chẳng có ai tinh tấn hơn Ngài. Ðây là vị Bồ Tát lìa khỏi tất cả trần cấu nhiễm ô, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Hiện tại thập phương chư quốc độ            Hiện tại mười phương các cõi nước
Thiện năng khai diễn đệ nhất nghĩa,          Khéo hay khai diễn nghĩa đệ nhất
Ly chư quá ác tối thanh tịnh                       Lìa các lỗi ác tối thanh tịnh
Bỉ vô y giả hành tư đạo.                             Bậc không nương tựa hành đạo nầy.

Hiện tại trong tất cả cõi nước chư Phật mười phương, khéo hay diễn nói nghĩa tối thắng bậc nhất. Lìa khỏi tất cả lỗi ác, đắc được trí huệ tối thanh tịnh. Ðây là vị Bồ Tát tu không nương tựa, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Vị lai sở hữu nhân sư tử,                            Vị lai hết thảy nhân sư tử
Chu biến du hành ư Pháp giới,                  Du hành khắp hết nơi pháp giới
Dĩ phát chư Phật đại bi tâm,                      Đã phát tâm đại bi chư Phật
Bỉ nhiêu ích giả hành tư đạo.                     Bậc lợi ích kia hành đạo nầy.

Vị lai hết thảy đấng sư tử trong loài người, du hành khắp hết nơi pháp giới, đã phát tâm đại bi giống như chư Phật, đây là vị Bồ Tát nhiêu ích kia, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Tam thế sở hữu vô bỉ tôn                            Ba đời hết thảy đấng Vô Tỉ
Tự nhiên trừ diệt ngu si ám,                       Tự nhiên trừ diệt ngu si tối
Ư nhất thiết Pháp giai bình đẳng,              Nơi tất cả pháp đều bình đẳng
Bỉ Đại lực nhân hành thử đạo.                  Bậc đại lực kia hành đạo nầy.

Ba đời hết thảy tất cả chư Phật, tự nhiên diệt trừ vô minh. Vô minh tức là không biết, không biết tức là ngu si, ngu si tức là đen tối. Tại sao phải trừ diệt ngu si tối ? Vì muốn chứng được quang minh nhất thiết trí huệ. Ví dụ, một căn phòng tối, dũi tay ra chẳng thấy năm ngón tay, nếu tìm được chỗ bấm nút điện, dùng tay bậc đèn lên, thì sẽ sáng lên, hoàn toàn sáng sủa. Tất cả mọi vật mới nhìn thấy rõ ràng. Ba đời chư Phật đã trừ diệt được ngu si đen tối, cho nên chứng được tất cả pháp bình đẳng, tức cũng là chứng được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Ðây là vị Bồ Tát kia có thập trí lực, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Phổ kiến vô lượng vô biên giới,                 Khắp thấy vô lượng vô biên giới
Nhất thiết chư hữu cập chư thú,                Tất cả các cõi và các thú
Kiến dĩ kỳ tâm bất phân biệt,                     Thấy rồi nơi tâm chẳng phân biệt
Bỉ vô động giả hành tư đạo.                       Bậc không động kia hành đạo nầy.

Khắp thấy được vô lượng vô biên các thế giới cõi nước chư Phật, lại khắp thấy được tất cả các cõi (tam giới hai mươi lăm cõi) và tất cả các thú (lục đạo). Tuy nhiên thấy được các cõi các thú, nhưng tâm chẳng có phân biệt. Ðây là Bồ Tát như như chẳng động, rõ ràng sáng suốt, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Pháp giới sở hữu giai minh liễu,               Pháp giới hết thảy đều thấu rõ
Ư đệ nhất nghĩa tối thanh tịnh,                  Nơi nghĩa đệ nhất tối thanh tịnh
Vĩnh phá sân mạn cập ngu si,                    Vĩnh phá sân mạn và ngu si
Bỉ công đức giả hành tư đạo.                     Bậc công đức kia hành đạo nầy.

Pháp giới có mười thứ :

1. Pháp giới của Phật.
2. Pháp giới của Bồ Tát.
3. Pháp giới của Duyên Giác.
4. Pháp giới của Thanh Văn.
5. Pháp giới của trời.
6. Pháp giới loài người.
7. Pháp giới A tu la.
8. Pháp giới súc sinh.
9. Pháp giới ngạ quỷ.
10. Pháp giới địa ngục.

Do đó :

“Một pháp giới đầy đủ tất cả pháp giới
Tất cả pháp giới chẳng lìa một pháp giới”.

Tức cũng là mười pháp giới không lìa một tâm niệm. Trong pháp giới có đủ thứ giới khác nhau, có đủ thứ kiến giải khác nhau, có đủ thứ căn tánh khác nhau, đủ thứ nghiệp báo khác nhau. Tóm lại, có đủ thứ sự khác nhau. Muốn minh bạch hết tất cả sự vật và đạo lý trong pháp giới, thật không phải dễ dàng. Chúng ta phàm phu tục tử chẳng làm được. Song, Phật và Bồ Tát đều thấu rõ, đối với nơi đệ nhất nghĩa (pháp môn không hai) chứng được trí huệ tối thanh tịnh, mà phá tan tất cả phiền não, chẳng có tâm sân hận, chẳng có hành vi ngã mạn. Ðây là vị có đại công đức, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Ư chư chúng sanh thiện phân biệt,            Nơi các chúng sinh khéo phân biệt
Tất nhập Pháp giới chân thật tánh,           Đều vào pháp giới tánh chân thật
Tự nhiên giác ngộ bất do tha,                     Tự nhiên giác ngộ chẳng do người
Bỉ đẳng không giả hành tư đạo.                 Bậc đồng hư không hành đạo nầy.

Bồ Tát khéo biết đủ thứ căn, đủ thứ dục vọng, đủ thứ giới, đủ thứ kiến giải, của tất cả chúng sinh, nhưng chẳng sinh tâm phân biệt. Nhiếp tất cả chúng sinh vào trong pháp giới lý thể chân thật, khiến cho họ tự nhiên giác ngộ. Do đó : “Không thầy tự thông”, chẳng cần có người dạy đạo. Ðây là vị Bồ Tát hạnh đồng với hư không, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Tận không sở hữu chư quốc độ                  Tận không hết thảy các cõi nước
Tất vãng thuyết Pháp quảng khai dụ,        Đều đến nói pháp rộng khai dụ
Sở thuyết thanh tịnh vô năng hoại,            Pháp nói thạnh tịnh không thể hoại
Bỉ thắng Mâu Ni hành thử đạo.                 Bậc thắng mâu ni hành đạo nầy.

Bồ Tát có thể đi đến tận hư không khắp pháp giới, các cõi nước chư Phật, diễn nói diệu pháp, dùng đạo lý rộng lớn để ví dụ, nói chân lý của nó, khiến cho chúng sinh nghe được liền hkai ngộ. Diệu pháp nói ra đều là pháp thanh tịnh, chẳng nhiễm ô. Thiên ma ngoại đạo không thể phá hoại được. Ðó là vị Bồ Tát tu hạnh môn thù thắng tịch nhiên, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Cụ túc kiên cố Bất-thoái-chuyển,               Đầy đủ vững chắc không thối chuyển
Thành tựu tôn trọng tối thắng Pháp,         Thành tựu pháp tôn trọng tối thắng
Nguyện lực vô tận đáo bỉ ngạn,                  Nguyện lực vô tận đến bờ kia
Bỉ thiện tu giả sở hạnh đạo.                       Bậc khéo tu kia hành đạo nầy.

Bồ Tát tu tám vạn bốn ngàn pháp môn, môn nào cũng đều đầy đủ viên mãn, vững chắc như kim cang, tuyệt đối không thối lùi về nhị thừa. Vì chẳng thối chuyển, cho nên thành tựu pháp tối tôn trọng tối thù thắng. Nguyện lực của Bồ Tát phát ra vô cùng vô tận, đến được bờ bên kia. Ðây là Bồ Tát khéo tu hành, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Vô lượng vô biên nhất thiết địa,                Vô lượng vô biên tất cả cõi
Quảng đại thậm thâm diệu cảnh giới,       Cảnh giới rộng lớn diệu thâm sâu
Tất năng tri kiến mị hữu di,                       Đều thấy biết được không thừa sót
Bỉ luận sư tử sở hạnh đạo.                         Bậc luận sư tử hành đạo nầy.

Vô lượng vô biên mười phương cõi nước chư Phật, có cảnh giới rộng lớn thâm sâu vi diệu. Nhưng Bồ Tát đối với những cảnh giới không thể nghĩ bàn nầy, hoàn toàn biết được, cũng đều thấy được, chẳng có thừa sót. Ở trong một niệm, chiếu rõ vô lượng vô biên mười phương thế giới, đây tức là biện tài vô ngại. Bồ Tát hiện sư tử hống, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Nhất thiết cú nghĩa giai minh liễu,            Tất cả câu nghĩa đều thấu rõ
Sở hữu dị luận tất tồi phục,                       Hết thảy dị luận đều thôi phục
Ư Pháp quyết định vô sở nghi,                   Nơi pháp quyết định không chỗ nghi
Bỉ Đại Mâu Ni hành thử đạo.                    Bậc đại mâu ni hành đạo nầy.

Bồ Tát đối với câu thân, nghĩa thân, văn thân, của tất cả Kinh điển, thảy đều thấu rõ, tức cũng là biết được làm được. Do đó : “Nói được làm được, làm được nói được”. Ðây là chân chánh: “Vào sâu Tạng Kinh, trí huệ như biển”. Ðối với hết thảy dị luận, hoàn toàn thôi phục hết. Dị luận tức là tư tưởng của bàng môn tả đạo, họ lấy trái làm phải, lấy phải làm trái. Trắng làm đen, đen làm trắng. Luận sư cường từ đoạt lý như vậy, điên đảo ngay thẳng thị phi. Tà tri tà kiến, khiến cho chúng sinh đi lầm vào đường tà. Bồ Tát dùng chánh luận chánh tri chánh kiến, thôi phục dị đoan tà thuyết của ngoại đạo. Ðối với chánh pháp, quyết định thấu rõ, chẳng có hoài nghi. Ðó là Bồ Tát đại tịch mặc, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

Mười một bài kệ ở trên là tụng bản hạnh ở trước. Bốn bài kệ học chư Phật ba đời mà tu hành. Bảy bài kệ hành lễ không thể nghĩ bàn.

 

Viễn ly thế gian chư quá hoạn,                   Xa lìa thế gian các lỗi hoạ
Phổ dữ chúng sanh an ổn lạc,                    Khắp ban chúng sinh vui an ổn
Năng vi vô đẳng đại đạo sư                        Hay làm đại đạo sư vô đẳng
Bỉ Thắng đức giả hành tư đạo.                  Bậc thắng đức kia hành đạo nầy.

Tất cả lỗi hoạ của thế gian, tức là thân miệng ý ba nghiệp, tạo mười nghiệp ác, Do đó : “Làm các điều ác, chẳng làm việc lành”. Bồ Tát tu hạnh hoan hỉ xa lìa được lỗi hoạ của thế gian, mà khắp ban cho chúng sinh vui an ổn. Làm bậc đại đạo sư thế gian không ai bằng được. Ðó là Bồ Tát tu công đức thù thắng, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Hằng dĩ vô úy thí chúng sanh                     Luôn dùng vô uý thí chúng sinh
Phổ lệnh nhất thiết giai hân khánh           Khắp khiến tất cả đều vui mừng
Kỳ tâm thanh tịnh ly nhiễm trược             Tâm Ngài thanh tịnh lìa nhiễm trược
Bỉ vô đẳng giả hành tư đạo.                       Bậc vô đẳng kia hành đạo nầy.

Luôn luôn dùng bố thí vô uý, để bố thí cho tất cả chúng sinh, khắp khiến cho họ đều vui mừng. Bồ Tát hành Bồ Tát đạo, tâm Ngài rất thanh tịnh, mà lìa khỏi được tất cả tu tưởng nhiễm ô hỗn trược. Ðó là Bồ Tát tu hạnh Bồ Tát không ai sánh bằng, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Ý nghiệp thanh tịnh cực điều thiện,           Ý nghiệp thanh tịnh rất điều thiện
Ly chư hí luận vô khẩu qua,                       Lìa các hí luận miệng không lỗi
Uy quang viên mãn chúng sở khâm,          Oai quang viên mãn chúng khâm kính
Bỉ tối thắng giả hành tư đạo.                     Bậc tối thắng kia hành đạo nầy.

Pháp quan trọng nhất của người tu đạo, là ý nghiệp thanh tịnh, tức cũng là chẳng có hành vi tham sân si ba độc. Rất điều phục tư tưởng cang cường, đối với tất cả chúng sinh đều hữu hảo thân thiện. Lìa khỏi được tất cả sự hí luận, thì chẳng tạo khẩu nghiệp. Vì chẳng có lỗi lầm, cho nên oai quang viên mãn, được tất cả chúng sinh khâm phục cung kính. Ðó là Bồ Tát hành Bồ Tát đạo tối thù thắng, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Nhập chân thật nghĩa đáo bỉ ngạn             Vào nghĩa chân thật đến bờ kia
Trụ công đức xứ tâm vĩnh tịch,                  Trụ nơi công đức tâm vắng lặng
Chư Phật hộ niệm hằng bất vong, 　    Chư Phật hộ niệm luôn chẳng quên
Bỉ diệt hữu giả hành tư đạo.                      Bậc tiêu diệt cõi hành đạo nầy.

Vào nghĩa lý chân thật thật tướng vô tướng, đã đạt đến bờ kia Niết Bàn rốt ráo. Trụ nơi công đức vô tướng, trong tâm thường vắng lặng an vui, chẳng có mọi phiền não. Người tu hành đó được chư Phật hộ niệm, thường chẳng quên. Ðó là Bồ Tát tiêu diệt tam giới hai mười lăm cõi, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Viễn ly ư ngã vô não hại,                            Xa lìa cái ta không não hại
Hằng dĩ Đại âm tuyên chánh pháp,           Luôn dùng tiếng lớn tuyên chánh pháp
Thập phương quốc độ mị bất châu            Mười phương cõi nước thảy đều nghe
Bỉ tuyệt thí giả hành tư đạo.                      Bậc tuyệt ví dụ hành đạo nầy.

Xa lìa tướng ta, chấp ta và tướng pháp, chấp pháp, thì chẳng có tất cả phiền não. Tại sao chúng ta có phiền não ? Vì có cái ta. Trong Ðạo Ðức Kinh có nói :

“Sở dĩ tôi có đại hoạn, vì tôi có thân.
Nếu tôi không có thân, thì tôi có hoạn gì ?”

Nếu lìa khỏi được cái ta, thì chẳng có não hại. Thường dùng tiếng rộng lớn để tuyên dương chánh pháp nhãn tạng. Tiếng đó, vang đến mười phương các cõi nước, khắp hết tất cả, chẳng có chỗ nào mà không truyền đến. Ðó là Bồ Tát tu chẳng dùng ví dụ mà thuyết minh chân lý, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Đàn ba-la-mật dĩ thành mãn                         Thí Ba La Mật đã thành tựu
Bách phước tướng hảo sở trang nghiêm,    Trăm phước tướng tốt đều trang nghiêm
Chúng sanh kiến giả giai hân duyệt,            Chúng sinh thấy được đều vui mừng
Bỉ tối thắng tuệ hành tư đạo.                        Bậc tối thắng huệ hành đạo nầy.

Bố thí có ba thứ :

1. Bố thí tài : Cứu được thân mạng của người.
2. Pháp thí : Cứu được huệ mạng của người.

Do đó : “Pháp thí là hơn hết”. Trong các sự bố thí, thì bố thí pháp là công đức thù thắng nhất. Vì giảng Kinh thuyết pháp, khiến cho người khai ngộ, vĩnh viễn lìa khỏi các khổ, đắc được an vui chân chánh.

3. Bố thí vô uý : Có người trong lúc sợ hãi, dùng lời lẽ khéo léo để an ủi, khiến cho họ chẳng sợ hãi. Tu pháp môn bố thí, hay đạt đến bờ bên kia. Bố thí công đức viên mãn, thì sẽ thành tựu ba mười hai tướng tốt, tám mươi vẻ đẹp. Cho nên chúng sinh thấy được vị Bồ Tát nầy, tâm sinh đại hoan hỉ, mà cung kính cúng dường. Ðó là Bồ Tát trí huệ tối thù thắng, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

Sáu bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ nhất (hạnh hoan hỉ) con đường của Bồ Tát tu hành.

 

Trí địa thậm thâm nan khả nhập               Trí địa thâm sâu khó vào được
Năng dĩ diệu tuệ thiện an trụ,                    Hay dùng diệu huệ khéo an trụ
Kỳ tâm cứu cánh bất động dao,                 Tâm Ngài rốt ráo chẳng lay động
Bỉ kiên cố hạnh hành tư đạo.                     Bậc hạnh kiên cố hành đạo nầy.

Trí huệ của Phật rất là thâm sâu, chẳng dễ gì vào được. Song, vị Bồ Tát nầy tu hạnh nhiêu ích, Ngài dùng diệu trí huệ không thế nghĩ bàn, khéo an trụ nơi trí địa. Vì có diệu huệ, cho nên tâm của Ngài rốt ráo, không bị cảnh giới lay động. Ðó là vị Bồ Tát tu kiên cố bất động, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Pháp giới sở hữu tất năng nhập                Pháp giới hết thảy đều vào được
Tùy sở nhập xứ hàm cứu cánh                    Tuỳ nơi chỗ vào đều rốt ráo
Thần thông tự tại mị bất cai                       Thần thông tự tại bao quát hết
Bỉ pháp quang minh hành thử đạo.           Bậc pháp quang minh hành đạo nầy.

Hết thảy lý của tất cả pháp giới đều vào được. Tuỳ theo chỗ vào đều rốt ráo. Vì có sức thần thông tựu tại, cho nên chẳng có gì mà không bao quát hết trong đó. Ðó là Bồ Tát đắc được nhất thiết trí huệ quang minh, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Chư vô đẳng đẳng Đại Mâu Ni                  Các đấng đại mâu ni vô đẳng
Cần tu tam muội vô nhị tướng,                  Siêng tu tam muội chẳng hai tướng
Tâm thường tại định lạc tịch tĩnh,             Tâm thường trong định ưa vắng lặng
Bỉ phổ kiến giả hành tư đạo.                      Bậc thấy khắp kia hành đạo nầy.

Hết thảy tất cả đấng Ðại Tịch Mặc không ai sánh bằng, thường thường siêng tu tập định lực, chẳng có hai tướng, tức cũng là thật tướng. Tâm thường an trụ ở trong định, hoan hỉ vắng lặng, chẳng có gì mà không biết, chẳng có gì mà không thấy. Ðó là Bồ Tát thấy biết khắp, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Vi tế quảng đại chư quốc độ,                      Các cõi nước vi tế rộng lớn
Cánh tướng thiệp nhập các sái biệt,           Nhiếp vào lẫn nhau đều khác biệt
Như kỳ cảnh giới tất liễu tri,                      Như cảnh giới đó đều biết rõ
Bỉ trí sơn Vương hành thử đạo.                 Bậc trí sơn vương hành đạo nầy.

Ở trong mỗi hạt bụi, đều hiện ra các cõi nước Phật rộng lớn. Mỗi thế giới và mỗi thế giới nhiếp vào với nhau. Giữa đó đây đều có cùng quan hệ tồn tại với nhau. Giống như mặt trời, mặt trăng, và trái đất, cho đến các hành tinh khác, đều có sức hút với nhau. Song, đều có hình tướng khác nhau, chẳng giống. Do đó đều có sự khác biệt. Mỗi thế giới vi tế và mỗi thế giới rộng lớn, hết thảy cảnh giới, Bồ Tát tu thập hạnh, đều hoàn toàn thấu hiểu và biết rõ. Ðó là Bồ Tát trí huệ như núi chúa Tu Di, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Ý thường minh khiết Ly chư cấu               Ý thường sáng sạch lìa cấu dơ
Ư tam giới trung vô sở trước,                     Ở trong ba cõi chẳng chấp trước
Hộ trì chúng giới đáo bỉ ngạn,                   Hộ trì các giới đến bờ kia
Thử tịnh tâm giả hành tư đạo.                    Bậc tịnh tâm kia hành đạo nầy.

Trì giới thanh tịnh, thì ý niệm thường quang minh khiết tịnh, mà lìa khỏi tất cả nhiễm cấu. Vì nguyên nhân vô cấu, cho nên đối với tất cả cảnh giới trong ba cõi đều chẳng chấp trước. Tức cũng là nhìn xuyên thủng, buông xả đặng. Hộ trì được tất cả các giới, thì sẽ đến được bờ bên kia. Ðây là Bồ Tát nghiêm trì giới luật, tâm cảnh thanh tịnh, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

Năm bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ hai (hạnh nhiêu ích) con đường của Bồ Tát tu hành.

 

Trí tuệ vô biên bất khả thuyết,                   Trí huệ vô biên không thể nói
Phổ biến Pháp giới hư không giới,            Khắp cùng pháp giới hư không giới
Thiện năng tu học trụ kỳ trung,                 Khéo hay tu học trụ trong đó
Bỉ Kim Cương tuệ hành tư đạo.                Bậc kim cang huệ hành đạo nầy.

Trí huệ của Bồ Tát vô biên không bờ mé, đến được trình độ không thể nói, chẳng biết có bao nhiêu ? Khắp cùng sung mãn pháp giới và hư không giới. Khéo trụ ở trong trí huệ, mà hay tu học trí huệ. Trí huệ của Bồ Tát vốn là vô biên, lại siêng tu học trí huệ, lại càng vô biên. Ðó là Bồ Tát tu kim cang trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Tam thế nhất thiết Phật cảnh giới,             Ba đời tất cả cảnh giới Phật
Trí tuệ thiện nhập tất chu biến,                  Trí huệ khéo vào đều cùng khắp
Vi tằng tạm khởi bì yếm tâm,                    Chưa từng tạm khởi tâm nhàm mỏi
Bỉ tối thắng giả hành tư đạo.                     Bậc tối thắng kia hành đạo nầy.

Mười phương ba đời tất cả cảnh giới của chư Phật, dùng trí huệ để vào cảnh giới của chư Phật, hoàn toàn khắp cùng chẳng sót, chưa từng tạm thời sinh một tâm niệm nhàm mỏi và phiền chán. Ðó là Bồ Tát tu pháp tối thù thắng, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Thiện năng phân biệt thập lực Pháp,         Khéo phân biệt được pháp thập lực
Liễu tri nhất thiết chí xứ đạo,                     Biết rõ tất cả chí xứ đạo
Thân nghiệp vô ngại đắc tự tại,                  Thân nghiệp vô ngại được tự tại
Bỉ công đức thân hành thử đạo.                 Bậc công đức thân hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh vô vi nghịch, khéo phân biệt được pháp thập lực, thấu rõ biết tất cả chí xứ đạo. Tức cũng là biết hạnh môn năm giới mười điều lành, lại biết pháp môn bốn đế lục độ đủ thứ đạo lý. Thân miệng ý ba nghiệp thanh tịnh, thì đắc được lực vô ngại tư tại. Ðó là Bồ Tát tu tất cả công đức thân, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

 

Thập phương vô lượng vô biên giới,          Mười phương vô lượng vô biên giới
Sở hữu nhất thiết chư chúng sanh,            Hết thảy tất cả các chúng sinh
Ngã giai cứu hộ nhi bất xả,                        Tôi đều cứu hộ mà không bỏ
Bỉ vô úy giả hành tư đạo.                           Bậc vô uý kia hành đạo nầy.

Ở trong mười phương vô lượng vô biên thế giới, hết thảy tất cả chúng sinh, tức cũng là vô lượng vô biên. Tôi sẽ cứu độ ái hộ hết thảy tất cả chúng sinh, tuyệt đối chẳng bỏ một chúng sinh nào mà không cứu hộ. Ðó là Bồ Tát tu vô sở uý, Ngài tu hành hạnh môn nầy.

Bốn bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ ba (hạnh vô vi nghịch) pháp môn tu hành của Bồ Tát.

 

Ư chư Phật Pháp cần tu tập,                      Nơi pháp chư Phật siêng tu tập
Tâm Thường-tinh-tấn bất giải quyện,        Tâm thường tinh tấn chẳng giải đãi
Tịnh trì nhất thiết chư thế gian,                 Tịnh trị tất cả các thế gian
Bỉ Đại long Vương hành thử đạo.              Bậc đại long vương hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh vô khuất nhiễu, Ngài đối với pháp của tất cả chư Phật nói, thường siêng tu tập, thời thời khắc khắc đều tinh tấn, tâm chẳng giải đãi, cũng chẳng mỏi mệt. Thanh tịnh tu trị tất cả các thế gian. Ðó là Bồ Tát tu hạnh đại long vương, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Liễu tri chúng sanh căn bất đồng               Biết rõ căn chúng sinh khác nhau
Dục giải vô lượng các sái biệt                    Vô lượng dục giải đều khác biệt
Chủng chủng chư giới giai minh đạt          Đủ thứ các cõi đều thông đạt
Thử phổ nhập giả hành tư đạo.                  Đây bậc vào khắp hành đạo nầy.

Bồ Tát thấu hiểu biết rõ căn tánh của tất cả chúng sinh đều chẳng giống nhau. Dục niệm và kiến giải của chúng sinh vô lượng vô biên, đều khác nhau. Chúng sinh có đủ thứ cõi, Bồ Tát đều minh bạch thông đạt, chẳng có gì chướng ngại. Ðó là Bồ Tát tu hạnh Bồ Tát vào khắp, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Thập phương thế giới vô lượng sát            Mười phương thế giới vô lượng cõi
Tất vãng thọ sanh vô hữu số,                      Đều đến thọ sinh vô số lượng
Vị tằng nhất niệm sanh bì yếm,                  Chưa từng một niệm sinh nhàm mỏi
Bỉ hoan hỉ giả hành tư đạo.                        Bậc hoan hỉ kia hành đạo nầy.

Ở trong mười phương thế giới, có vô lượng vô biên cõi nước. Bồ Tát theo nguyện của mình đã phát, mà đến vô lượng vô biên cõi nước để thọ sinh. Trải qua vô số lần sinh tử, chưa từng sinh một tâm niệm nhàm mỏi, phiền chán. Nguyện lực của Bồ Tát là phổ độ chúng sinh. Ðến nơi chẳng có Phật pháp để giáo hoá chúng sinh, chẳng phải tại một nơi, mà là đi hết thảy mọi nơi. Quán sát nơi nào chúng sinh độ được, thì đến nơi đó độ chúng sinh. Lại có thể nói, quán sát đường nào (sáu nẻo) chúng sinh độ được, thì liền đi đến cõi đó để thọ sinh. Dùng bố thí, ái ngữ, lợi hành, đồng sự, bốn pháp nhiếp để giáo hoá. Như vậy mới có hiệu quả. Ðó là Bồ Tát tu hoan hỉ tinh tấn, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Phổ phóng vô lượng quang minh võng      Khắp phóng vô lượng lưới quang minh
Chiếu diệu nhất thiết chư thế gian,            Chiếu sáng tất cả các thế gian
Kỳ quang sở chiếu nhập pháp tánh,          Chỗ quang chiếu đến vào pháp tánh
Thử thiện tuệ giả hành tư đạo.                   Đây bậc thiện huệ hành đạo nầy.

Bồ Tát khắp phóng ra vô lượng vô biên lưới trí huệ quang minh. Chiếu sáng hết tất cả thế gian đen tối. Quang minh đó chiếu soi chúng sinh, khiến họ vào trong pháp tánh, phát tâm bồ đề vô thượng. Tức cũng là đại nguyện lực, trên cầu Phật đạo, dưới độ chúng sinh. Ðó là Bồ Tát tu hạnh thiện trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Chấn động thập phương chư quốc độ        Chấn động mười phương các cõi nước
Vô lượng ức số na-do-tha,                          Vô lượng ức số Na do tha
Bất lệnh chúng sanh hữu kinh phố            Chẳng khiến chúng sinh có kinh sợ
Thử lợi thế giả sở hạnh đạo.                       Đây bậc lợi đời hành đạo nầy.

Bồ Tát dùng sức thần thông để chấn động mười phương các cõi nước. Trong mỗi cõi nước, đều có hiện tượng mười tám thứ chấn động. Có vô lượng ức Na do tha cõi nước, tuy nhiên đều chấn động, nhưng chẳng khiến cho tất cả chúng sinh có tâm kinh sợ. Ðó là Bồ Tát tu lợi ích chúng sinh thế gian, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Năm bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ tư (hạnh vô khuất nhiễu) pháp môn của Bồ Tát tu hành.

 

Thiện giải nhất thiết ngữ ngôn Pháp,         Khéo hiểu tất cả pháp lời lẽ
Vấn nạn thù đối tất cứu cánh,                    Vấn nạn đối đáp đều rốt ráo
Thông triết biện tuệ mị bất tri,                   Thông triết biện huệ thảy đều biết
Thử vô úy giả sở hạnh đạo.                         Đây bậc vô uý hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh lìa si loạn, Ngài khéo hiểu biết tất cả pháp lời lẽ. Lại có biện tài vô ngại, lại có vô lượng trí huệ. Như có ai đến vấn nạn, hoặc cố ý đến vấn nạn, thì Bồ Tát có bốn vô uý: Tổng trì vô uý, tri căn vô uý, quyết nghi vô uý, đáp nạn vô uý, cho nên đối đáp được tất cả mọi vấn đề, đều đến nơi rốt ráo. Khiến cho người vấn nạn, đều đắc được sự giải đáp vừa ý. Bồ Tát thấu được sự thông minh và triết lý của thế gian xuất thế gian. Vì Bồ Tát có biện tài có trí huệ, cho nên biết tất cả học thức của thế gian xuất thế gian. Có thể nói chẳng có gì mà không biết, chẳng có gì mà không thấu. Ðó là Bồ Tát tu vô uý, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Thiện giải phước ngưỡng chư quốc độ       Khéo hiểu các cõi nước ngửa úp
Phân biệt tư tánh đắc cứu cánh,                Phân biệt suy gẫm được rốt ráo
Tất sử trụ ư vô tận địa,                               Đều khiến trụ nơi vô tận địa
Thử thắng tuệ giả sở hạnh đạo.                  Đây bậc thắng huệ hành đạo nầy.

Mỗi thế giới đều có hình tướng khác nhau, có thế giới úp, có thế giới ngửa. Bồ Tát khéo hiểu biết thể tánh của các cõi nước. Phân biệt để suy gẫm thể tánh của các thế giới ngửa úp. Làm thế nào thành thế giới úp ? Làm thế nào thành thế giới ngửa ? Ðều đắc được đáp áp rốt ráo. Hay khiến cho tất cả thế giới, đều trụ nơi vô tận địa, tức cũng là trụ ở trong vô tận kiếp. Ðây là Bồ Tát tu trí huệ tối thắng, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Hai bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ năm (hạnh lìa si loạn) con đường của Bồ Tát tu hành.

 

Công đức vô lượng na-do-tha                     Công đức vô lượng Na do tha
Vi cầu Phật đạo giai tu tập,                        Vì cầu Phật đạo đều tu tập
Ư kỳ nhất thiết đáo bỉ ngạn,                       Tất cả công đức đến bờ kia
Thử vô tận hạnh sở hạnh đạo.                    Bậc vô tận hạnh hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh thiện hiện, hết thảy công đức vô lượng Na do tha. Công đức là cơ sở thành đạo quả. Giống như xây một nhà lầu cao, thì nhất định phải xây cơ sở cho vững chắc. Bằng không thì nhà lầu cao làm xong chẳng bao lâu sẽ xập đổ. Bồ Tát vì cầu Phật đạo, mà tu tập tất cả công đức. Ðối với tất cả công đức, đều được viên mãn, tức cũng là đến bờ kia. Tập quán của Ấn Ðộ là bất cứ làm việc gì xong, thì nói là đến bờ kia (Ba La Mật). Ðây là Bồ Tát tu vô tận hạnh, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Siêu xuất thế gian đại luận sư,                   Vượt qua đại luận sư thế gian
Biện tài đệ nhất sư tử hống,                       Biện tài đệ nhất sư tử hống
Phổ sử quần sanh đáo bỉ ngạn                   Khắp khiến quần sinh đến bờ kia
Thử tịnh tâm giả sở hạnh đạo.                   Đây bậc tịnh tâm hành đạo nầy.

Luận sư (chỉ ngoại đạo mà nói) có năng lực thế trí biện thông, nhưng chẳng có trí huệ biện luận xuất thế gian. Trí huệ của Bồ Tát vượt khỏi ngoài phạm vi thế trí biện thông. Biện tài vô ngại của Ngài, hay hàng phục được dị luận của tất cả ngoại đạo, xưng là đệ nhất. Giống như sư tử hống một tiếng, thì trăm thú đều sợ hãi, cong đuôi bỏ chạy. Bồ Tát có từ bi, khắp dùng pháp môn phương tiện khéo léo để giáo hoá tất cả chúng sinh, khiến cho họ đều minh bạch con đường tu hành lìa khổ được vui, khắp khiến cho họ đều đến bờ kia. Ðây là Bồ Tát tu tâm mình thanh tịnh như hư không, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Hai bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ sáu (hạnh thiện hiện) con đường tu hành của Bồ Tát.

 

Chư Phật quán đảnh đệ nhất pháp            Chư Phật quán đảnh pháp bậc nhất
Dĩ đắc thử pháp quán kỳ đảnh                  Đã được pháp nầy quán đảnh rồi
Tâm hằng an trụ chánh Pháp môn             Tâm luôn an trụ chánh pháp môn
Bỉ quảng đại tâm hành thử đạo.                Bậc tâm rộng lớn hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh vô trước, khi muốn thành Phật, thì được mười phương chư Phật đến cử hành thọ nghi thức quán đảnh, cho nên quán đảnh là pháp bậc nhất. Ðã đắc được pháp cam lồ quán đảnh rồi, xưng là Pháp Vương tử (con của đấng Pháp Vương, chân đệ tử của Phật). Tâm luôn luôn chẳng động, cũng chẳng thối chuyển. An trụ ở trong chánh pháp nhãn tạng. Ðây là Bồ Tát tu tâm bồ đề rộng lớn, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhất thiết chúng sanh vô lượng biệt,         Tất cả chúng sinh vô lượng biệt
Liễu đạt kỳ tâm tất chu biến,                      Thấu đạt tâm họ biết khắp hết
Quyết định hộ trì Phật pháp tạng,             Quyết định hộ trì tạng Phật pháp
Bỉ như Tu-Di hành thử đạo.                      Bậc như Tu Di hành đạo nầy.

Hết thảy chúng sinh, phân làm vô lượng giống loài. Có một lối nói phân làm mười hai loài :

1. Thai sinh.
2. Noãn sinh.
3. Thấp sinh.
4. Hoá sinh.
5. Hữu sắc.
6. Vô sắc.
7. Hữu tưởng.
8. Vô tưởng.
9. Phi hữu sắc.
10. Phi vô sắc.
11. Phi hữu tưởng.
12. Phi vô tưởng.

Trong mỗi loài lại phân ra vô lượng giống loài. Tuy nhiên chúng sinh có vô lượng, nhưng trong một niệm Bồ Tát hoàn toàn thấu rõ thông đạt tất cả tâm chúng sinh, biết khắp hết thảy. Bồ Tát quyết định hộ trì chánh pháp nhãn tạng của Phật. Ðó là Bồ Tát tu hạnh kiến cố như núi Tu Di, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng ư nhất nhất ngữ ngôn trung             Hay ở trong mỗi mỗi lời nói
Phổ vi thị hiện vô lượng âm,                      Khắp vì thị hiện vô lượng tiếng
Lệnh bỉ chúng sanh tùy loại giải,                Khiến chúng sinh đó theo loài hiểu
Thử vô ngại kiến hành tư đạo.                   Bậc thấy vô ngại hành đạo nầy.

Bồ Tát hay ở trong mỗi mỗi lời nói, khắp vì chúng sinh thị hiện vô lượng tiếng. Khiến cho tất cả chúng sinh tuỳ theo loài mà được hiểu rõ. Tóm lại, người trời nghe là tiếng trên trời, người ở nhân gian nghe là tiếng ở nhân gian, súc sinh nghe là tiếng của súc sinh. Do đó :

“Bồ Tát một tiếng diễn nói pháp
Chúng sinh theo loài đều hiểu rõ”.

Ðó là Bồ Tát tu thấy vô ngại, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhất thiết văn tự ngữ ngôn Pháp,              Tất cả văn tự pháp lời nói
Trí giai thiện nhập bất phân biệt,              Trí đều khéo vào chẳng phân biệt
Trụ ư chân thật cảnh giới trung,                Trụ ở trong cảnh giới chân thật
Thử kiến tánh giả sở hạnh đạo.                  Đây bậc thấy tánh hành đạo nầy.

Tất cả pháp văn tự, tất cả pháp lời nói. Trí huệ của Bồ Tát khéo vào trong đó, chẳng khởi sự phân biệt. Trụ ở trong cảnh giới chân thật, chẳng lay chẳng động, chẳng ra chẳng vào. Ðó là Bồ Tát thấy được tự tánh, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Bốn bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ bảy (hạnh vô trước) con đường tu hành của Bồ Tát.

 

An trụ thậm thâm Đại pháp hải,               An trụ biển pháp lớn thâm sâu
Thiện năng ấn định nhất thiết pháp,          Khéo hay ấn định tất cả pháp
Liễu Pháp vô tướng chân thật môn,           Rõ pháp vô tướng môn chân thật
Thử kiến thật giả sở hạnh đạo.                   Đây bậc thấy thật hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh nan đắc, an trụ ở trong biển pháp lớn thâm sâu vi diệu, khéo ấn định tất cả pháp, thấu hiểu tất cả pháp, vào sâu tất cả pháp, minh bạch tất cả pháp là vô tướng, là vắng lặng, là pháp môn chân thật. Ðó là Bồ Tát tu thấy chân thật, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhất nhất Phật thổ giai vãng nghệ            Mỗi mỗi cõi Phật đều qua đến
Tận ư vô lượng vô biên kiếp,                      Hết cả vô lượng vô biên kiếp
Quan sát tư tánh mị tạm đình,                   Quán sát suy gẫm chẳng tạm ngừng
Thử phỉ giải giả sở hạnh đạo.                     Bậc không giải đãi hành đạo nầy.

Mười phương hết thảy tất cả cõi nước chư Phật, Bồ Tát đều đi đến đó giáo hoá chúng sinh. Trải qua vô lượng vô biên kiếp, quán sát suy gẫm căn tánh của tất cả chúng sinh. Thời thời khắc khắc nghĩ ngợi, dùng pháp môn gì để giáo hoá chúng sinh ? Ngài chẳng có lúc nào tạm thời ngừng nghỉ. Ðó là Bồ Tát chẳng giải đãi, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Vô lượng vô số chư Như Lai,                     Vô lượng vô số các Như Lai
Chủng chủng danh hiệu các bất đồng,       Đủ thứ danh hiệu đều khác nhau
Ư nhất mao đoan tất minh kiến                 Nơi một đầu lông đều thấy rõ
Thử tịnh phước giả sở hạnh đạo.               Đây bậc tịnh phước hành đạo nầy.

Vô lượng vô số chư Phật, đều do tinh tấn không giải đãi mà thành tựu. Nếu chẳng có tư tưởng ích kỷ và tư lợi, tất cả vì chúng sinh, thì những người nầy có sự hy vọng thành Phật. Bằng không, chẳng được vào môn nào. Tuy nhiên tu hành, cũng là lãng phí công phu. Các vị hãy nghĩ xem, có vị Phật nào do ích kỷ tư lợi mà thành tựu chăng ? E rằng, suốt thuở vị lai cũng tìm chẳng được. Danh hiệu của chư Phật có đủ thứ khác nhau. Bồ Tát có thể ở trên đầu sợi lông thấy được rõ ràng vô lượng vô biên chư Phật, thảy đều ngồi trên toà sen, chuyển đại pháp luân. Ðây là Bồ Tát tu thanh tịnh phước điền, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Chúng ta người tu đạo, phải lập công, lập ngôn, lập đức, đây là pháp môn tối quan trọng. Nhưng không cần đến nơi xa để tìm, ở tại Chùa Kim Sơn sẽ tìm được. Là cái gì ? Nói đơn giản, thứ nhất đừng có lười biếng. Thứ hai đừng có ích kỷ. Vì Chùa Kim Sơn mà làm công, tức là lập công. Hộ trì tam bảo, tức là lập đức. Giảng Kinh thuyết pháp, tức là lập ngôn. Ba thứ nầy làm được viên mãn, thì công đức sẽ vô lượng.

Người tu đạo, đừng có tư tưởng “hoạch thiện kỳ thân” (pháp tiểu thừa), phải có hành vi “kiêm thiện Thiên hạ” (pháp đại thừa). Kiêm thiện Thiên hạ, tức là vì lợi ích chúng minh mà làm Phật sự. Tóm lại, đừng vì mình mà làm việc, phải vì đại chúng mà làm việc. Do đó : “Tự lợi lợi tha, tự giác giác tha, tự độ độ tha”. Ðây là tinh thần đại công vô tư, ai ai làm được, thì ai ai cũng có thể tự tại. Ðộc thiện kỳ thân, tức là vì mình chẳng vì người. Vì mình làm việc, mà chẳng chịu vị đại chúng mà làm việc. Do đó : “Tự lợi chẳng lợi tha, tự giác chẳng giác tha, tự độ chẳng độ tha”. Ðây là tà kiến ích kỷ.

Chúng ta người tu đạo, phải giữ bổn phận. Hãy buông xả tâm ích kỷ, hãy đề khởi tâm đạo đức, tất cả đều nghĩ về đại chúng. Phàm là có việc lợi ích cho đại chúng, thì tận lực mà làm, đừng có so sánh lợi hại được mất. Có một phần sức lực, thì tận một phần sức lực, có mười phần sức lực, thì tận mười phần sức lực. Lấy việc công làm việc tư, ai ai cũng làm được như thế, thì gia đình đều hoà khí, xã hội được an ninh, quốc gia được giàu mạnh, thế giới được hoà bình. Do đó có thể thấy, ích kỷ là đứng đầu của vạn điều ác. Nhất định phải tiêu diệt nó, đừng để nó làm sóng làm gió, làm cho thiên hạ đại loạn.

 

Nhất mao đoan xứ kiến chư Phật              Nơi một đầu lông thấy chư Phật
Kỳ số vô lượng bất khả thuyết,                  Số đó vô lượng không thế nói
Nhất thiết pháp giới tất diệc nhiên,           Tất cả pháp giới cũng như vậy
Bỉ chư Phật tử hành tư đạo.                       Các Phật tử kia hành đạo nầy.

Ở nơi một đầu sợi lông, thấy được mười phương chư Phật. Chư Phật nhiều vô lượng vô biên không thể nói. Có vô lượng vô số đầu sợi lông, có vô lượng vô số thế giới, có vô lượng vô số chư Phật. Tại tất cả thế giới cũng đều tình hình như vậy. Ðó là tất cả đệ tử chân chánh của Phật, tu hành pháp môn nầy.

 

Vô lượng vô biên vô số kiếp,                      Vô lượng vô biên vô số kiếp
Ư nhất niệm trung tất minh kiến,              Ở trong một niệm đều thấy rõ
Tri kỳ tu xúc vô định tướng,                       Biết kiếp dài ngắn tướng chẳng định
Thử giải thoát hành sở hạnh đạo.              Bậc hạnh giải thoát hành đạo nầy.

Bồ Tát tu sáu độ vạn hạnh, đắc được thần thông diệu dụng, biết được vô lượng số kiếp ba đời, có thể di động thời gian ba đời. Tức cũng là đem đời quá khứ, chuyển làm đời hiện tại, đem đời vị lai, dời về đời quá khứ, cùng nhau chuyển dời, mà chẳng chướng ngại. Cho nên trong một niệm, thấy rõ ràng được vô số kiếp ba đời. Biết có kiếp dài, có kiếp ngắn, chẳng có thời gian và hình tướng nhất định. Ðây là Bồ Tát tu hạnh giải thoát, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng lệnh kiến giả vô không quá               Hay khiến kẻ thấy không luống qua
Giai ư Phật Pháp chủng nhân duyên,        Đều trồng nhân duyên nơi Phật pháp
Nhi ư sở tác tâm Vô Trước                         Mà nơi chỗ làm tâm chẳng chấp
Bỉ chư tối thắng sở hạnh đạo.                    Bậc hạnh tối thắng hành đạo nầy.

Bồ Tát dùng sức thần thông trí huệ, khiến cho tất cả chúng sinh thấy được Ngài rồi, đều có sự cảm ứng, chẳng có luống qua. Phàm là thấy được thân Bồ Tát, hoặc nghe được danh hiệu Bồ Tát, đều đắc được trí huệ. Ðối với Phật pháp gieo trồng xuống nhân duyên lành, mà phát tâm bồ đề. Những gì Bồ Tát làm, là vì tu tất cả công đức, là vì giáo hoá tất cả chúng sinh, thực hành những hạnh môn, tâm chẳng chấp trước. Nhận rằng đây là bổn phận phải làm, cho nên hành sở vô sự. Ðây là Bồ Tát tu hạnh tối thắng, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Na-do-tha kiếp thường ngộ Phật               Na do tha kiếp thường gặp Phật
Chung bất nhất niệm sanh bì yếm,             Quyết không sinh một niệm mỏi nhàm
Kỳ tâm hoan hỉ chuyển canh tăng,             Tâm hoan hỉ đó càng tăng thêm
Thử bất không kiến sở hạnh đạo.               Bậc thấy chẳng không hành đạo nầy.

Bồ Tát ở trong Na do tha kiếp, luôn thấy được mười phương chư Phật, mà thừa sự cúng dường. Không bao giờ sinh ra một tâm niệm mệt mỏi nhàm chán. Bồ Tát cúng dường mười phương chư Phật, chẳng những chẳng nhàm mỏi, mà ngược lại càng ngày càng tăng thêm hoan hỉ. Ðây là Bồ Tát thấy Phật chẳng không, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Tận ư vô lượng vô biên kiếp                       Hết thuở vô lượng vô biên kiếp
Quan sát nhất thiết chúng sanh giới,         Quán sát tất cả chúng sinh giới
Vị tằng kiến hữu nhất chúng sanh,            Chưa từng thấy có một chúng sinh
Thử kiên cố sĩ sở hạnh đạo.                        Bậc hạnh kiên cố hành đạo nầy.

Bồ Tát hết thuở vô lượng vô biên kiếp, để quán sát hết thảy chúng sinh. Tuy nhiên quán sát, nhưng thấu hiểu chúng sinh là không, chẳng sinh mọi sự chấp trước. Không bao giờ nói tôi độ được bao nhiêu chúng sinh ? Cho nên mới nói, chưa từng thấy có một chúng sinh. Vì Bồ Tát thông đạt lý thể thật tướng của tất cả các pháp, cho nên chẳng chấp trước. Ðây là Bồ Tát tu hạnh kiên cố, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Tám bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ tám (hạnh nan đắc) pháp môn tu hành của Bồ Tát.

 

Tu tập vô biên phước Trí Tạng                  Tu tập vô biên phước trí tạng
Phổ tác thanh lương công đức trì,             Khắp làm ao công đức mát mẻ
Lợi ích nhất thiết chư quần sanh,               Lợi ích tất cả các quần sinh
Bỉ đệ nhất nhân hành thử đạo.                  Bậc đệ nhất nhân hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh thiện pháp, phải tu tập vô biên phước và trí. Phước huệ song tu, thì công đức mới viên mãn. Nếu tu phước chẳng tu huệ, do đó :
“Voi lớn đeo anh lạc”.]
Nếu tu huệ chẳng tu phước, do đó :
“La Hán ôm bát không”.

Ðây là tu pháp không quân bình, cho nên mới có quả báo như thế. Vừa tu phước, vừa tu huệ, thì phước huệ viên mãn, sẽ thành đấng Lưỡng Túc, cho nên tu tập tạng phước trí.

Bồ Tát phát nguyện làm ao công đức mát mẻ cho tất cả chúng sinh, khiến cho thân tâm của chúng sinh đắc được sự mát mẻ, chẳng có bệnh nhiệt não. Khiến cho chúng sinh đắc được lợi ích pháp hỉ sung mãn. Ðây là Bồ Tát tu hạnh của bậc đệ nhất nhân, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Pháp giới sở hữu chư phẩm loại,              Pháp giới hết thảy các phẩm loại
Phổ biến hư không vô số lượng,                Khắp cùng hư không vô số lượng
Liễu bỉ giai y ngôn thuyết trụ,                    Biết đó đều nương lời nói trụ
Thử sư tử hống sở hạnh đạo.                      Bậc sư tử hống hành đạo nầy.

Ở trong pháp giới, hết thảy tất cả phẩm loại (tất cả chúng sinh), có rất nhiều phẩm loại tận hư không khắp pháp giới. Bồ Tát biết rõ các phẩm loại là nương tựa lời nói mà trụ. Nếu chẳng có lời nói, thì tất cả chúng sinh cũng chẳng tồn tại. Ðây là Bồ Tát đại sư tử hống, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng ư nhất nhất tam muội trung,            Hay ở trong mỗi mỗi tam muội
Phổ nhập vô số chư tam muội,                  Vào khắp vô số các tam muội
Tất chí Pháp môn u áo xứ,                          Đều đến nơi pháp môn áo diệu
Thử luận nguyệt giả hành tư đạo.              Đây bậc luận nguyệt hành đạo nầy.

Bồ Tát hay ở trong mỗi mỗi tam muội, vào khắp vô số các tam muội. Tức cũng là ở trong một tam muội vào khắp tất cả tam muội, nhưng tất cả tam muội vẫn chẳng lìa khỏi một tam muội. Hoàn toàn đến được cảnh giới rốt ráo vi diệu không thể nghĩ bàn của Phật pháp. Ðây là Bồ Tát trường thời gian tu hành, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhẫn lực cần tu đáo bỉ ngạn,                     Sức nhẫn siêng tu đến bờ kia
Năng nhẫn tối thắng tịch diệt pháp,          Nhẫn được pháp tịch diệt tối thắng
Kỳ tâm bình đẳng bất động dao,                Tâm đó bình đẳng chẳng lay động
Thử vô biên trí sở hạnh đạo.                      Bậc vô biên trí hành đạo nầy.

Người tu hành, thứ nhất là phải tu sức nhẫn nhục. Tu sức nhẫn đến nhà, thì sẽ có định lực. Có định lực, thì chẳng bị cảnh giới lay chuyển. Tại sao có lửa vô minh ? Vì không nhẫn được. Tại sao không thể hoà đồng với mọi người ? Vì không nhẫn được. Tại sao nhìn chẳng xuyên qua, buông xả chẳng đặng ? Vì không nhẫn được. Nếu tất cả đều nhẫn được, thì tất cả mọi sự khốn khổ, gian nan đều phá sạch, chẳng có mọi sự phiền não. Hay siêng năng tu sức nhẫn, thì sẽ đến được bờ kia. Công phu tu sức nhẫn, mới có thể đắc được pháp tịch diệt tối thù thắng, tức cũng là vô sinh pháp nhẫn. Do đó : “Chẳng thấy có chút pháp sinh, chẳng thấy có chút pháp diệt, nhẫn tại nơi tâm”. Lúc đó, tâm được bình đẳng mà chẳng lay động. Ðây là Bồ Tát có vô biên trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Ư nhất thế giới nhất tọa xứ,                       Nơi một thế giới một chỗ ngồi
Kỳ thân bất động hằng tịch nhiên,             Thân đó chẳng động luôn vắng lặng
Nhi ư nhất thiết phổ hiện thân,                  Mà khắp tất cả đều hiện thân
Bỉ vô biên thân hành thử đạo.                   Bậc vô biên thân hành đạo nầy.

Ở trong một thế giới, ngồi ở dưới mỗi cây bồ đề, thân và tâm của Ngài chẳng lay động, luôn luôn nhập vào cảnh giới vắng lặng. Mà ở trong tất cả thế giới, ở dưới tất cả cội bồ đề, khắp thị hiện thân, ngồi trên toà kim cang, diễn nói diệu pháp. Ðây là Bồ Tát tu hạnh vô biên thân, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Vô lượng vô biên chư quốc độ,                   Vô lượng vô biên các cõi nước
Tất lệnh cọng nhập nhất trần trung,          Đều khiến cùng vào trong hạt bụi
Phổ đắc bao dung vô chướng ngại,            Bao dung được hết không chướng ngại
Bỉ vô biên tư hành thử đạo.                       Bậc vô biên tư hành đạo nầy.

Bồ Tát dùng sức thần thông, có thể đem vô lượng vô biên cõi nước chư Phật, hoàn toàn nhiếp vào ở trong một hạt bụi. Thế giới tuy lớn, hạt bụi tuy nhỏ, nhưng vô lượng thế giới khắp bao dung ở trong một hạt bụi, mà giữa thế giới với thế giới, cùng nhau chẳng có chướng ngại. Ðây là cảnh giới thần thông diệu dụng hiện ra. Ðó là Bồ Tát tu hạnh vô biên tư, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Sáu bài kệ ở trên là khen ngợi hạnh thứ chín (hạnh thiện pháp) con đường tu hành của Bồ Tát.

 

Liễu đạt thị xứ cập phi xứ,                          Thông đạt thị xứ và phi xứ
Ư chư lực xứ phổ năng nhập,                     Nơi các xứ lực khắp vào được
Thành tựu Như Lai tối thượng lực,            Thành tựu Như Lai tối thượng lực
Bỉ đệ nhất lực sở hạnh đạo.                       Bậc lực đệ nhất hành đạo nầy.

Bồ Tát tu hạnh chân thật, biết thập lực của Phật. Thấu rõ thông đạt thị xứ và phi xứ. Thành Phật đạo là thị xứ, đoạ địa ngục là phi xứ. Bồ Tát đối với thập lực trí huệ của Phật, chẳng những thấu rõ, mà còn khắp vào được. Thành tựu lực tối thượng của Phật. Ðây là Bồ Tát tu lực bậc nhất, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Quá khứ vị lai hiện tại thế,                         Đời quá khứ vị lai hiện tại
Vô lượng vô biên chư nghiệp báo,             Vô lượng vô biên các nghiệp báo
Hằng dĩ trí tuệ tất liễu tri,                          Luôn dùng trí huệ đều biết rõ
Thử đạt giải giả sở hạnh đạo.                     Đây bậc đạt hiểu hành đạo nầy.

Nghiệp lực và quả báo của chúng sinh, tuy nhiên trong ba đời có vô lượng vô biên. Nhưng Bồ Tát dùng trí huệ để quán sát, thì hoàn toàn đều biết rõ. Ðây là Bồ Tát thông đạt hiểu rõ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Liễu đạt thế gian thời phi thời,                   Thấu đạt thế gian thời phi thời
Như ưng điều phục chư chúng sanh,         Như các chúng sinh đáng điều phục
Tất thuận kỳ nghi nhi bất thất,                  Đều thuận căn cơ không lỡ mất
Thử thiện liễu giả sở hạnh đạo.                  Bậc khéo hiểu biết hành đạo nầy.

Bồ Tát có đại trí huệ, thấu đạt được căn lành của tất cả chúng sinh, đã thành thục hay chưa thành thục ? Người đáng được thành thục, thì khiến cho họ thành thục, người đáng được giải thoát, thì khiến cho họ được giải thoát. Biết phải thời, chẳng phải thời, mà đúng thời để điều phục tất cả chúng sinh, giáo hoá tất cả chúng sinh, chẳng để mất đi thời cơ. Ðây là Bồ Tát khéo hiểu biết thời phi thời, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Thiện thủ thân ngữ cập ý nghiệp                Khéo giữ thân lời và ý nghiệp
Hằng lệnh y Pháp nhi tu hành,                  Luôn khiến nương pháp mà tu hành
Ly chư thủ trước hàng chúng ma,              Lìa các chấp trước hàng các ma
Thử trí tâm giả sở hạnh đạo.                      Đây bậc trí tâm hành đạo nầy.

Bồ Tát khéo giữ gìn thân miệng ý ba nghiệp thanh tịnh, khiến cho mười điều ác không phát sinh, mười điều thiện thường tại. Khiến cho tất cả chúng sinh y pháp tu hành, y giáo phụng hành, lìa khỏi tất cả sự chấp trước, hàng phục tất cả các ma. Người tu đạo, nếu chẳng có tâm ích kỷ tư lợi, thì sẽ hàng phục được thiên ma, điều phục ngoại đạo. Ðây là Bồ Tát có đại trí huệ tâm, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Ư chư Pháp trung đắc thiện xảo,               Ở trong các pháp được khéo léo
Năng nhập chân như bình đẳng xứ,           Vào được nơi chân như bình đẳng
Biện tài tuyên thuyết vô hữu cùng,            Biện tài diễn nói chẳng cùng tận
Thử Phật hành giả sở hạnh đạo.                Bậc tu hạnh Phật hành đạo nầy.

Bồ Tát ở trong các pháp, đắc được trí huệ phương tiện khéo léo. Vào được nơi chân như thật tướng bình đẳng, đắc được biện tài vô ngại, hay diễn nói Phật pháp, chẳng có khi nào cùng tận. Ðây là Bồ Tát tu hành hạnh Phật, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Đà-la-ni môn dĩ viên mãn,                          Môn Đà la ni đã viên mãn
Thiện năng an trụ vô ngại tạng,                 Khéo hay an trụ vô ngại tạng
Ư chư Pháp giới tất thông đạt                    Nơi các pháp giới đều thông đạt
Thử thâm nhập giả sở hạnh đạo.                Đây bậc vào sâu hành môn nầy.

Bồ Tát đối với tất cả pháp môn tổng trì, đều đã đắc được viên mãn. Khéo hay an trụ ở trong tạng pháp vô ngại, đối với mười phương hết thảy pháp giới, đều thông đạt vô ngại. Ðây là Bồ Tát vào sâu tánh pháp giới, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Tam thế sở hữu nhất thiết Phật,                 Ba đời hết thảy tất cả Phật
Tất dữ đẳng tâm đồng trí tuệ,                     Tâm đều bình đẳng đồng trí huệ
Nhất tánh nhất tướng vô hữu thù,             Một tánh một tướng chẳng đặc thù
Thử vô ngại chủng sở hạnh đạo.                Bậc trí vô ngại hành đạo nầy.

Mười phương hết thảy tất cả chư Phật, tâm đều bình đẳng, trí huệ tương đồng với vị Bồ Tát nầy. Tức là một tánh và một tướng, chẳng có hai dạng. Ðây là Bồ Tát tu vô ngại chủng trí, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Dĩ quyết nhất thiết ngu si mô,                    Đã vạch tất cả màn ngu si
Thâm nhập quảng đại trí tuệ hải,              Vào sâu biển trí huệ rộng lớn
Phổ thí chúng sanh thanh Tịnh nhãn,       Khắp thí chúng sinh mắt thanh tịnh
Thử hữu mục giả sở hạnh đạo.                   Đây bậc mắt huệ hành đạo nầy.

Vì đã diệt trừ màn ngu si, cho nên vào sâu được biển trí huệ rộng lớn, khắp ban cho chúng sinh con mắt trí huệ thanh tịnh. Ðây là Bồ Tát có con mắt trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Dĩ cụ nhất thiết chư Đạo sư,                      Đã đủ tất cả các đạo sư
Bình đẳng thần thông vô nhị hạnh              Bình đẳng thần thông chẳng hai hạnh
Hoạch ư Như Lai tự tại lực,                       Đắc được sức tự tại Như Lai
Thử thiện tu giả sở hạnh đạo.                     Đây bậc khéo tu hành đạo nầy.

Bồ Tát đã đầy đủ tất cả đại đạo sư trí huệ, đắc được bình đẳng thần thông, pháp môn không hai, đắc được sức thần thông tự tại của Phật. Ðây là Bồ Tát khéo tu hành hạnh bồ đề, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Biến du nhất thiết chư thế gian,                 Du khắp tất cả các thế gian
Phổ vũ vô biên diệu Pháp vũ,                    Khắp mưa vô biên mưa diệu pháp
Tất lệnh ư nghĩa đắc quyết liễu,                 Đều khiến nơi nghĩa được quyết rõ
Thử pháp vân giả sở hạnh đạo.                  Đây bậc pháp vân hành đạo nầy.

Bồ Tát vì giáo hoá mười phương tất cả chúng sinh, cho nên du hành khắp tất cả thế gian, khắp mưa vô lượng vô biên mưa diệu pháp. Khiến cho tất cả chúng sinh đối với nghĩa lý nơi các pháp, đều đắc được quyết định thấu rõ. Ðây là Bồ Tát tu hạnh pháp vân, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng ư Phật trí cập giải thoát,                  Nơi trí huệ Phật và giải thoát
Thâm sanh tịnh tín vĩnh bất thoái,            Sinh tịnh tin sâu vĩnh không lùi
Dĩ tín nhi sanh trí tuệ căn,                         Nhờ tin mà sinh căn trí huệ
Thử thiện học giả sở hạnh đạo.                  Đây bậc khéo học hành đạo nầy.

Bồ Tát đối với pháp môn trí huệ và giải thoát của Phật, sinh ra niềm tin thanh tịnh thâm sâu, chẳng có tơ hào hoài nghi, vĩnh viễn chẳng sinh tâm thối chuyển. Vì nhờ tin, cho nên sinh ra căn trí huệ. Ðây là Bồ Tát khéo học Phật pháp, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng ư nhất niệm tất liễu tri,                     Hay trong một niệm đều biết rõ
Nhất thiết chúng sanh vô hữu dư,              Tất cả chúng sinh không sót thừa
Liễu bỉ chúng sanh tâm tự tánh,                 Rõ tâm chúng sinh đó tự tại
Đạt Vô tánh giả sở hạnh đạo.                     Bậc đạt vô tánh hành đạo nầy.

Bồ Tát có thể nơi một tâm niệm, biết rõ đủ thứ loài, đủ thứ kiến giải, đủ thứ căn, đủ thứ tánh của tất cả chúng sinh, mà không sót thừa. Lại biết rõ tâm và tự tại của tất cả chúng sinh, cũng chẳng lìa Phật tánh. Ðây là Bồ Tát thông đạt vô tánh ác, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Pháp giới nhất thiết chư quốc độ,             Pháp giới tất cả các cõi nước
Tất năng hóa vãng vô hữu số,                     Đều hay hoá đến vô lượng số
Kỳ thân tối diệu tuyệt đẳng luân,               Thân đó đẹp nhất không gì sánh
Thử vô bỉ hạnh sở hạnh đạo.                      Bậc hạnh không sánh hành đạo nầy.

Thế giới Ta Bà và mười phương số hạt bụi thế giới, hợp làm pháp giới. Pháp giới nầy đầy khắp mười phương thế giới. Ở trong pháp giới có vô lượng vô biên cõi nước chư Phật. Tuy nhiên có nhiều cõi nước như vậy, nhưng Bồ Tát hay hoá ra vô lượng thân, để đến các cõi Phật giáo hoá chúng sinh. Thân của Bồ Tát đó, đầy đủ ba mươi hai tướng, tám mươi vẻ đẹp, chẳng có Bồ Tát nào có thể sánh với Bồ Tát nầy, cho nên nói thân đó đẹp nhất không gì sánh. Ðây là Bồ Tát tu hạnh không sánh, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Phật sát vô biên vô hữu số                         Cõi Phật vô biên không số lượng
Vô lượng chư Phật tại kỳ trung,                Vô lượng chư Phật ở trong đó
Bồ Tát ư bỉ tất hiện tiền                             Bồ Tát đều hiện trước nơi đó
Thân cận cúng dường sanh tôn trọng.       Gần gũi cúng dường sinh tôn trọng.

Cõi nước chư Phật nhiều chẳng có số lượng, có vô lượng vô biên chư Phật ở trong đó giáo hoá chúng sinh. Bồ Tát tu hạnh chân thật, Ngài hay đến mỗi cõi đó để gần gũi chư Phật, thừa sự chư Phật, cúng dường chư Phật, sinh tâm tôn trọng cung kính.

 

Bồ Tát năng dĩ độc nhất thân,                   Bồ Tát hay dùng chỉ một thân
Nhập ư tam muội nhi tịch định,                 Vào nơi tam muội mà tịch định
Lệnh kiến kỳ thân vô hữu số,                      Khiến thấy thân đó vô lượng số
Nhất nhất giai tùng tam muội khởi.          Mỗi mỗi đều từ tam muội dậy.

Bồ Tát hay dùng chỉ một báo thân, không có hai thân. Vào trong tam muội, tịch nhiên chẳng động. Nhưng lại có rất nhiều thân từ tam muội dậy, khiến cho tất cả chúng sinh thấy được vô lượng thân. Mỗi thân đều từ trong định hoá hiện ra, do đó : “Trăm ngàn ức hoá thân”.

 

Bồ Tát sở trụ tối thâm diệu,                      Chỗ trụ Bồ Tát sâu diệu nhất
Sở hạnh sở tác siêu hí luận,                       Chỗ hành chỗ làm vượt hí luận
Kỳ tâm thanh tịnh thường duyệt lạc          Tâm Ngài thanh tịnh thường an vui
Năng lệnh chúng sanh tất hoan hỉ.            Hay khiến chúng sinh đều hoan hỉ.

Bồ Tát là chẳng chỗ trụ, chẳng chỗ nào mà không trụ. Chẳng có một nơi nào là chỗ trụ của Bồ Tát, cũng chẳng có một nơi nào chẳng phải là chỗ trụ của Bồ Tát. Cảnh giới nầy sâu diệu nhất. Pháp của Bồ Tát thực hành và việc làm, đều sâu diệu nhất, chân thật nhất, tuyệt đối chẳng làm việc hư nguỵ, cũng chẳng nói lời hí luận. Tâm của Bồ Tát thanh tịnh, chẳng có vọng tưởng, càng chẳng có tạp niệm, cũng chẳng có tất cả chấp trước và phiền não, cho nên luôn luôn được an lạc. Chẳng những mình an lạc, mà cũng khiến cho chúng sinh thường hoan hỉ, Do đó : “Thảy đều hoan hỉ”. Bồ Tát hoan hỉ, cho nên chúng sinh thấy Ngài cũng sinh hoan hỉ. Giống như mặt gương sáng sạch, chẳng dính bụi bặm. Tấm gương ở trước mặt bạn, nếu bạn hoan hỉ, thì người trong gương cũng hoan hỉ. Nếu bạn buồn rầu, thì người trong gương cũng buồn rầu. Ðây là đạo lý rất nông cạn, ai ai cũng biết. Lại đưa ra ví dụ khác để nói rõ, bạn cung kính người ta, thì người ta cũng cung kính bạn. Bạn đối với người ta không tốt, thì người ta cũng đối với bạn không tốt. Bạn bố thí cho người, thì người cũng bố thí cho bạn. Ðây là pháp đối đãi, giống như đạo lý trong gương. Chúng ta từ bi đối đãi chúng sinh, thì chúng sinh cũng từ bi đối đãi chúng ta, đây là pháp tương tối.

 

Chư căn phương tiện các sái biệt               Các căn phương tiện đều khác nhau
Năng dĩ trí tuệ tất minh kiến,                     Hay dùng trí huệ đều thấy rõ
Nhi liễu chư căn vô sở y,                            Mà biết các căn chẳng chỗ nương
Điều nan điều giả sở hạnh đạo.                  Bậc điều khó điều hành đạo nầy.

Các căn của tất cả chúng sinh đều khác nhau. Phương pháp giáo hoá cũng khác nhau. Người có trí huệ thì quán sát căn cơ, vì người nói pháp. Hiểu biết căn tánh của tất cả chúng sinh, là chẳng chỗ nương tựa, nghiệp tánh cũng là không. Vị Bồ Tát nầy điều phục được chúng sinh cang cường khó điều, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng dĩ phương tiện xảo phân biệt,           Hay dùng phương tiện khéo phân biệt
Ư nhất thiết Pháp đắc tự tại,                      Nơi tất cả pháp được tự tại
Thập phương thế giới các bất đồng,           Mười phương thế giới đều khác nhau
Tất tại kỳ trung tác Phật sự.                       Đều ở trong đó làm Phật sự.

Bồ Tát hay dùng đủ thứ pháp môn phương tiện khéo léo, để phân biệt giáo hoá tất cả chúng sinh. Muốn dùng phương pháp gì giáo hoá chúng sinh, thì phương pháp đó sẽ hiện tiền, đều đắc được tự tại. Ở trong mười phương thế giới, hết thảy chúng sinh, căn tánh của họ đều khác nhau. Bồ Tát đều ở trong mười phương thế giới chúng sinh, làm Phật sự lớn.

 

Chư căn vi diệu hạnh diệc nhiên,               Các căn vi diệu hạnh cũng thế
Năng vi chúng sanh quảng thuyết Pháp    Hay vì chúng sinh rộng nói pháp
Thùy kỳ văn giả bất hân khánh                  Ai hay nghe được đều vui mừng
Thử đẳng hư không sở hạnh đạo.               Bậc đồng hư không hành đạo nầy.

Sáu căn của chúng sinh đều rất vi diệu. Chúng ta tu đạo, tức là giữ gìn sáu căn, đừng bị cảnh giới sáu trần lay chuyển, mà chuyển được cảnh giới, đây tức là có định lực. Công phu tu hành cũng như thế. Bồ Tát hay vì tất cả chúng sinh rộng nói diệu pháp không thể nghĩ bàn. Bất cứ chúng sinh nào nghe được diệu pháp nầy rồi, đều sinh tâm vui mừng. Ðây là Bồ Tát đồng với hư không chẳng chấp trước, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Trí nhãn thanh tịnh vô dữ đẳng                 Mắt trí thanh tịnh chẳng ai bằng
Ư nhất thiết Pháp tất minh kiến,               Nơi tất cả pháp đều thấy rõ
Như thị trí tuệ xảo phân biệt,                     Như vậy trí huệ khéo phân biệt
Thử vô đẳng giả sở hạnh đạo.                    Bậc không ai bằng hành đạo nầy.

Bồ Tát đầy đủ mắt trí huệ thanh tịnh, chẳng có ai bằng Ngài được. Ðối với tất cả các pháp, Ngài hoàn toàn thấu hiểu mà thấy rõ. Như vậy Bồ Tát dùng trí huệ khéo léo để phân biệt, giáo hoá tất cả chúng sinh, khiến cho họ bỏ mê về với giác ngộ, lìa khổ được vui. Ðây là Bồ Tát không ai sánh bằng, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Người tu đạo, trước hết phải tu pháp môn không có dục niệm. Người không có dục niệm thì tư tưởng thanh tịnh, hành vi cũng thanh tịnh, gì cũng chẳng tham cầu. Tức không tham danh, cũng không tham lợi, tất cả đều không tham, đó là thanh tịnh. Cảnh giới nầy, không ai có thể sánh bằng. Bồ Tát nầy đối với tám vạn bốn ngàn pháp môn mà đức Phật nói ra, pháp pháp đều rõ, môn môn đều thông. Nếu người có dục niệm, thì gì cũng chẳng thanh tịnh, suốt ngày bị năm dục chi phối, khắp nơi khởi hoặc, tạo nghiệp, chết rồi vẫn phải đoạ vào ba đường ác.

 

Sở hữu vô tận quảng đại phước,                Hết thảy phước rộng lớn vô tận
Nhất thiết tu hành sử cứu cánh,                 Tất cả tu hành sẽ rốt ráo
Lệnh chư chúng sanh tất thanh tịnh          Khiến các chúng sinh đều thanh tịnh
Thử vô bỉ giả sở hạnh đạo.                         Đây bậc không sánh hành đạo nầy.

Tu phước rộng lớn. Tu như thế nào ? Phải cúng dường Tam Bảo, cung kính Tam Bảo, hộ trì Tam Bảo. Tu sáu độ vạn hạnh, mới đắc được phước rốt ráo. Sau đó làm tăng ruộng phước thanh tịnh, làm ruộng phước cho chúng sinh. Chúng sinh cúng dường Tam Bảo, là gieo trồng nhân phước cho chính mình. Ðây là Bồ Tát không thể sánh, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Ở Ấn Ðộ có hai thứ ngoại đạo : Một là tu giữ giới bò, một là tu giữ giới chó. Họ rất chân thật tu hành. Tại sao ? Vì ngoại đạo đều có chút thần thông thiên nhãn, nhưng chẳng triệt để. Họ nhìn thấy bò, chó, chết rồi, có thể được sinh về cõi trời. Nhưng chẳng biết tại sao bò, chó, được sinh về trời ? Ở trong nhân quả đó, họ chẳng biết gì. Do đó, như kẻ đui mù tu hành, học cách sống của bò, chó, cho rằng là lối tắc sinh về trời.

Một ngày nọ, hành giả tu giữ giới bò và giữ giới chó, đến chỗ Ðức Phật, thỉnh giáo Ðức Phật, hậu quả giữ giới bò, giới chó như thế nào ?

– Ðức Phật nói : “Các ông giữ giới bò, giới chó, nếu tu đến lúc viên mãn, thì đời sau sẽ làm bò, làm chó”. Hai thứ ngoại đạo nầy nghe rồi, khóc lóc rơi lệ nói : “Xin đức Phật từ bi, vì chúng tôi nói nhân duyên ấy”.

– Ðức Phật nói : “Bò thuở xưa chẳng hiếu thuận với cha mẹ, cho nên đời nầy làm bò, nhưng nó lúc thuở xưa, đã từng tu phước tu huệ, có công đức rộng lớn. Ðời nầy tội nghiệp bất hiếu cha mẹ tiêu hết, cho nên chết rồi được sinh về trời, chó cũng như vậy”. Hai thứ ngoại đạo nầy, nhờ Phật khai thị, hốt nhiên đại ngộ, bèn quy y với Ðức Phật, tu hành chánh pháp, về sau chứng được quả vị A la hán.

 

Phổ khuyến tu thành trợ đạo Pháp           Khắp khuyên tu thành trợ đạo pháp
Tất lệnh đắc trụ phương tiện địa,               Đều khiến được trụ bậc phương tiện
Độ thoát chúng sanh vô hữu số,                 Độ thoát chúng sinh vô lượng số
Vị tằng tạm khởi chúng sanh tưởng.          Chưa từng tạm khởi tưởng chúng sinh.

Bồ Tát khắp khuyên giải tất cả chúng sinh tu hành pháp thành đạo, chẳng tu pháp vô ích, khiến cho tất cả chúng sinh đều trụ nơi bậc phương tiện. Chúng sinh được giải thoát, tuy nhiên nhiều vô số vô lượng, nhưng trong tâm chẳng chấp trước, chưa từng tạm thời sinh ra tư tưởng tự mãn độ chúng sinh.

 

Nhất thiết ky duyên tất quan sát                Tất cả cơ duyên đều quán sát
Tiên hộ bỉ ý lệnh vô tránh,                          Trước hộ ý họ khiến không tranh
Phổ thị chúng sanh an ẩn xứ,                    Khắp bày chúng sinh nơi an ổn
Thử phương tiện giả sở hạnh đạo.              Đây bậc phương tiện hành đạo nầy.

Bồ Tát luôn luôn dũng mãnh tinh tấn, thường tu sáu độ vạn hạnh. Tuy nhiên giáo hoá chúng sinh, nhưng chỉ cần có tất cả cơ duyên, khắp quán sát hết, trước hết dùng pháp phương tiện, để điều phục tư tưởng cang cường của chúng sinh, khiến cho họ chẳng khởi tranh luận. Ngài khắp chỉ bày cho chúng sinh đạt đến nơi an ổn, tức cũng là nơi thanh tịnh vắng lặng. Làm thế nào đến được ? Trước hết phá vô minh, sau hiển pháp tánh. Tức là trừ khử đi tất cả dục niệm, đoạn tuyệt tất cả sự chấp trước. Ðây là Bồ Tát tu pháp môn phương tiện khéo léo, để giáo hoá chúng sinh, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Thành tựu tối thượng đệ nhất trí               Thành tựu trí tối thượng bậc nhất
Cụ túc vô lượng vô biên trí,                        Đầy đủ vô lượng vô biên trí
Ư chư Tứ Chúng vô sở úy                          Nơi các bốn chúng chẳng sợ hãi
Thử phương tiện trí sở hạnh đạo.              Bậc trí phương tiện hành đạo nầy.

Bồ Tát thành tựu trí huệ tối vô thượng bậc nhất, mới đầy đủ vô lượng vô biên nhất thiết chủng trí. Ở trong bốn chúng Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ, chẳng sợ oai đức của đại chúng. Bồ Tát đã thành tựu bốn điều không sợ hãi. Ðây là Bồ Tát phương tiện trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhất thiết thế giới cập chư Pháp               Tất cả thế giới và các pháp
Tất năng biến nhập đắc tự tại                    Thảy đều khắp vào được tự tại
Diệc nhập nhất thiết chúng hội trung,       Cũng vào trong tất cả chúng hội
Độ thoát quần sanh vô hữu số                   Độ thoát quần sinh vô số lượng.

Tất cả thế giới và tất cả các pháp, Bồ Tát đều hoàn toàn khắp vào được, mà được tự tại. Cũng vào trong tất cả biển chúng hội, chúng sinh độ thoát vô số vô lượng.

 

Thập phương nhất thiết quốc độ trung      Trong mười phương tất cả cõi nước
Kích đại pháp cổ ngộ quần sanh,               Đánh trống pháp lớn ngộ quần sinh
Vi Pháp thí chủ tối vô thượng                    Làm chủ thí pháp vô thượng nhất
Thử bất diệt giả sở hạnh đạo.                     Đây bậc bất diệt hành đạo nầy.

Bồ Tát ở trong mười phương tất cả cõi nước, đánh trống pháp lớn, diễn nói diệu pháp, khiến cho kẻ điết nghe được pháp âm, khiến cho kẻ câm nói được, khiến cho kẻ mù nhìn thấy được. Âm thanh trống pháp lớn nầy, chấn tỉnh chúng sinh ngủ, khiến cho họ đều giác ngộ. Bồ Tát đem pháp bố thí cho người, do đó :
“Trong các sự bố thí,
Bố thí pháp là hơn hết”.

Vì người nói pháp, có công đức lớn nhất. Làm chủ thí pháp (giảng kinh thuyết pháp) là vô thượng nhất, chẳng có ai sánh bằng. Ðây là Bồ Tát công đức bất diệt, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhất thân kiết già nhi chánh tọa,              Một thân kiết già ngồi ngay thẳng
Sung mãn thập phương vô lượng sát         Đầy khắp mười phương vô lượng cõi
Nhi lệnh kỳ thân bất bách ải,                     Mà khiến thân đó chẳng chật hẹp
Thử pháp thân giả sở hạnh đạo.                 Đây bậc pháp thân hành đạo nầy.

Tuy nhiên Bồ Tát ngồi kiết già ngay thẳng, nhưng ở trong mười phương đều đầy khắp thân Bồ Tát ngồi ngay thẳng, thân đó chẳng cảm thấy chật hẹp. Ðây là pháp thân Bồ Tát, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Năng ư nhất nghĩa nhất văn trung,           Hay ở trong một nghĩa một văn
Diễn thuyết vô lượng vô biên Pháp,           Diễn nói vô lượng vô biên pháp
Nhi kỳ biên tế bất khả đắc,                        Mà bờ mé đó không thể được
Thử vô biên trí sở hạnh đạo.                      Bậc vô biên trí hành đạo nầy.

Bồ Tát khéo hiểu tất cả nghĩa, ở trong một nghĩa một câu văn, có thể diễn nói vô lượng vô biên pháp môn vi diệu. Tìm bờ mé của nó không thể được. Nói chung, ở trong vô lượng vô biên, vẫn có vô lượng vô biên, trùng trùng vô tận, vô tận trùng trùng. Ðây là Bồ Tát vô biên trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Ư Phật giải thoát thiện tu học,                   Nơi Phật giải thoát khéo tu học
Đắc Phật trí tuệ vô chướng ngại,               Được trí huệ Phật không chướng ngại
Thành tựu vô úy vi thế hùng,                      Thành tựu vô uý làm thế hùng
Thử phương tiện giả sở hạnh đạo.              Đây bậc phương tiện hành đạo nầy.

Bồ Tát đối với pháp môn giải thoát của Phật, khéo tu học. Cho nên đắc được trí huệ của chư Phật, chẳng có chướng ngại. Thành tựu đại oai đức không sợ hãi, làm đại anh hùng của thế gian. Ðây là Bồ Tát phương tiện khéo léo, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Liễu tri thập phương thế giới hải,              Biết rõ mười phương biển thế giới
Diệc tri nhất thiết Phật sát hải,                  Cũng biết tất cả biển cõi Phật
Trí hải pháp hải tất liễu tri,                        Biển trí biển pháp đều biết rõ
Chúng sanh kiến giả hàm hân khánh.       Chúng sinh thấy được đều vui mừng.

Bồ Tát thấu hiểu biết rõ mười phương biển thế giới, là thành, trụ, hoại, không, như thế nào ? Cũng biết rõ tất cả biển cõi Phật, thành, trụ, hoại, không, như thế nào ? Cũng biết rõ biển trí huệ thành, trụ, hoại, không, như thế nào ? Cũng biết rõ biển pháp vào sâu như thế nào ? Hết thảy chúng sinh, thấy được vị Bồ Tát nầy, đều đại hoan hỉ, mà sinh tâm vui mừng.

 

Hoặc hiện nhập thai cập sơ sanh,              Hoặc hiện nhập thai và sơ sinh
Hoặc hiện đạo tràng thành chánh giác       Hoặc hiện đạo tràng thành Chánh Giác
Như thị giai lệnh thế gian kiến,                  Như vậy đều khiến thế gian thấy
Thử vô biên giả sở hạnh đạo.                     Đây bậc vô biên hành đạo nầy.

Thần thông diệu dụng của Bồ Tát biến hoá vô cùng. Ngài hiện ra đủ thứ cảnh giới, để vì chúng sinh nói pháp. Kỳ thật, chúng sinh cũng đang nói pháp. Người thiện nói pháp thiện, người ác nói pháp ác. Vạn vật trong thế gian đều đang nói pháp. Nếu đối với tất cả cảnh giới đều minh bạch, thì cũng giác ngộ tất cả các pháp. Nếu chẳng minh bạch, thì mê muội nơi tất cả các pháp. Bồ Tát hoặc thị hiện tướng nhập thai mẹ. Bồ Tát trụ thai, thanh tịnh giống như ở trong vườn hoa rừng cây. Hàng nhị thừa trụ thai, thoải mái giống như ở trong nhà cửa phòng ốc. Phàm phu trụ thai, đen tối giống như ở trong phòng tối. Bồ Tát thừa nguyện trở lại, nhập thai, trụ thai, xuất thai, lại làm người, giáo hoá chúng sinh. Hoặc thị hiện ngồi dưới cội bồ đề thành Chánh Giác. Cảnh giới nầy, khiến cho thế gian chúng sinh đều thấy được. Ðây là Bồ Tát thần thông biến hoá vô cùng, Ngài tu hành pháp môn nầy.

Ðức Phật Thích Ca Mâu Ni, tu đạo tại núi Tuyết. Tĩnh toạ sáu năm, mỗi ngày chỉ ăn một hạt mè, thân gầy như cây củi, tu khổ hạnh mà người khác không tu được. Trong sáu năm vẫn chưa khai ngộ. Tuy chưa khai ngộ, nhưng đã gần bờ khai ngộ, từng bước từng bước hướng đến con đường khai ngộ, có đủ thứ sự thành tựu. Về sau, đi đến dưới cội bồ đề nước Ma Kiệt Ðề, bèn phát nguyện rằng :
“Nếu tôi không thành đạo
Quyết không rời khỏi chỗ nầy”.

Do đó, ngồi suốt bốn mươi chín ngày, vào năm ba mươi tuổi, ngày mồng tám tháng mười hai, mắt thấy sao mai mọc mà ngộ đạo, thành tựu quả vị Vô Thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác. Phật bèn thốt ra ba lần lành thay :

“Tất cả chúng sinh,
Đều có đủ trí huệ đức tướng của Như Lai
Nhưng vì vọng tưởng chấp trước
Nên không thể khai ngộ”.

Tại sao chúng ta, chúng sinh, có trí huệ đức tướng của Như Lai ? Vì chúng ta vốn đầy đủ Phật tánh, đều có thể thành Phật. Chúng ta chúng sinh đều là phân linh của Phật, mà hoá hiện ra. Tại sao Phật phải hoá hiện ra ? Vì muốn có việc làm. Nếu chẳng có chúng sinh để độ, thì chẳng phải là Phật thất nghiệp chăng ? Vì quan hệ như vậy, cho nên Phật muốn hoá độ chúng sinh. Song, chúng sinh độ chẳng hết. Ðộ hết chúng sinh nầy, thì chúng sinh nọ lại hoá hiện ra. Ðộ xong chúng sinh nọ, thì chúng sinh khác lại hiện ra. Hoá hoá không ngừng, độ độ vô cùng. Ðộ chúng sinh, hoá chúng sinh, vĩnh viễn đều có chúng sinh.

Bổn tánh của chúng ta chúng sinh, đầy đủ Phật tánh. Tại sao đầy đủ Phật tánh ? Vì từ Phật hoá hiện ra, cho nên mới nói : “Tất cả chúng sinh, đều có trí huệ đức tướng của Như Lai”. Song, tại sao hiện tại chúng ta chẳng có trí huệ và đức tướng của Như Lai ? Vì có vọng tưởng và chấp trước, lại vì có vô minh và tham dục, cho nên trí huệ và đức tướng của Như Lai chẳng hiện ra, nhưng cũng chẳng mất đi, vẫn tồn tại ở trong tự tánh. Khi nào tham sân si thanh tịnh, thì lúc đó đại quang minh tạng sẽ hiện tiền, tức cũng là thành Phật.

 

Vô lượng ức số quốc độ trung,                   Trong vô lượng ức số cõi nước
Thị hiện kỳ thân nhập Niết Bàn,                Đều thị hiện thân vào Niết Bàn
Thật bất xả nguyện quy tịch diệt,               Thật không xả nguyện quy tịch diệt
Thử hùng luận giả sở hạnh đạo.                 Đây bậc hùng luận hành đạo nầy.

Bồ Tát ở trong vô lượng bất khả thuyết cõi nước, thị hiện nhập thai, trụ thai, sinh ra, xuất gia, hàng ma, chứng đạo, chuyển bánh xe pháp, vào Niết Bàn, cảnh giới tám tướng thành đạo. Bồ Tát chẳng quên nguyện đã phát ra thuở xưa, là giáo hoá chúng sinh, độ thoát chúng sinh. Chúng sinh độ chưa hết, thì Ngài không thể tự mình trước vào cõi Thường Tịch Quang Tịnh Ðộ. Ðây là Bồ Tát đại anh hùng đại nghị luận, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Kiên cố vi mật nhất diệu thân,                   Kiên cố vi mật một diệu thân
Dữ Phật bình đẳng vô sái biệt,                   Bình đẳng với Phật không khác biệt
Tùy chư chúng sanh các dị kiến,                Tuỳ các chúng sinh đều thấy khác
Nhất thật thân giả sở hạnh đạo.                Bậc nhất thật thân hành đạo nầy.

Thân của Bồ Tát là thân kim cang kiên cố chẳng hoại, là vi mật một diệu sắc thân. Thân nầy bình đẳng với Phật, chẳng có gì khác biệt. Phật là vô tướng, Bồ Tát cũng là vô tướng. Tức nhiên vô tướng, vậy tại sao lại hiện ra có tướng ? Vì do nghiệp hoặc của chúng sinh mà thị hiện, do nhân duyên của chúng sinh mà thị hiện. Phật vốn là vắng lặng, không hình không tướng. Như chúng sinh có duyên với Phật, thì Phật hiện ra thân trang nghiêm tướng tốt, tức cũng là ba mươi hai tướng tốt tám mươi vẻ đẹp. Tuỳ theo nhân duyên của chúng sinh, mà thấy Phật đều khác nhau. Ðây là Bồ Tát nhất thật thân, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Pháp giới bình đẳng vô sái biệt,                Pháp giới bình đẳng không khác biệt
Cụ túc vô lượng vô biên nghĩa,                   Đầy đủ vô lượng vô biên nghĩa
Lạc quán nhất tướng tâm bất di,                Ưa quán một tướng tâm chẳng động
Tam thế trí giả sở hạnh đạo.                       Bậc trí ba đời hành đạo nầy.

Pháp giới là bình đẳng, chẳng có phân biệt. Ðây đủ vô lượng vô biên nghĩa lý. Bồ Tát ưa thích quán sát lý thể của một tướng (thật tướng), mà tâm chẳng lay động, thường trụ ở trong thật tướng. Ðây là Bồ Tát tu trí huệ chư Phật ba đời, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Ư chư chúng sanh cập Phật Pháp              Nơi các chúng sinh và Phật pháp
Kiến lập gia trì tất cứu cánh,                     Kiến lập gia trì đều rốt ráo
Sở hữu trì lực đồng ư Phật,                        Hết thảy lực trì đồng với Phật
Tối thượng trì giả hành tư đạo.                  Bậc tối thượng trì hành đạo nầy.

Bồ Tát đối với tất cả chúng sinh và tất cả Phật pháp, hay kiến lập Phật pháp, gia trì chúng sinh, đều đến được nơi rốt ráo. Hết thảy lực trì và Phật lực đều đồng nhau. Ðây là Bồ Tát tu tối thượng thọ trì Phật pháp, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Thần túc vô ngại do như Phật,                   Thần túc vô ngại giống như Phật
Thiên nhãn vô ngại tối thanh tịnh,           Thiên nhãn vô ngại thanh tịnh nhất
Nhĩ căn vô ngại thiện thính văn,               Căn tai vô ngại khéo lắng nghe
Thử vô ngại ý sở hạnh đạo.                         Bậc vô ngại ý hành đạo nầy.

Bồ Tát có thể đi ở trong hư không, toại tâm như ý. Bất cứ đi đến đâu, cũng chẳng bị thời gian và không gian hạn chế. Tại sao được như vậy ? Vì Bồ Tát có thần túc thông, cho nên chẳng chướng ngại, Ngài với Phật cũng giống tình hình như vậy, đến đi vô ngại. Thiên nhãn thông của Bồ Tát cũng vô ngại, nhìn thấy được tất cả cảnh giới ở trên trời, rất rõ ràng, thanh tịnh nhất. Thiên nhĩ thông của Bồ Tát cũng vô ngại, khéo lắng nghe được tất cả âm thanh trên trời. Bồ Tát chẳng những tai nghe được âm thanh, mà năm căn kia cũng nghe được âm thanh, đây là hiện tượng dụng với nhau của sáu căn. Ðây là Bồ Tát vô ngại ý, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Sở hữu thần thông giai cụ túc,                   Hết thảy thần thông đều đầy đủ
Tùy kỳ trí tuệ tất thành tựu,                       Tuỳ theo trí huệ đều thành tựu
Thiện tri nhất thiết mị sở trù,                     Khéo biết tất cả chẳng ai bằng
Thử hiền trí giả sở hạnh đạo.                     Đây bậc hiền trí hành đạo nầy.

Hết thảy thần thông của Bồ Tát, đều tu thành công mà đầy đủ. Tuỳ theo trí huệ để tu thần thông, hoàn toàn có sự thành tựu. Khéo biết tất cả tâm chúng sinh, chẳng có ai bằng được Ngài. Ðây là Bồ Tát hiền mà có trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Kỳ tâm chánh định bất dao động,              Tâm Ngài chánh định chẳng giao động
Kỳ trí quảng đại vô biên tế,                        Trí huệ rộng lớn không bờ mé
Sở hữu cảnh giới giai minh đạt,                 Hết thảy cảnh giới đều thông đạt
Nhất thiết kiến giả sở hạnh đạo.               Bậc thấy tất cả hành đạo nầy.

Tâm của Bồ Tát thường ở trong định, bất cứ gặp cảnh giới gì đến, tâm của Ngài cũng chẳng giao động. Do đó : “Như như chẳng động, rõ ràng sáng suốt”. Trí huệ của Bồ Tát rộng lớn chẳng có bờ mé. Ðối với hết thảy cảnh giới đều thông đạt thấu rõ, chẳng có chướng ngại. Ðây là Bồ Tát thấy được tất cả, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Dĩ đáo nhất thiết công đức ngạn                Đã được các công đức bờ kia
Năng tùy thứ đệ độ chúng sanh,                 Hay theo thứ lớp độ chúng sinh
Kỳ tâm tất cánh Vô yếm túc,                      Tâm đó tất kính không nhàm đủ
Thử thường cần giả sở hạnh đạo.               Bậc thường tinh tấn hành đạo nầy.

Bồ Tát đã đạt đến tất cả công đức bờ kia, hay tuỳ theo thứ lớp để độ chúng sinh. Tâm Bồ Tát độ chúng sinh, bất luận đến lúc nào cũng chẳng cảm thấy nhàm mỏi. Tóm lại, chúng sinh độ chưa hết, Ngài quyết không nghỉ ngơi. Giống như đại nguyện của Bồ Tát Ðịa Tạng đã phát :

“Chúng sinh độ hết, mới chứng bồ đề.
Ðịa ngục chưa trống, thề không thành Phật”.

Ðây là Bồ Tát thường tinh tấn, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Tam thế sở hữu chư Phật Pháp,                 Ba đời hết thảy các Phật pháp
Ư thử nhất thiết hàm tri kiến,                    Nơi đây tất cả đều thấy biết
Tùng ư Như Lai chủng tánh sanh,             Từ nơi chủng tánh Phật sinh ra
Bỉ chư Phật tử hành tư đạo.                       Đây các Phật tử hành đạo nầy.

Ba đời hết thảy tất cả pháp của chư Phật, Bồ Tát có thể ở trong một niệm, thấy được tất cả các Phật pháp. Làm sao thấy được ? Vì từ trong chủng tánh của Phật sinh ra. Ðây là Bồ Tát chân đệ tử của chư Phật, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Tùy thuận ngôn từ dĩ thành tựu,                Tuỳ thuận lời lẽ đã thành tựu
Quai vi đàm luận thiện tồi phục,               Đàm luận sai trái khéo thôi phục
Thường năng thú hướng Phật Bồ-đề,         Thường hay hướng về Phật bồ đề
Vô biên tuệ giả sở hạnh đạo.                      Bậc vô biên huệ hành đạo nầy.

Bồ Tát tuỳ thuận tâm chúng sinh, mà chẳng trái với ý chúng sinh. Bồ Tát dùng bốn pháp nhiếp để giáo hoá chúng sinh, do đó :

“Muốn khiến vào Phật trí
Trước dùng câu dục móc”.

Cho nên Bồ Tát thường dùng ái ngữ, khiến cho tâm chúng sinh hoan hỉ, sau đó mới vì họ nói pháp, như vậy sẽ thu được hiệu quả việc ít công nhiều. Bồ Tát minh bạch diệu dụng của pháp môn phương tiện khéo léo, hay khiến cho chúng sinh bỏ mê về với giác ngộ, cải tà quy chánh, trở về nguồn cội. Tuỳ thuận lời lẽ đã thành tựu, đàm luận sai trái đều thôi phục được? Phàm là nói những lời lẽ không thuận lý, tức là trái với chân lý, tức cũng là trái với ngôn luận. Bồ Tát khéo thôi phục biện luận của ngoại đạo, khiến cho chúng sinh chánh tri chánh kiến, hướng về bồ đề đại đạo của Phật. Ðây là Bồ Tát tu vô biên trí huệ, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Nhất quang chiếu xúc vô nhai hạn,           Một quang chiếu xúc không bờ hạn
Thập phương quốc độ tất sung biến,          Mười phương cõi nước đều đầy dẫy
Phổ sử thế gian đắc Đại Minh,                  Khắp khiến thế gian được quang minh
Thử phá ám giả sở hạnh đạo.                     Đây bậc phá tối hành đạo nầy.

Một quang minh của Bồ Tát, có thể chiếu xúc không bờ mé, không có hạn lượng, mà đầy khắp mười phương các cõi nước chư Phật. Khắp khiến cho chúng sinh thế gian, đều đắc được đại quang minh, phá tan ngu si đen tối, sinh ra trí huệ Bát Nhã. Ðây là Bồ Tát phá được đen tối, Ngài tu hành pháp môn nầy.

 

Tùy kỳ ưng kiến Ứng-Cúng dưỡng,            Tuỳ họ đáng thấy đáng cúng dường
Vi hiện Như Lai thanh tịnh thân,              Vì hiện thân Như Lai thanh tịnh
Giáo hóa chúng sanh bách thiên ức,          Giáo hoá chúng sinh trăm ngàn ức
Trang nghiêm Phật sát diệc như thị.          Trang nghiêm cõi Phật cũng như vậy.

Bồ Tát tuỳ thuận họ đáng thấy, mà đáng cúng dường chư Phật. Vì cầu tương lai hiện thân thanh tịnh của Phật, vì tương lai giáo hoá trăm ngàn ức chúng sinh. Vì tương lai trang nghiêm cõi nước chư Phật, cũng như giáo hoá nhiều chúng sinh, cũng có trăm ngàn ức cõi Phật.

Bốn mươi ba bài kệ ở trên, là khen ngợi hạnh thứ mười (hạnh chân thật) pháp môn tu hành của Bồ Tát.

 

Vi lệnh chúng sanh xuất thế gian,              Vì khiến chúng sinh xuất thế gian
Nhất thiết diệu hạnh giai tu tập                 Tất cả diệu hạnh đều tu tập
Thử hạnh quảng đại vô biên tế,                  Hạnh nầy rộng lớn không bờ mé
Vân hà nhi hữu năng tri giả?                     Thế nào mà có người biết được!

Bồ Tát hay khiến cho tất cả chúng sinh xuất thế gian, đều thành Phật. Bồ Tát tu tập sáu độ vạn hạnh, tất cả diệu hạnh. Bồ Tát tu diệu hạnh này rộng lớn chẳng có bờ mé. Ai có thể thấu được Bồ Tát tu hành hạnh môn có bờ mé ?

 

Giả sử phần thân bất khả thuyết                Giả sử phân thân bất khả thuyết
Nhi dữ Pháp giới hư không đẳng,              Đồng với pháp giới và hư không
Tất cọng xưng dương bỉ công đức              Đều cùng khen ngợi công đức kia
Bách thiên vạn kiếp vô năng tận.              Trăm ngàn vạn kiếp không hết được.

Giả sử Bồ Tát phân thân nhiều không thể nói, đồng với pháp giới và hư không giới. Có chư Phật nhiều bất khả thuyết, có chúng sinh nhiều bất khả thuyết, đều đến cùng nhau khen ngợi công đức của Bồ Tát. Trải qua trăm ngàn vạn kiếp thời gian lâu dài, cũng khen ngợi không hết được. Do đó có thể biết, công đức của Bồ Tát nhiều bất khả thuyết bất khả thuyết.

 

Bồ Tát công đức vô hữu biên                     Công đức Bồ Tát không bờ mé
Nhất thiết tu hành giai cụ túc,                   Tất cả tu hành đều đầy đủ
Giả sử vô lượng vô biên Phật,                    Giả sử vô lượng vô biên Phật
Ư vô lượng kiếp thuyết bất tận.                 Nơi vô lượng kiếp nói chẳng hết.

Bồ Tát tu hành Thập Hạnh, hết thảy công đức của Ngài là vô lượng vô biên. Tu hành sáu độ vạn hạnh đều đầy đủ viên mãn. Giả sử có vô lượng vô biên chư Phật, ở trong vô lượng vô biên kiếp, cũng nói không hết được công đức của Bồ Tát.

 

Hà huống thế gian thiên cập nhân,            Hà huống thế gian trời và người
Nhất thiết Thanh văn cập duyên giác,       Tất cả Thanh Văn và Duyên Giác
Năng ư vô lượng vô biên kiếp,                   Ở trong vô lượng vô biên kiếp
Tán thán xưng dương đắc cứu cánh.          Khen ngợi tán thán được rốt ráo !

Công đức của Bồ Tát, chư Phật cũng nói không hết, hà huống là người trên trời và người ở nhân gian, càng chẳng có biện pháp nói hết được. Dù tất cả bậc Thanh Văn và tất cả bậc Duyên Giác, ở trong vô lượng đại kiếp, khen ngợi tán thán công đức của Bồ Tát, cũng không thể nói rốt ráo được, cũng khen ngợi không hết được.

Bốn bài kệ ở trên là kệ kết thúc hoan hỉ sâu rộng